Otsailaren 10

Euskal Herria

• 1925 – Banco de Crédito de la Unión Minerak ordainketa-etendura adierazi zuen.
• 1976 – ETAk, Julián Galarza Ayastury mekanikoa erail zuen Zizurkilen.
• 2006 – Fernando Grande Marlaska epaileak Usurbilgo herriko tabernaren itxiera agindu zuen.

Mundua

• 1258 – Mongolek Bagdaden sartu eta Al-Musta'sim abbastar kalifa preso hartu zuten.
• 1763 – Parisko Ituna izenpetu zuten Britainia Handiko, Frantziako, Espainiako eta Portugalgo erresumek. Zazpi Urteko Gerrari amaiera eman zitzaion, eta Quebec Britainia Handiaren menpera pasa zen.
• 1814 – Sei Eguneko Kanpaina hasi zen Seigarren Koalizioaren Gerran.
• 1840 – Victoria I.a eta Alberto printzearen arteko ezkontza.
• 1980 - Vicente Cuervo Calvo gaztea tiro batez hil zuten Madrilgo Vallecas auzoan, Fuerza Nueva alderdi faxistaren sindikatua egitekoa zen ekitaldi baten aurkako protestan.
• 1985 – Nelson Mandelak baldintzapeko askatasunari uko egin zion borroka armatua gaitzestea exijitzen ziotelako
• 2004 – Frantziako parlamentuak eskoletatik ikur erlijiosoak debekatzen zituen legea onartu zuen.
• 2005 – Ipar Koreak arma atomikoak zituela aitortu zuen.
• 2009 – 200 pertsona inguru hil dira Australian, kontrolik gabeko suteek eraginda.

Euskal Herria

Mundua

• 1978 – Blue Collar (Lepoko Urdin) filma estreinatu zen, Paul Schraderek zuzendu eta Richard Pryor, Harvey Keitel eta Yaphet Kotto aktoreek antzeztu zuten.

Euskal Herria

Mundua

• 1863 – Su-itzalgailua patentatu zen.
• 1996 – IBM etxeko Deep Blue super ordenagailuak Garry Kasparoven aurkako xake partida irabazi zuen.

Euskal Herria

Mundua

• 2006 – Neguko Joku Olinpikoak hasi ziren Torinoko hiri Italiarrean.

