Maiatzaren 4

Euskal Herria

• 1937 – Euskararen aurkako ortografia arauak inposatu zituzten Hego Euskal Herrian. Gipuzkoako eta Bizkaiko gobernadore zibilak agindu zuen, El Diario Vascon argitaratutako ohar batean. “Ortografia onargarria” erabiltzea exijitu zuten, “zapore separatista” zuten izenetatik "tx" ordeztuz "ch"-rekin.
• 1979 – Txomin Iturbe ETAko buruzagiari metrailetaz tiro egin zioten Biarritzen, autoan zihoala. Besoan eta hankan zauritu zuten, baina ez zuten hil.
• 2018: Kanboko Arnaga etxean ETAen amaierari buruzko Gatazkaren Konponbidea Aitzinatzeko Nazioarteko Topaketa ospatu zen.

Mundua

• 1949 – Torino futbol taldeko kideak hegazkin istripuan hil ziren.
• 1970 – Estatu Batuak, Ohion: lau ikasle hil eta bederatzi zauritu ziren Guardia Nazionalak Kent State Unibertsitatean Vietnamgo gerraren kontrako manifestazio bat desegitean.
• 2006 – 2001eko Irailaren 11ko atentatuen ondorioz auzipetutako Zacarias Moussaoui Al Qaedako ustezko partaidea, bizi osorako kartzela zigorrera kondenatu zuten.

Euskal Herria

• 1967ko Gipuzkoako Bertsolari Txapelketan Txomin Garmendiak jantzi zuen txapela.
• 1986ko Nafarroako Bertsolari Txapelketan Joxe Fermin Argiñarenak jantzi zuen txapela.

