Maiatzaren 16

Euskal Herria

• 1980 – ETAk bi goardia zibila hil zituen Goizuetan, eta Ceferino Peña Zubia enpresaria Zestoan.
• 2009 – Espainiako Auzitegi Gorenak Iniziatiba Internazionalistaren zerrendak baliogabetu zituen.

Mundua

• 946 – Suzaku Enperadoreak abdikatu zuen eta tronua bere anaia Murakami Enperadoreari eman zion. Murakami Japoniako 62. enperadore bilakatu zen.
• 1364 – Ehun Urteko Gerra: Bertrand du Guesclinek eta frantziar armada batek Karlos Burusoilak gidatutako armada anglo-nafarra garaitu zuen Cocherelgo guduan.

Euskal Herria

Mundua

• 1980 – Fame ("Ospea") filma estreinatu zen, Alan Parkerek zuzendu eta Lee Curreri, Irene Cara, Paul McCrane, Maureen Teefy, Barry Miller eta Debbie Allen aktoreek antzeztu zuten.
• 1986 – The Mission ("Misioa") filma Canneseko Zinemaldian estreinatu zen. Roland Joffék zuzendu eta Robert De Niro, Jeremy Irons, Ray McAnally, Aidan Quinn, Cherie Lunghi eta Liam Neeson aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1986 – Top Gun filma estreinatu zen, Tony Scottek zuzendu eta Tom Cruise, Kelly McGillis, Val Kilmer, Anthony Edwards eta Tom Skerritt aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2001 – Mulholland Drive filma Canneseko Zinemaldian estreinatu zen, David Lynchek zuzendu eta Justin Theroux, Naomi Watts, Laura Harring, Ann Miller eta Robert Forster aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2002 – Star Wars II. Atala: Klonen Erasoa filma estreinatu zen, George Lucasek zuzendu eta Ewan McGregor, Hayden Christensen, Natalie Portman, Ian McDiarmid, Christopher Lee eta Samuel L. Jackson aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

• 1998 – ESAren ISO espazio teleskopioa atmosferan deuseztatu zen.

Euskal Herria

• 2017ko Durango-Durango Emakumeen Saria: Annemiek van Vleuten herbeherearra irabazle.

Mundua

• 1975 – Junko Tabei Everestera igo zen, bertara igo zen lehen emakumea izan zen.

Euskal Herria

• 1810 – Joan Piarres Duvoisin, euskal idazlea (h. 1891).
• 1837 – Jean Dominique Julien Sallaberri, euskal legegizona eta idazlea (h. 1903).
• 1841 – Joaquin Maria Muzkitz, nafar politikari karlista, Habanan (h. 1890).
• 1874 – Ignazio Larramendi del Puerto, Bera'tar bat, nafar bertsolari eta euskaltzain urgazlea (h. 1960).
• 1878 – Alberto Pelairea, nafar olerkari eta antzerkigilea (h. 1939).
• 1884 – Juan Irigoien, gipuzkoar idazle eta artxibozaina, pelotaren munduan oso ezaguna (h. 1964).
• 1887 – David Jaime Dean, nafar errepublikar politikaria (h. 1949).
• 1899 – Jon Txakartegi, Takolo, bizkaitar joalea, Idahoko euskal komunitatearen animatzailea (h. 1986).
• 1910 – Luis Bergaretxe, bizkaitar futbolari eta enpresaria (h. 1994).
• 1913 – Maritxu Zagala, Espainiako Gerra Zibilean erbesteratutako tolosar emakumea (h. 2017).
• 1916 – Hernando Espinosa de los Monteros, euskal militar eta zaldizkoa (h. 1991).
• 1933 – Alfredo Marco Tabar, arabar abokatu eta politikari ohia.
• 1936 – Cesareo Gabarain, gipuzkoar apaiza eta musikagilea (h. 1991).
• 1943 – Marcelino Bergara, Bergara I.a, nafar pilotaria (h. 2010).
• 1946 – Fernando Borda Celaya, nafar mediku, ikertzaile eta atleta ohia, altuera-jauzian espezializatua.
• 1949 – Kotxepin Bengoetxea, bizkaitar euskaltzalea (h. 1987).
• 1954 – Rosa Aierbe, gipuzkoar historialaria eta unibertsitateko irakaslea.
• 1969 –
  • Ibon Aranberri, gipuzkoar artista.
  • Aitor Olea Juaristi, bizkaitar piano eta organo jolea.
• 1977 – Iñaki Otxandorena, nafar pilotaria.
• 1980 – Mikel Alonso, gipuzkoar futbolaria.
• 1981 –
  • Oihana Muga Zuriarrain, nafar medikua.
  • Iker Zubeldia, gipuzkoar bertsolaria.
• 1991 – Unai Intziarte, gipuzkoar txirrindularia.
• 1996 – Izaro Abella, gipuzkoar futbolaria.
• 1997 – Gaizka Campos, bizkaitar futbolaria.
• 2001 – Alejandro Ibarrondo, bizkaitar futbolaria.
• 2004 – Ainhoa Colino, bizkaitar ibiltaria.