Euskal Herria

• 1597 – Blas Alexandre Lezaeta, nafar elizgizona, Orreagako kolegiataren priore, Iruñeako apezpikua eta inkisidorea (h. 1647).
• 1878 – Gillermo Bengoetxea, Txindurri, bizkaitar bertsolari, idazle eta pilotaria (h. 1966).
• 1883 – Tomas Mujika, euskal musikaria, konpositorea eta irakaslea , Uruguayko ganbera-musikan eragin nabarmena izan zuena (h. 1965).
• 1891 – Estanislao Segurola, bizkaitar arkitektoa (h. 1954).
• 1895 – Jazinto Karraskedo, gipuzkoar idazlea (h. 1988).
• 1900 – Jesus Ariño Maruri, Zallako alkatea (h. 1976).
• 1906 – Jazinto Rivas, Elgeta, euskal trikilaria (h. 1964).
• 1914 - Aurora Gómez Urrutia, nafar politikaria, ekintzailea eta komunista (h. 1975).
• 1915 – Juan José Mieza, bizkaitar futbolaria (h. 1992).
• 1924 – Alexis Etxekopar, zuberoar kanta egilea (h. 2005).
• 1925 – Javier Guibert, iruindar arkitektoa (h. 2011).
• 1926 – Juan Manuel Zubiria Uhagón, III. Zubiriako kondea, bizkaitar enpresaburua eta politikaria (h. 2005).
• 1927 – Patxi Goikolea, bizkaitar futbolaria (h. 2000).
• 1928 – José María Cagigal, bizkaitar kirol-irakaslea (h. 1983).
• 1929 – Isabel Echarri, nafar artista garaikidea (h. 2022).
• 1930 – Fernando Ybarra López-Dóriga, euskal noble, enpresaburu eta politikaria (h. 2001).
• 1932 – Antxon Elosegi Vitoria, gipuzkoar kultur eta jai ekintzailea.
• 1940 – José Antonio Almandoz, el peque, gipuzkoar arraunlari ohia.
• 1944 – Alain Lamassoure, frantses estatuko eta Euskal Herriko politikaria, Angeluko alkate ohia, Pauen.
• 1954 – Mikel Irizar, gipuzkoar euskalgintzako-eragilea.
• 1965 – Itziar Aduriz, gipuzkoar hizkuntzalaria eta Bartzelonako Unibertsitateko irakaslea.
• 1967 – Txabi Arnal, bizkaitar idazlea.
• 1979 – Igor Gabilondo, gipuzkoar futbolaria.
• 1982 –
  • Naiara Aginako, EHUko telekomunikazio-ingeniari eta ikerlari arabarra.
  • Fernando Romero Martínez, gipuzkoar bankari ohia eta zuzenbidean aditua, EiDF enpresaren sortzailea.
• 1983 –
  • Vincent Inigo, lapurtar errugbilaria.
  • Nagore Robles, bizkaitar tertuliakidea.
• 1985 – Mikel Olaetxea, gipuzkoar pilotaria.
• 1990 – Yuri Berchiche, gipuzkoar futbolaria.
• 1991 – Isaac Manjón, nafar futbolaria.
• 1993 – Adrián Guemes, bizkaitar futbolaria.
• 1995 – Luca Sangalli, gipuzkoar futbolaria.
• 1996 – Iñigo Martín Coto, bizkaitar ingeniari eta dantzaria.
• 1997 – Pablo Fid, bizkaitar futbolaria.
• 1998 – Aitor Buñuel, nafar futbolaria.
• 2003 – Erlantz Palacín, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1606 – Kristina Frantziakoa, Frantzia eta Nafarroako infanta eta Savoiako dukesa (h. 1663).
• 1724 – Maria Giacomina Nazari, italiar margolaria.
• 1758 – Amalia Holst, alemaniar idazle, intelektual eta feminista (h. 1829).
• 1775 – Charles Lamb, britainiar idazlea (h. 1834).
• 1791 – Francesco Hayez, italiar margolaria (h. 1882).
• 1795 – Ary Scheffer, herbeheretar-frantziar erromantizismoko margolaria (h. 1858).
• 1840 – Per Teodor Cleve, suediar kimikari, biologo eta mineralogoa, holmio eta tulio elementu kimikoen aurkitzailea (h. 1905).
• 1842 – Agnes Mary Clerke, britainiar astronomo eta idazlea (h. 1907).
• 1844 – Alexander Herrmann, frantziar magoa (h. 1896).
• 1855 – Adrienne Avril de Sainte-Croix, frantziar filantropo eta feminista (h. 1939).
• 1859 – Alexandre Millerand, Frantziako presidentea (h. 1943).
• 1861 – James Mooney, estatubatuar antropologo eta etnografoa (h. 2021).
• 1883 – Edith Clarke, lehenengo emakume ingeniari elektrikoa (h. 1959).
• 1886 – Raichō Hiratsuka, idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa, anarkista eta feminismoaren aitzindaria Japonian (h. 1971).
• 1890 –
  • Fania Kaplan, judu jatorriko militante eserista, Lenin hiltzen saiatzearren ospetsua (h. 1918).
  • La Niña de los Peines, espainiar flamenko-kantari ijitoa (h. 1969).
  • Boris Pasternak, errusiar poeta, eleberrigile eta itzultzailea, 1958ko Literaturako Nobel Saria (h. 1960).
• 1894 – Harold Macmillan, Erresuma Batuko Lehen Ministroa (h. 1986).
• 1895 – Emilio Novoa, galiziar irrati-telegrafista eta politikaria, Arabako gobernadore zibila (h. 1972).
• 1897 –
  • Judith Anderson, australiar-estatubatuar antzezlea (h. 1992).