Mundua

• 1948 – Hamlet filma estreinatu zen, Laurence Olivierek zuzendu eta berak, Basil Sydney, Eileen Herlie, Jean Simmons eta Stanley Holloway aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1984 – The Bounty filma estreinatu zen, Roger Donaldsonek zuzendu eta Mel Gibson, Anthony Hopkins, Laurence Olivier, Edward Fox, Daniel Day-Lewis eta Liam Neeson aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1864 – Txomin Agirre, ondarroatar idazlea (h.1920).
• 1874 – Ramiro Maeztu, gasteiztar idazle eta saiogile erdalduna (h. 1936).
• 1880 – Juan Etxepare, nafar politikari errepublikanoa (h. 1936).
• 1892 – Fernando Barrón, arabar militarra (h. 1953).
• 1905 – Garmendia Otaola, gipuzkoar filosofo, pedagogo eta psikologo jesuita (h. 1971).
• 1912 –
  • Paulin Solozabal, euskal olerkaria (h. 2009).
  • Luis Zabala, bizkaitar futbolaria (h. 1996).
• 1918 – Ramon Urmeneta, iruindar arkitektoa eta artista (h. 1998).
• 1928 – Mari Karmen Alzueta, euskal irakasle eta hezkuntza-arduraduna (h. 1983).
• 1930 – Jacques Valade, frantziar politikaria, Akitaniako Eskualde Kontseiluko presidentea, Bordelen (h. 2023).
• 1932 – Jose Antonio Sistiaga Mosso, gipuzkoar margolaria eta zinemagile esperimentala (h. 2023).
• 1938 – Nicolás Sartorius, gipuzkoar politikari eta legelaria.
• 1940 –
  • José Luis Astigarraga, gipuzkoar pasiotar apaiz eta gotzaina (h. 2017).
  • Julian Lajos, esku huskako nafar pilotaria (h. 2013).
• 1949 – Antonio Merino, bizkaitar politikaria, Trigueros del Vallen.
• 1951 - Manuel Pérez Elexpe, bizkaitar gaztea, Guardia Zibil batek tiroz erail zuena (h. 1975).
• 1954 – Yolanda Vargas Pozo, gipuzkoar igerilaria.
• 1967 –
  • Eneko Etxebarrieta, arabar argazkilari, publizista, irakaslea eta abenturazalea.
  • Garbiñe Ubeda, euskal idazlea.
• 1969 – Asier Altuna, gipuzkoar zinema zuzendaria eta gidoigilea.
• 1974 – Eric Pascal, baxenafar txirrindulari ohia.
• 1979 – Gurutze Fernández, gipuzkoar futbolaria.
• 1980 – Arkaitz Goikoetxea Basabe, bizkaitar politikari ohia, ETArekin harreman izateagatik espetxeratua.
• 1981 – Miren Larrea, bizkaitar antzezlea, gizarte hezitzailea eta ipuin kontalaria.
• 1984 – Estibaliz Urresola Solaguren, arabar zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea.
• 1989 – Maite Zugarrondo, nafar eskubaloi jokalaria.
• 1991 – Helene Alberdi, bizkaitar triatleta.
• 1993 –
  • Maialen Axpe, gipuzkoar atleta, pertika jauzian aditua.
  • Itziar Gastearena, gipuzkoar futbolaria.
  • Iñigo Lekue, bilbotar futbolaria.
• 1997 –
  • Iker Ballarin, arabar txirrindularia.
  • Asier Parra Cuezva, bizkaitar futbolaria.
• 1998 – Clara Azurmendi, gipuzkoar badminton jokalaria.
• 2000 – Oihane Hernandez, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1008 – Henrike I.a Frantziakoa, Borgoinako dukea Frankoen erregea (h. 1060).
• 1570 – Girolamo Rainaldi, italiar arkitektoa (h. 1655).
• 1622 – Juan de Valdés Leal, espainiar margolari, grabatzaile eta dekoratzaile barrokoa (h. 1690).
• 1654 – Kangxi, Txinako enperadorea (h. 1722).
• 1691 – Carlo Rainaldi, italiar arkitekto barrokoa (h. 1691).
• 1749 – Charlotte Turner Smith, ingeles eleberrigile eta olerkaria (h. 1806).
• 1770 – François Gérard, frantziar margolaria (h. 1837).
• 1776 – Johann Friedrich Herbart, alemaniar filosofo, pedagogo eta psikologoa (h. 1841).
• 1795 – José Gregorio Monagas, Venezuelako presidentea (h. 1858).
• 1796 – William Hickling Prescott, estatubatuar historialaria eta hispanista (h. 1859).
• 1818 – Manuel Milà i Fontanals, kataluniar jakintsua (h. 1884).
• 1820 – Julia Gardiner Tyler, AEBetako lehen dama (h. 1889).
• 1825 – Thomas Henry Huxley, ingeles naturalista (h. 1895).
• 1827 – John Hanning Speke, britainiar armadako ofiziala Indian eta Afrikako esploratzailea (h. 1864).
• 1845 – William Kingdon Clifford, ingeles matematikari eta filosofoa (h. 1879).
• 1846 – Émile Gallé, frantziar artista eta diseinatzailea (h. 1904).
• 1852 – Alice Liddell, Lewis Carrollek Alice pertsonaia sortzeko oinarria (h. 1934).
• 1854 – María Tubau, espainiar aktorea (h. 1914).
• 1858 – Elise Konstantin-Hansen, daniar margolari eta zeramikaria (h. 1946).
• 1880 – Bruno Taut, alemaniar arkitekto eta hirigilea (h. 1938).