Mundua

• 1418 – Joan II.a Ziprekoa, Zipreko erregea (h. 1458).
• 1611 – Inozentzio XI.a, Aita santua (h. 1689).
• 1627 – Willem van Aelst, holandako Urre Aroko artista, izadi hilak margolanetan espezializatua (h. 1683 edo ostean).
• 1681 – Juan Francisco de Güemes, espainiar noble eta militarra, Nafarroako erregeordea (h. 1766).
• 1718 – Maria Gaetana Agnesi, italiar matematikaria, hizkuntzalaria, teologoa eta filosofoa (h. 1799).
• 1758 – André Masséna, frantziar mariskala (h. 1817).
• 1761 – John Opie, kornubiar margolaria (h. 1807).
• 1763 – Louis Nicolas Vauquelin, frantziar kimikaria, kromoaren eta berilioaren aurkitzailea (h. 1829).
• 1774 – Johann Baptist von Keller, alemaniar elizgizon katolikoa (h. 1845).
• 1782 – John Sell Cotman, ingeles margolari, grabatzaile eta ilustratzailea (h. 1842).
• 1788 – Friedrich Ruckert, alemaniar poeta (h. 1866).
• 1821 – Pafnuti Txebixev, errusiar matematikaria (h. 1894).
• 1824 – Levi P. Morton, Ameriketako Estatu Batuetako 22. presidenteordea (h. 1920).
• 1827 – Pierre Cuypers, herbeheretar arkitektoa (h. 1921).
• 1831 – David Edward Hughes, britainiar asmatzailea (h. 1900).
• 1849 – Victor Bruce (Elgingo IX. kondea), britainiar politikaria, Indiako erregeordea (h. 1917).
• 1850 – Auguste Deter, alemaniar etxekoandrea, dokumentatutako alzheimer gaixotasunaren lehen kasua (h. 1906).
• 1862 – Margaret Fountaine, britainiar entomologoa (h. 1940).
• 1870 – Antonín Slavíček, txekiar margolari inpresionista (h. 1910).
• 1883 – Celâl Bayar, Turkiako presidentea (h. 1986).
• 1886 – Ernest Burgess, kanadar jatorriko estatubatuar hiri soziologoa (h. 1966).
• 1893 – Paul Amadeus Pisk, austro-estatubatuar musikologo eta konpositorea (h. 1990).
• 1898 –
  • Messali Hadj, aljeriar politikaria izan zen, Aljeriako independentzia lortzeko prozesuan aitzindaria (h. 1974).
  • Tamara de Lempicka, poloniar margolaria, bere estilo Art Déco bereziagatik ezaguna (h. 1980).
  • Kenji Mizoguchi, japoniar zinemagilea (h. 1956).
  • Tončka Čeč Olga, jugoslaviar-esloveniar sindikalista eta partisano komunista (h. 1943).
• 1899 – Apel·les Fenosa, kataluniar eskultorea (h. 1988).
• 1905 – Henry Fonda, estatubatuar aktorea (h. 1982).
• 1906 –
  • Alfred Pellan, kanadar margolaria, marrazkigilea eta dekoratzailea, Kanadako artistarik garrantzitsuenetako bat (h. 1988).
  • Arturo Uslar Pietri, venezuelar ekonomista, politikari eta idazlea (h. 2001).
• 1907 – Antonín Puč, txekiar futbolaria (h. 1988).
• 1908 – Ana Carmona Ruiz, Veleta, gizon itxurak mantenduta jokatzea lortu zuen emakumezko futbolaria (h. 1940).
• 1909 – Margaret Sullavan, estatubatuar aktorea (h. 1960).
• 1910 – Olga Bergholz, sobietar poeta, Leningradeko setioan irratian egindako lanagatik ezaguna (h. 1975).
• 1915 – Mario Monicelli, italiar zinema zuzendari eta gidoigilea (h. 2010).
• 1916 – Ephraim Katzir, Israelgo 4. presidentea (h. 2009).
• 1917 –
  • Vera Rozsa, hungariar kantu-maistra eta abeslaria, arnasketa-teknika berezia garatu zuena (h. 2010).
  • Juan Rulfo, mexikar idazlea eta argazkilaria, errealismo magikoaren aitzindaria (h. 1986).
• 1919 – Ramón Margalef, kataluniar ekologoa (h. 2004).
• 1920 – Levi P. Morton, Ameriketako Estatu Batuetako 22. presidenteordea (j. 1824).
• 1922 – Clayton Oscar Person, kanadar biologoa, genetikaren munduko ikertzaile handienetakoa (h. 1990).
• 1923 – Merton Miller, estatubatuar ekonomista, 1990eko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2000).