  • John Franklin Enders, estatubatuar biokimikaria, 1954ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1985).
• 1898 –
  • Bertolt Brecht, alemaniar idazle eta antzerkigilea (h. 1956).
  • Joseph Kessel, frantziar idazlea eta kazetaria (h. 1979).
• 1899 – Cevdet Sunay, Turkiako presidentea (h. 1982).
• 1901 –
  • Stella Adler, estatubatuar antzezle eta irakaslea (h. 1992).
  • Karl Bouda, alemaniar euskalaria (h. 1979).
  • Mariblanca Sabas Alomá, kubatar feminista, kazetaria eta poeta (h. 1983).
• 1902 – Walter Houser Brattain, estatubatuar fisikaria, trantsistorearen asmatzaileetako bat eta 1956ko Fisikako Nobel Saria (h. 1987).
• 1903 – Matthias Sindelar, austriar futbolaria (h. 1939).
• 1906 – Lon Chaney Jr., estatubatuar aktorea (h. 1973).
• 1909 – Henri Alekan, frantziar kamera-operadoreburua (h. 2001).
• 1910 – Dominique Pire, belgikar elizgizona, 1958ko Bakearen Nobel Saria (h. 1969).
• 1911 – Mstislav Keldyx, matematika eta mekanikaren esparruetako sobietar zientzialaria (h. 1978).
• 1920 – Raisa Aronova, sobietar pilotua, Bigarren Mundu Gerran parte hartu zuena, Sobietar Batasuneko Heroi izendatua (h. 1982).
• 1922 – Arpad Göncz, Hungariako presidentea eta hungarierazko idazlea eta itzultzailea (h. 2015).
• 1923 – Ahti Karjalainen, Finlandiako lehen ministroa (h. 1990).
• 1927 – Leontyne Price, estatubatuar sopranoa.
• 1929 – Jerrald Goldsmith, estatubatuar musikagilea (h. 2004).
• 1930 – Robert Wagner, zinema eta telebistako estatubatuar aktorea.
• 1932 – Vivienne Malone-Mayes, estatubatuar matematikaria (h. 1995).
• 1934 –
  • Fleur Adcock, zeelandaberritar olerkaria.
  • Salvador Giner, kataluniar soziologoa, Institut d'Estudis Catalanseko presidentea (h. 2019).
• 1935 – Miroslav Blažević, kroaziar futbolari eta entrenatzailea (h. 2023).
• 1938 – Judith Rich Harris, estatubatuar psikologoa (h. 2018).
• 1939 –
  • Antoninho, brasildar futbolari eta entrenatzaile ohia.
  • Roberta Flack, estatubatuar kantaria.
• 1940 - Mary Rand, britainiar atleta ohia, luzera-jauzian aditua.
• 1941 – Michael Apted, ingeles zinema zuzendaria (h. 2021).
• 1942 – Anatolijs Gorbunovs, lehendabiziko Letoniako presidentea.
• 1947 – Maria Teresa Cabré, Institut d'Estudis Catalanseko presidentea.
• 1950 – Mark Spitz, estatubatuar igerilari ohia, historiako honenetakoa.
• 1952 –
  • Marco Aurélio, brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
  • Lee Hsien Loong, Singapurko lehen ministroa.
• 1955 –
  • Pablo Amancio Borges Delgado, kubatar margolaria.
  • Greg Norman, australiar golf-jokalaria.
  • Oksana Xvets, ukrainar aktorea (h. 2022).
• 1957 – Stephan Balkenhol, alemaniar eskultorea.
• 1959 –
  • Fernando Chalana, portugaldar futbolaria (h. 2022).
  • Amadou Gon Coulibaly, Boli Kostako lehen ministroa (h. 2020).
• 1961 – Alexander Payne, estatubatuar zinema zuzendaria.
• 1962 – Cliff Burton, estatubatuar musikari, egile abeslari eta baxu-jotzailea, Metallica taldeko kidea (h. 1986).
• 1964 – Sergio Escudero, argentinar futbolari ohia.
• 1967 – Laura Dern, estatubatuar aktorea.
• 1969 – James Small, hegoafrikar errugbilaria (h. 2019).
• 1970 – Robert Shearman, ingeles fantasiazko-literatura idazlea.
• 1971 – José Mari García, errioxar futbolaria.
• 1974 –
  • Elizabeth Banks, estatubatuar aktore, zinema-zuzendari eta ekoizlea.
  • María Botto, argentinar-espainiar aktorea.
• 1978 – Isabella Eklöf, suediar zinema gidoilari eta zuzendaria.
• 1981 –
  • Uzo Aduba, estatubatuar aktorea.
  • Natasha St-Pier, kanadar abeslaria.
• 1982 –
  • Justin Gatlin, estatubatuar atleta, abiadura probatan aditua.
  • Ha Seok-jin, hegokorear aktorea.
• 1985 – Lidia Valentín, espainiar pisu-jasotzailea.
• 1987 – Yuja Wang, txinatar piano-jole klasikoa.
• 1991 – Emma Roberts, estatubatuar aktorea.
• 1992 – Kevin Mayer, frantziar atleta.
• 1993 – Mia Khalifa, Libanon jaiotako estatubatuar aktore pornografiko ohia, ziber-izarra, kirol esataria eta web kamera aurreko modeloa.
• 1994 – Seulgi, hegokorear abeslari eta dantzaria.
• 1997 – Chloë Grace Moretz, estatubatuar modelo eta aktorea.
• 1999 –
  • Natalia Ramos, espainiar futbolaria.
  • Noelia Ramos, espainiar futbolaria.

