Otsailaren 17

Euskal Herria

• 1937 – Frontetik guda-trofeo gisa eramandako etsaiaren misil bat lehertu zen ezustean Bilboko JSU Gazteria Komunista eta Sozialisten Batasunaren egoitzan. Agustin Zapirain euskal herritarra eta Trifón Medrano eta Rodríguez Cuesta Madrileko delegatuak hil ziren ezbeharrean.
• 1986 – GALek Christophe Matxikote eta Catherine Brion tiroz hil zituen.

Mundua

• 1600 – Erromako Inkisizioak sutan erre zuen eguzkia izar bat besterik ez zela adierazi zuen Giordano Bruno. Teologo, astronomo eta matematikaria heresiaz kondenatu zuten.
• 2006 – Ryanair konpainiaren lehen hegaldia Gasteiz eta Londres artean.
• 2008 – Kosovok independentzia aldarrikatu zuen.

Euskal Herria

Mundua

• 1894 – La verbena de la Paloma (euskaraz: Usoaren erromeria), Tomás Bretónen musika eta Ricardo de la Vegaren libretoa duen zarzuela estreinatu zen Madrilgo Teatro Apolon.
• 1939 – Gunga Din filma estreinatu zen, George Stevensek zuzendu eta Cary Grant, Victor McLaglen, Douglas Fairbanks Jr., Sam Jaffe, Eduardo Ciannelli eta Joan Fontaine aktoreek antzeztu zuten.
• 1945 – Objective, Burma! (Helmuga, Birmania!) filma estreinatu zen, Raoul Walshek zuzendu eta Errol Flynn aktoreak antzeztu zutelarik.
• 1975 – S.W.A.T telesaila estreinekoz AEBtako ABC telebista katean aireratu zen.
• 1984 – Footloose filma estreinatu zen, Herbert Rossek zuzendu eta Kenny Wormald, Julianne Hough, Dennis Quaid eta Andie McDowell aktoreek antzeztu zuten.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1812 – Migel Dorronsoro, gipuzkoar politikari karlista (h. 1880).
• 1815 – Jean Baptiste Kamusarri, ziburutar olerkaria (h. 1842).
• 1826 – Mitxel Elizanburu, Inozentzio anaia, lapurtar apaiza eta euskal idazlea (h. 1895).
• 1894 – André Capagorry, lapurtar politikaria (h. 1981).
• 1896 – Jesús Valdés, nafar militarra, Espainiako Lehor Armadako teniente-koronela (h. 1963).
• 1910 – Donato Errasti, gipuzkoar mugalari eta kontrabandista, Comète sarearen salataria Bigarren Mundu Gerran (h. 1983).
• 1912 – Jaime Delclaux, gaztelaniazko idazle eta poeta bilbotarra (h. 1937).
• 1933 – Leon Lasa, beasaindar futbolaria eta entrenatzailea (h. 2003).
• 1936 – Jesús Beltrán, nafar psikopedagogo eta katedraduna (h. 2014).
• 1937 – Janbattitt Dirassar, lapurtar idazlea eta kazetaria.
• 1945 – Andres Iñigo, nafar filologoa eta idazlea.
• 1951 – Mari Jose Molina Guerrero, gipuzkoar irakaslea eta militante feminista (h. 2018).
• 1952 –
  • José Ignacio Oñaederra, bizkaitar futbolaria ohia.
  • Javier Urrutikoetxea, Urruti, gipuzkoar futbolaria (h. 2001).
• 1963 – Maiken Beitia, nafar aktorea, Leónen.
• 1964 – Oskar Intsausti, nafar pala-jokalaria.
• 1969 – Maite Dono, galiziar kantautore eta poeta, Gasteizen.
• 1974 – Aran Goyoaga, bizkaitar janari-estilista, argazkilari eta idazlea.
• 1975 – Ursi Walliser, gipuzkoan bizi den suitzar skeleton lasterkari ohia eta irakaslea.
• 1977 –
  • Leire Olaberria, gipuzkoar txirrindulari ohia, pistan aditua.
  • Aitor Silloniz, bizkaitar txirrindulari ohia.
• 1978 – Mario Larrea, arabar futbolari ohia.
• 1980 – Txomin Arrotegi, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1985 – Ion Vélez, nafar futbolari ohia.
• 1992 – Garazi Sánchez, bizkaitar surflaria.
• 1994 – Iñigo Celihueta, gipuzkoar futbolaria.
• 1997 –
  • Javier Alonso Etxebarria, bizkaitar futbolaria.
  • Estibalitz Alvarez, gipuzkoar sofbol jokalaria.
• 2002 – Izarne Sarasola, gipuzkoar futbolaria.
• 2005 – Gaizka García, arabar futbolaria.