• 1924 – Dawda Jawara, lehendabiziko Gambiako presidentea (h. 2019).
• 1925 –
  • Nancy Roman, Hubbleren ama, estatubatuetako astronomoa eta NASAko lehen exekutiboetako bat (h. 2018).
  • Nilton dos Santos, brasildar futbolaria, futbolaren historiako defentsa onenetako bat (h. 2013).
• 1926 – Alina Szapocznikow, Holokaustotik bizirik atera zen poloniar eskultorea (h. 1973).
• 1929 –
  • Betty Carter, estatubatuar jazz abeslaria (h. 1998).
  • Adrienne Rich, estatubatuar idazle feminista (h. 2012).
• 1935 – Yvon Douis, frantziar futbolaria (h. 2021).
• 1937 –
  • Yvonne Craig, estatubatuar aktore eta dantzaria (h. 2015).
  • Robert B. Wilson, estatubatuar ekonomialaria, 2020ko Ekonomiako Nobel Saria.
• 1942 – Graciela Iturbide, mexikar argazkilaria.
• 1944 – Danny Trejo, mexikar jatorriko estatubatuar aktorea.
• 1946 – Paloma Hurtado, espainiar vedette eta aktore komikoa, Hurtado ahizpak hirukotekoko kidea.
• 1950 – Georg Bednorz, alemaniar fisikaria, 1987ko Fisikako Nobel Saria.
• 1951 – Christian Lacroix, frantziar moda diseinatzailea.
• 1953 –
  • Pierce Brosnan, irlandar aktorea.
  • Kitanoumi Toshimitsu, japoniar sumolaria, yokozuna gisa txapelketa gehien jokatu dituena (h. 2015).
• 1954 – Ana Laguna, espainiar-suediar dantzaria.
• 1955 –
  • José María Calleja, espainiar kazetari eta idazlea (h. 2020).
  • Essie Hollis, estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
  • Olga Korbut, bielorrusiar gimnasta ohia.
  • Páidí Ó Sé, futbol gaelikoko irlandar jokalaria (h. 2012).
  • Debra Winger, estatubatuar aktorea.
• 1957 – Nancy Richler, kanadar LGBT eleberrigilea (h. 2018).
• 1958 – Lalo Rodríguez, puertorricar kantaria (h. 2022).
• 1961 – Kevin McDonald, quebecar aktore eta umorista.
• 1962 –
  • Nuria González, espainiar antzezlea.
  • Roberto Iniesta, Extremoduro taldeko musikagilea eta gitarrajolea.
• 1963 – Catherine Cusset, frantziar nobelagile eta idazlea.
• 1965 –
  • Alejandra Bogue, mexikar emakumezko aktore, telebista aurkezle eta vedette transgeneroa.
  • Mehmet Murat İldan, turkierazko idazlea.
  • Krist Novoselic, estatubatuar rock musikaria eta baxu-jotzailea.
  • Vincent Regan, Galesen jaiotako irlandar jatorriko aktorea.
• 1966 – Janet Jackson, estatubatuar abeslari, dantzari eta aktorea.
• 1967 – Fotis Katsikaris, greziar saskibaloi jokalari ohi eta entrenatzailea.
• 1969 – David Boreanaz, estatubatuar aktore, zuzendari eta ekoizlea.
• 1970 – Gabriela Sabatini, argentinar tenis-jokalari ohia.
• 1972 – Andrzej Duda, Poloniako presidentea.
• 1974 –
  • María Blázquez, espainiar eleberrigile eta poeta.
  • Arley Dinas, kolonbiar futbolari ohia.
  • Yoshimi Hamasaki, japoniar futbolari ohia.
  • Laura Pausini, italiar abeslaria.
• 1976 – Lourdes Peláez, kanariar saskibaloi jokalaria.
• 1977 – Tessa Ganserer, alemaniar politikaria, Alemaniako historiako lehen legebiltzarkide transgeneroa.
• 1979 – Barbara Nedeljáková, eslovakiar aktorea.
• 1984 – Issey Nakajima-Farran, kanadar futbolaria.
• 1986 – Megan Fox, estatubatuar aktore eta modeloa.
• 1988 – Atusa Purkaxijan, irandar xakelaria.
• 1991 –
  • Ricardo Fischer, brasildar saskibaloi jokalaria.
  • Chelsea Marie, estatubatuar emakumezko aktore pornografiko transexuala.
• 1993 – IU, hegokorear abeslari, musikagile, aktore eta telebista aurkezlea.
• 1995 – Nguyễn Tuấn Anh, vietnamdar futbolaria.
• 2003 – Noa Fontanals, kataluniar aktorea.