• 1881 – Aleksandr Kerenski, errusiar politikari sozialdemokrata iraultzailea (h. 1970).
• 1883 – Wang Jingwei, Txinako Errepublikako presidentea (h. 1944).
• 1885 – Américo Castro, Noucentisme higikundeko espainiar filologo eta idazlea (h. 1972).
• 1895 – René Mayer, Frantziako lehen ministroa (h. 1972).
• 1909 – Denise Paulme, frantziar antropologoa eta legelaria (h. 1998).
• 1914 –
  • Gastón Baquero, kubatar olerkari eta kritikaria (h. 1997).
  • Emmanuel Roblès, frantziar idazlea (h. 1995).
• 1916 – Jane Jacobs, estatubatuar-kanadiar zientzia dibulgatzailea, hirigintzaren teorikoa eta ekintzaile soziopolitikoa (h. 2006).
• 1918 – Kakuei Tanaka, Japoniako lehen ministroa (h. 1993).
• 1924 - Tatiana Nikolayeva, errusiar piano-jotzaile klasikoa, konpositorea eta pedagogoa (h. 1993).
• 1925 –
  • Ruth First, apartheidaren kontrako hego afrikar kazetari, idazle eta ekintzailea (h. 1982).
  • Luis Herrera Campins, Venezuelako presidentea (h. 2007).
• 1928 –
  • Maynard Ferguson, kanadar jazz tronpeta-jotzailea (h. 2006).
  • Bill Mollison, australiar ikertzaile, zientzialari, irakasle eta naturzalea, permakulturaren bultzatzaile nagusietariko bat (h. 2016).
  • Hosni Mubarak, Egiptoko presidentea (h. 2020).
• 1929 –
  • Audrey Hepburn, belgikar-ingeles aktorea (h. 1993).
  • Roland Giguère, quebectar olerkari, margolari eta grabatzailea (h. 2003).
  • Ronald Golias, brasildar aktorea (h. 2005).
• 1933 – Ricardo Arias Calderón, panamar politikaria (h. 2017).
• 1936 – Eleanor Coppola, estatubatuar dokumentalgile, artista eta idazlea (h. 2024).
• 1937 – Dick Dale, estatubatuar rock gitarra-jotzailea (h. 2019).
• 1938 – Carlos Monsiváis, mexikar idazlea (h. 2010).
• 1939 – Amos Oz, israeldar idazle eta kazetaria (h. 2018).
• 1940 – Ronnie Bond, ingeles bateria-jotzailea, The Troggs taldeko kidea (h. 1992).
• 1943 – Mari Carmen y sus muñecos, espainiar sabesliztun, umorista eta telebista aurkezlea (h. 2023).
• 1948 – George Tupou V.a, Tongako erregea (h. 2012).
• 1949 – Graham Swift, ingeles idazlea.
• 1950 – Darryl Hunt, ingeles musikaria, The Pogues taldeko kidea (h. 2022).
• 1951 – Gérard Jugnot, frantziar aktore eta zinema zuzendaria.
• 1956 – Sharon Jones, estatubatuar abeslaria (h. 2016).
• 1958 – Keith Haring, 80ko hamarkadako artista garrantzitsua New Yorkeko kaleetako kulturan (h. 1990).
• 1959 –
  • Inger Nilsson, suediar aktore eta abeslaria, haurra zela Pippi Kaltzaluzeren rola egiteagatik ezaguna.
  • Randy Travis, estatubatuar country musikaria eta aktorea.
• 1960 – Werner Faymann, Austriako kantziler ohia.
• 1961 – Lucho Herrera, kolonbiar txirrindularia.
• 1962 – Monica Roberts, blogari, idazle eta transgeneroen eskubideen aldeko ekintzaile afro-amerikarra (h. 2020).
• 1964 – Rocco Siffredi, italiar aktore pornografikoa, zuzendari eta pornografia ekoizlea.
• 1968 –
  • Francesca Bortolozzi, florete modalitateko italiar eskrimalaria.
  • Éric Vuillard, frantziar idazle eta zinema zuzendaria.
• 1969 – Vitali Parakhnevitx, tajikistandar futbolari ohia.
• 1970 –
  • Karla Homolka, kanadar serieko-hiltzailea.
  • Blanca Riestra, galiziar idazlea.
• 1975 – Oscar Jaenada, kataluniar aktorea.
• 1976 – Yasuhiro Hato, japoniar futbolari ohia.
• 1977 – Noriko Baba, japoniar futbolari ohia.
• 1979 – Anni-Kristiina Juuso, aktore eta kazetari samia.
• 1980 – Masashi Oguro, japoniar futbolaria.
• 1985 –
  • Eva Lin, filipinar jatorriko emakumezko aktore pornografiko transexuala.
  • Elly Schlein, ezkerreko politikari italiarra.
• 1987 –
  • Cesc Fàbregas, kataluniar futbolaria.
  • Jorge Lorenzo, motoziklismoko espainiar pilotua.
• 1988 – Xavier Bertoni, frantziar akrobaziazko eskiatzailea.
• 1989 – Rory McIlroy, iparirlandar golfaria.
• 1991 – Daniel Nieto Vela, espainiar futbolaria.
• 1992 – Alexander Callens, perutar futbolaria.
• 1993 - Shygirl, britainiar DJ raperoa, abeslaria, konpositorea eta NUXXE diskoetxe eta kolektiboaren zuzendarikidea.
• 1996 – Vasilije Vučetić, serbiar saskibaloi jokalaria.
• 1999 – Taichi Hara, japoniar futbolaria.
• 2000 –
  • Abdallahi Mahmoud, mauritaniar futbolaria.
  • Yulia Zdanovska, ukrainar matematikaria (h. 2022).
• 2001 – Irene Ferreiro, espainiar aktore eta idazlea.