Euskal Herria

• 1126 – Gilen IX.a Akitaniakoa, Poitiersko konde eta Baskonia eta Akitaniako dukea (j. 1071).
• 1796 – Agustín Lezo, gipuzkoar elizgizona, Iruñeko apezpiku eta Zaragozako artzapezpikua, Zaragozan (j. 1724).
• 1799 – Eugenio Llaguno, arabar politikari eta idazlea (j. 1724).
• 1818 – Justo Antonio Olagibel, gasteiztar arkitektoa, Euskal Herriko arkitekto neoklasiko garrantzitsuena (j. 1752).
• 1898 – Julie Adrienne Karrikaburu, zuberotar musikologoa, kantaria, kantu-biltzailea eta piano-jotzailea, lehendabiziko euskal kantutegiaren egilea (j. 1827).
• 1910 – Julio Jauregi Lasanta, bizkaitar politikaria, Madrilen (j. 1910).
• 1960 – Victoria Mallabiabarrena, bizkaitar soprano lirikoa, Madril eta Kubako eszenatokietan aritutakoa (j. 1867).
• 1995 – Jesus Garai, Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (j. 1930).
• 1998 – Juanito Otxoa, bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (j. 1912).
• 2018 – Bakarne Jorge, gipuzkoar aktorea eta musikaria, Landetan (j. 1970).
• 2021 –
  • Maite Axiari, lapurtar militante feminista eta kultur eragilea (j. 1949).
  • Jaime Rodríguez Salís, gipuzkoar kulturgizon, ikertzaile eta arkeologoa (j. 1926).
• 2022 – Martín José Zelaia, nafar txirrindularia (j. 1937).