Euskal Herria

• 1524 – Petri Lopez Aiarakoa, arabar aitoren seme eta politikaria, Burgosen.
• 1925 – Santos López de Letona, bizkaitar enpresaria, negozio-gizona eta hainbat obra publikoren bultzatzailea (j. 1842).
• 1951 – Cristobal Altube, Txindurri, gipuzkoar opera abeslaria, tenorra, Madrilen (j. 1898).
• 1985 – Andrés Espinosa, bizkaitar alpinista eta abenturazalea (j. 1903).
• 1994 - German Aldama, bizkaian aritutako arabar apaiz katolikoa (j. 1918).
• 2008 – Enrique González Álvarez, bizkaitar politikaria, Euskadiko Partidu Komunistan ibilitakoa (j. 1942).
• 2009 – Adolfo Kareaga, bizkaitar abokatu eta politikaria (j. 1921).
• 2014 – Luis Katarain, gipuzkoar artzaina (j. 1926).
• 2020 – Pierre Andiazabal, lapurtar itzultzaile eta apaiza (j. 1923).
• 2023 – Iñaki Alkiza, euskal herritar futbolari, Errealako presidente eta politikari abertzalea (j. 1933).

Mundua

• 1164 – Héloïse d’Argenteuil, Erdi Aroko intelektuala, Europako emakumezko idazlerik lehenengoetakoa (j. c. 1092).
• 1205 – Gartzea Fernandez, gaztelar elizgizona, Iruñeko apezpikua.
• 1669 – Pietro da Cortona, italiar margolari eta arkitektoa (j. 1596/1597).
• 1696 – Mariana Austriakoa, Espainiako erregina ezkontidea (j. 1634).
• 1703 – Charles Perrault, frantziar idazlea (j. 1628).
• 1830 – Joseph Fourier, frantziar matematikari eta fisikaria (j. 1768).
• 1832 – Casimir Perier, Frantziako lehen ministroa (j. 1777).
• 1835 – Felicia Hemans, britainiar poeta (j. 1793).
• 1841 – Marie Boivin, frantziar emagin, asmatzaile eta idazlea (j. 1773).
• 1910 – Henri-Edmond Cross, frantziar margolaria (j. 1856).
• 1920 – Marija Botxkariova, errusiar militar nazionalista, Aro Garaikideko lehen emakumezko batailoi militar erregularra antolatzearren ezaguna (j. 1889).
• 1926 – Mehmed VI.a, Otomandar Inperioko 36. eta azken sultana (j. 1861).
• 1928 – Edmund Gosse, ingeles olerkari eta kritikaria (j. 1849).
• 1939 –Ramona Peralba Sala, kataluniar aktibista errepublikanoa, ehungintzako langilea eta CNTko militantea, fusilatua (j. 1904).
• 1942 – Bronislaw Malinowski, poloniar antropologo, etnologo eta soziologoa (j. 1884).
• 1947 – Frederick Gowland Hopkins, ingeles biokimikaria, 1929ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1861).
• 1952 – Frances Benjamin Johnston, estatubatuar argazkilari eta argazki-kazetaria (j. 1864).
• 1953 – Django Reinhardt, belgikar jazz-gitarrista eta musikagilea, Europako jazz bakarlari ospetsuenetakoa (j. 1910).