Euskal Herria

• 1436 – Joanes I.a Foixkoa, Foixko konde eta Bearnoko bizkondea (j. 1382).
• 1724 – Esteban Urizar, bizkaitar militar eta funtzionarioa, Tucumángo gobernadore izandakoa, Tucumángo gobernazioan.
• 1878 – Julian Zulueta, arabar politikari, merkatari, esklabo-trafikatzaile eta indianoa, Habanan (j. 1814).
• 1932 – José Mardones, euskal herritar opera-abeslaria, Madrilen (j. 1868).
• 1935 – Julio Altadill, nafar historialaria eta espainiko militarra (j. 1858).
• 1948 – Juan Bautista Gisasola, gipuzkoar musikagilea (j. 1885).
• 1949 – Sebastian Amorrortu, bilbotar inprimatzailea (j. 1867).
• 1971 – Romualda Zuloaga, bizkaitar panderojolea (j. 1913).
• 1984 – María Lacunza Ezcurra, Donostiako eta Iruñeko Abokatuen Elkargoan lehendabiziko emakume kolegiatua, Valentzian (j. 1900).
• 1997 – Serafin Areta, Areta I, nafar futbolaria (j. 1930).
• 2011 – Juan Zubiaurre, gipuzkoar futbolaria (j. 1936).
• 2016 – Ion Beitia, bizkaitar dantzari eta dantza maisua, Bartzelonan (j. 1947).
• 2017 – Mixel Bergouignan, baxenabar ekonomia sustatzaile, mahastizain, abertzale eta bakezalea (j. 1947).