Mundua

• 1163 – Balduino III.a Jerusalemgoa, Jerusalemgo erregea.
• 1307 – Timur Khan, Txinako Enperadore eta Mongolen Inperioko seigarren Khan Handia, Yuan dinastiako bigarren enperadorea (j. 1265).
• 1419 – Ulrich Ensinger, garai gotikoko arkitektoa (j. c. 1350-1360).
• 1567 – Henrike Estuardo, Lord Darnley, Estuardo leinu eskoziarreko ingeles noblea (j. 1545).
• 1660 – Judith Leyster, Herbehereetako Urrezko Aroko margolaria (j. 1609).
• 1755 – Montesquieu baroia, frantziar kronista eta pentsalaria (j. 1869).
• 1772 – Josef Wentzeslao I.a Liechtensteingoa, Liechtensteingo printzea (j. 1696).
• 1794 – Jacques Roux, frantziar iraultzailea (j. 1752).
• 1829 – Leon XII.a, Aita santua (j. 1760).
• 1836 – Marie-Anne Pierrette Paulze, frantziar kimikaria eta noblea, Kimika modernoaren ama bezala ezagutua (j. 1758).
• 1837 – Aleksandr Puxkin, errusiar poeta, nobelagile, dramagile eta istorio motzen idazlea (j. 1799).
• 1839 – Pedro Romero, espainiar zezen-hiltzailea (j. 1754).
• 1855 – Fernando Savoiakoa, Savoia leinuko italiar noblea (j. 1821).
• 1865 – Heinrich Lenz, errusiar fisikaria, Lenzen legea argitaratzeagatik ospetsua (j. 1804).
• 1871 – Étienne Constantin de Gerlache, Belgikako lehen ministroa (j. 1785).
• 1878 – Claude Bernard, frantziar fisiologoa (j. 1813).
• 1879 – Honoré Daumier, frantziar marrazkigile, litografo eta margolaria (j. 1808).
• 1891 – Sofia Kovalevskaia, errusiar matematikaria (j. 1850).
• 1893 – Bill Tilden, Big Bill, estatubatuar tenislaria (h. 1953).
• 1901 – Telemaco Signorini, italiar margolaria (j. 1835).
• 1907 – Manuel Duran, kataluniar politikari eta legegizona (j. 1823).
• 1912 – Joseph Lister, britainiar kirurgilaria (j. 1827).
• 1917 – John William Waterhouse, italiar-ingeles margolaria (j. 1849).
• 1918 –
  • Abdulhamid II.a, Otomandar Inperioko 34. sultana (j. 1842).
  • Ernesto Teodoro Moneta, italiar kazetari, abertzale, iraultzaile eta bakezalea, 1907ko Bakearen Nobel Saria (j. 1833).
• 1923 – Wilhelm Röntgen, alemaniar fisikaria, 1901eko Fisikako Nobel Saria (j. 1845).
• 1932 – Edgar Wallace, ingeles idazlea (j. 1875).
• 1936 – May French Sheldon, estatubatuar argitaratzaile, idazle eta esploratzailea (j. 1847).
• 1937 – Mariano Sáez, espainiar abokatu eta politikaria (j. 1897).
• 1938 – Vladimir Antonov-Ovseienko, ukrainar iraultzaile, politikari eta militar boltxebikea (j. 1883).
• 1939 – Pio XI.a, Aita santua (j. 1857).
• 1950 – Marcel Mauss, frantziar soziologoa, Frantziako etnologiaren aita (j. 1872).
• 1954 – Wilhelm Schmidt, alemaniar antropologoa eta hizkuntzalaria (j. 1868).
• 1957 – Laura Ingalls Wilder, estatubatuar idazlea (j. 1867).
• 1959 – Arturo Duperier, espainiar fisikaria (j. 1896).
• 1960 – Alojzije Stepinac, kroaziar kardinala (j. 1898).
• 1962 – Marguerite Durand, frantziar hizkuntzalari eta fonetikalaria (j. 1904).
• 1968 – Pitirim Sorokin, errusiar-estatubatuar soziologoa (j. 1889).
• 1979 – Edvard Kardelj, esloveniar politiko eta publizista komunista (j. 1910).
• 1983 – Vittorio Sereni, italiar idazlea (j. 1913).
• 1992 –
  • Alex Haley, estatubatuar idazlea (j. 1921).
  • Veneranda Manzano, espainiar maistra eta politika, Bigarren Errepublikako diputatua (j. 1893).
• 1993 –
  • Maurice Bourgès-Maunoury, Frantziako lehen ministroa (j. 1914).
  • Fred Hollows, australiar oftalmologoa (j. 1929).
• 1996 – Roland Simounet, frantziar arkitektoa (j. 1927).
• 2000 – Jim Varney, estatubatuar aktorea (j. 1949).
• 2002 – Traudl Junge, Adolf Hitlerren azken idazkari pribatua (j. 1920).
• 2005 –
  • Jean Cayrol, frantziar poeta, idazle eta zinemagilea (j. 1911).
  • Ben Jones, Grenadako lehen ministroa (j. 1924).
  • Arthur Miller, estatubatuar antzerkigile eta gidoilaria (j. 1915).
• 2008 – Roy Scheider, estatubatuar aktorea (j. 1932).
• 2010 – José Joaquín Trejos Fernández, Costa Ricako presidentea (j. 1916).
• 2013 – Eugenio Trías, kataluniar filosofo eta idazlea (j. 1942).
• 2014 –
  • Stuart Hall, jamaikar soziologo eta teorilari kulturala, ikasketa kulturalen erreferenteetako bat (j. 1932).
  • Shirley Temple, estatubatuar aktorea (j. 1928).
• 2015 – Bernard Marie, okzitaniar politikaria, errugbi arbitroa eta Biarritzeko auzapeza (j. 1918).
• 2019 –
  • Daniel Silva dos Santos, brasildar futbolaria (j. 1982).
  • Jan-Michael Vincent, estatubatuar aktorea (j. 1944).
• 2021 – Alberto Corazón, espainiar argazkilari, margolari, eskulturagile eta diseinatzailea (j. 1942).
• 2022 –
  • Manuel Esquivel, Belizeko lehen ministroa (j. 1940).
  • Maria Antònia Oliver i Cabrer, katalanezko idazlea (j. 1946).
• 2023 –
  • Hugh Hudson, ingeles zinema zuzendaria (j. 1936).
  • Hans Modrow, Alemania Errepublika Demokratikoko lehen ministroa (j. 1928).
  • Carlos Saura, espainiar zinemagilea (j. 1932).
  • Sergei Terestxenko, Kazakhstango lehen ministroa (j. 1951).
• 2024 – Edward Lowassa, Tanzaniako lehen ministroa (j. 1953).

• Sehaska egutegiko izendegia: Iruri eta Eñaut.
• Lekaleen Munduko Eguna