• 1954 – Clemens Krauss, austriar orkestra zuzendari eta opera arduraduna (j. 1893).
• 1955 – James Agee, estatubatuar eleberrigile, kazetari, poeta, gidoilari eta filmen kritikaria (j. 1909).
• 1969 – Eugene Biscailuz, Los Angeles hiriko euskal jatorriko polizia, California Highway Patrol polizia gorputzaren sortzailea (j. 1883).
• 1973 – Jacques Lipchitz, lituaniar eskultore kubista (j. 1891).
• 1977 – Modibo Keïta, Maliko lehen presidentea (j. 1915).
• 1979 – William Stephen Finsen, hegoafrikar astronomoa (j. 1905).
• 1984 – Irwin Shaw, estatubatuar eleberrigile, antzerkigile eta gidoigilea (j. 1913).
• 1988 – André Fermigier, frantziar kazetari eta argitaratzailea (j. 1923).
• 1990 –
  • Fernando Claudín, espainiar politikari, historialari eta saiakera-idazlea (j. 1915).
  • Sammy Davis Jr., estatubatuar aktore eta abeslaria (j. 1925).
  • Jim Henson, estatubatuar txotxongilo-diseinatzaile, zinema-zuzendari eta ikuskarien munduko enpresaburua (j. 1936).
• 1994 – Alain Cuny, frantziar aktorea (j. 1908).
• 1995 – Lola Flores, La Faraona, espainiar kopla abeslari, dantzari eta aktorea (j. 1923).
• 1996 – Luis Beltrán Guerrero, venezuelar poeta eta saiakeragilea (j. 1914).
• 1997 – Giuseppe de Santis, italiar zinema-zuzendari eta idazlea (j. 1917).
• 2001 – Brian Pendleton, ingeles gitarra-jotzailea, Pretty Things taldeko kide sortzailea (j. 1944).
• 2002 – Matilde González Palau, gaztelaniaz, katalanez eta galegoz idatzi zuen idazle eta poeta (j. 1912).
• 2006 – André Labarrère, frantziar politikaria, Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidentea (j. 1928).
• 2007 – Mary Douglas, britainiar antropologoa (j. 1921).
• 2010 –
  • Ronnie James Dio, hard rock eta heavy metal estiloko estatubatuar musikaria (j. 1942).
  • Hank Jones, estatubatuar jazz pianista eta musikagilea (j. 1918).
  • Oswaldo López Arellano, Hondurasko presidente eta diktadorea (j. 1921).
• 2013 – Heinrich Rohrer, suitzar fisikaria, 1986ko Fisikako Nobel Saria (j. 1933).
• 2018 –
  • Joseph Campanella, estatubatuar aktorea (j. 1924).
  • Eloísa Mafalda, brasildar aktorea (j. 1924).
• 2019 –
  • Bob Hawke, Australiako lehen ministroa (j. 1929).
  • Ieoh Ming Pei, estatubatuar arkitektoa (j. 1917).
• 2020 –
  • Julio Anguita, espainiar politikari komunista, Ezker Batuaren koordinatzaile nagusia (j. 1941).
  • Arthur Summons, australiar errugbilari eta entrenatzailea (j. 1935).

• Sehaska egutegiko izendegia: Argilo/Argiloa/Argiloian eta Lirain.