Mundua

• 1003 – Herman II.a Suabiakoa, Alsaziako eta Suabiako dukea.
• 1228 – Elisabet II.a Jerusalemgoa, Jerusalemgo erregina (j. 1212).
• 1406 – Coluccio Salutati, italiar humanista (j. 1332).
• 1436 – Engelbrekt Engelbrektsson, suediar lider errebeldea.
• 1519 – Lorenzo II.a Medici, Florentziako burua eta Urbinoko dukea (n. 1492).
• 1521 – Petri Kordobakoa, espainiar misiolaria eta fraide domingotarra.
• 1595 – Hugues Loubens de Verdalle, Maltako Ordenako 52. Printze eta Maisu Handia (j. 1531).
• 1604 – Jean Nicot, tabakoa Frantziara eraman zuen lehenengoa. (j. 1530).
• 1605 – Ulisse Aldrovandi, italiar naturalista, historia naturaleko ikasketen aita (j. 1522).
• 1677 – Isaac Barrow, britainiar teologo, irakasle eta matematikaria (j. 1630).
• 1678 – Anna Maria van Schurman, herbeheretar margolari, grabatzaile, poeta eta aditua, emakumeen hezkuntzaren defendatzailea (j. 1607).
• 1799 – Tipu Sahib, Tipu sultana, Indiako hegoaldeko gudari ospetsua (j. 1750).
• 1805 – Jean-Baptiste Greuze, frantziar margolaria (j. 1725).
• 1840 – Andreas Zaimis, Greziako estatuburua (j. 1791).
• 1897 – Sofia Karlota Bavarian, bavariar printzesa (j. 1847).
• 1912 – Nettie Stevens, estatubatuar genetista (j. 1861).
• 1916an Kilmainham Gaolen (Dublin) fusilatuak:
  • Edward Daly, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (j. 1891).
  • Michael O'Hanrahan, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (j. 1877).
  • William Pearse, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (j. 1881).
  • Joseph Plunkett, irlandar nazionalista, olerkaria, kazetaria eta 1916ko Pazko Matxinadako buruetako bat (j. 1887).
• 1918 – Susan McFarland Parkhurst, estatubatuar idazle eta konpositorea (j. 1836).
• 1938 –
  • Jigorō Kanō, judoaren asmatzailea (j. 1860).
  • Carl von Ossietzky, alemaniar bakezalea, 1935eko Bakearen Nobel Saria (j. 1889).
• 1945 – Fedor von Bock, alemaniar Generalfeldmarschalla Bigarren Mundu Gerran (j. 1880).
• 1949 – Torino futbol taldeko kideak, hegazkin istripuan.
• 1955 – George Enescu, errumaniar musikagilea (j. 1881).
• 1966 – Amédée Ozenfant, frantziar margolaria (j. 1886).
• 1967 – Samuel Eichelbaum, argentinar antzerkigilea (j. 1894).
• 1969 – Osbert Sitwell, ingeles idazlea (j. 1892).
• 1972 – Edward Calvin Kendall, estatubatuar kimikaria, 1950eko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1886).
• 1973 – Jane Auer, estatubatuar idazlea (j. 1917).
• 1977 – Hans Martin Sutermeister, suitzar idazlea (j. 1907).
• 1980 – Josip Broz Tito, Jugoslaviako presidentea (j. 1892).
• 1995 – Enrique Álvarez-Sala Morís, espainiar arkitekto arrazionalista (j. 1910).
• 1998 – Luis María de Iturri y Sojo, espainiar antzezle eta antzerki-zuzendaria (j. 1944).
• 2001 – Arne Sucksdorff, suediar zinema zuzendaria, munduko dokumentalista onenetakotzat hartua (j. 1917).
• 2007 – Noël Milarew Odingar, Txadeko presidentea (j. 1932).
• 2011 –
  • Mary Murphy, estatubatuar zinema eta telebista aktorea (j. 1931).
  • Jelena Samarina, errusiar aktorea (j. 1927).
• 2012 – Adam "MCA" Yauch, estatubatuar rap abeslaria eta baxu-jotzailea, Beastie Boys taldearen sortzailea (j. 1964).
• 2013 – Christian de Duve, belgikar biologoa, 1974ko Medikuntzako Nobel saria (j. 1917).
• 2014 – Jean-Paul Ngoupandé, Afrika Erdiko Errepublikako lehen ministroa (j. 1948).
• 2015 –
  • Soledad Cazorla, Emakumeen aurkako Indarkeriaren salako lehen emakume fiskala (j. 1955).
  • Jesús Hermida, espainiar kazetaria (j. 1937).
• 2016 – Jean-Baptiste Bagaza, Burundiko presidentea (j. 1946).
• 2018 – Renate Dorrestein, herbeheretar feminista, idazle eta kazetaria (j. 1954).
• 2020 – Alan Sutherland, zeelandaberritar errugbilaria (j. 1944).
• 2021 – Simon Achidi Achu, Kamerungo lehen ministroa (j. 1934).
• 2022 – Harm Ottenbros, herbeheretar txirrindularia, Munduko txapelduna (j. 1943).
• 2023 – Rifat Rastoder, Montenegroko presidentea (j. 1950).

• Sehaska egutegiko izendegia: Hiar/Hiarte eta Bidun.
• Japonian, Midori no hi edo berdetasunaren eguna.