Mundua

• 624 – Wu Zetian, Txinako enperatriza (h. 705).
• 1490 – Karlos III.a, Borboiko dukea (h. 1527).
• 1519 – Frantzisko I.a Lorrenakoa, Guiseko etxeko soldadu eta politikaria (h. 1563).
• 1653 – Arcangelo Corelli, italiar biolin-jotzaile eta musika-konposatzailea (h. 1713).
• 1717 – Adam Friedrich Oeser, alemaniar margolari eta eskultorea (h. 1799).
• 1740 – Horace Bénédict de Saussure, genevatar botanikari, geologo, meteorologo, fisikari, mendigoizale eta Alpeetako esploratzailea (h. 1799).
• 1742 – Dositej Obradović, serbiar idazle, itzultzaile eta politikaria (h. 1811).
• 1752 – Friedrich Maximilian von Klinger, alemaniar idazlea (h. 1831).
• 1803 – Edgar Quinet, frantziar historialaria, politikaria eta idazlea (h. 1875).
• 1817 – Édouard Thilges, Luxenburgoko lehen ministroa (h. 1904).
• 1820 – Henri Vieuxtemps, belgikar musikagilea (h. 1881).
• 1827 – Manuel Villacampa del Castillo, espainiar militarra, progresita eta errepublikaren aldekoa (h. 1889).
• 1836 – Gustavo Adolfo Bécquer, espainiar idazle eta poeta (h. 1870).
• 1837 – Pierre Auguste Cot, frantziar margolari akademizista (h. 1883).
• 1853 – Jaroslav Vrchlický, txekiar idazlea (h. 1912).
• 1856 – J.-H. Rosny aîné, belgikar idazlea (h. 1940).
• 1864 – Andrew Barton Paterson, australiar poeta eta kazetaria (h. 1941).
• 1877 –
  • Isabelle Eberhardt, Afrikako iparraldean bizi eta bidaiatu zuen esploratzaile eta idazle suitzarra (h. 1904).
  • André Maginot, frantziar politikaria (h. 1932).
• 1885 – Romano Guardini, alemaniar teologo eta apaiz katolikoa (h. 1968).
• 1887 – Joseph Bech, Luxenburgoko lehen ministroa (h. 1975).
• 1888 –
  • Ronald Knox, ingeles apaiz katoliko, teologo eta detektibe-eleberrien idazlea (h. 1957).
  • Otto Stern, alemaniar fisikaria, 1943ko Fisikako Nobel Saria (h. 1969).
• 1890 – Ronald Fisher, ingeles estatistikari eta biologoa (h. 1962).
• 1904 – Hans Morgenthau, jurista eta politikalari alemaniar-estatubatuarra (h. 1980).
• 1914 –
  • Pêr-Jakez Heliaz, bretoi idazle, olerkari, antzerkigile eta kazetaria (h. 1995).
  • Arthur Kennedy, estatubatuar aktorea (h. 1990).
• 1916 –
  • Alexander Obolensky, anglo-errusiar printze, militar eta errugbi jokalaria (h. 1940).
  • Raf Vallone, italiar antzezlea (h. 2002).
• 1918 – Jacqueline Ferrand, frantziar matematikaria (h. 2014).
• 1923 –
  • Buddy DeFranco, jazzeko estatubatuar klarinete jotzailea (h. 2014).
  • Silvana Roth, italiar-argentinar aktore eta politikaria (h. 2010).
• 1925 – Hal Holbrook, estatubatuar aktorea (h. 2021).
• 1927 –
  • Juan Almeida Bosque, kubatar politikari, militar, konpositore eta iraultzaile komunista (h. 2009).
  • Víctor Valera, venezuelar eskultorea (h. 2013).
• 1928 – Seán Mac Stíofáin, irlandar errepublikarra, Behin-behineko IRAko buruzagia (h. 2001).
• 1929 – Alejandro Jodorowski, txiletar zinema- eta antzerki-zuzendaria.
• 1930 –
  • Daniel Gil, espainiar diseinatzailea (h. 2004).
  • Ruth Rendell, britainiar idazlea (h. 2015).
• 1931 – Yves Pouliquen, frantziar oftalmologoa, Frantses Akademiako kidea (h. 2020).
• 1934 – Alan Bates, ingeles aktorea (h. 2003).
• 1935 – Hrvoje Šarinić, Kroaziako lehen ministroa (h. 2017).
• 1936 – Jim Brown, estatubatuar futbolari eta aktorea (h. 2023).
• 1940 –
  • Vicente Fernández, Chente, mexikar abeslari eta aktorea (h. 2021).
  • Willy Holdorf, alemaniar atleta (h. 2020).
• 1941 – Heidi Biebl, alemaniar eskiatzailea (h. 2022).
• 1942 – Huey P. Newton, estatubatuar aktibista politiko eta iraultzailea, autodefentsarako pantera beltzen alderdiaren sortzaileetako bat (h. 1989).
• 1944 – Karl Jenkins, galestar musikagilea.
• 1945 – Brenda Fricker, irlandar antzerki, telebista eta zinemako aktorea.
• 1947 – Xavier Vinader, kataluniar kazetaria eta Mugarik Gabeko Kazetarien elkarteko lehendakaria (h. 2015).
• 1954 –
  • Don Coscarelli, libiar-estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
  • Rene Russo, estatubatuar modelo ohi eta aktorea.
• 1955 – Mo Yan, txinatar idazlea, 2012ko Literaturako Nobel Saria.
• 1957 – Loreena McKennitt, kanadar abeslaria.
• 1962 –
  • Hennie Meijer, herbehereetar futbolari ohia.
  • Lou Diamond Phillips, estatubatuar aktore eta zuzendaria.
• 1963 –
  • Michael Jordan, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalaria, inoizko hoberenetarikoa.
  • Larry the Cable Guy, estatubatuar umorista, disc jockey eta aktorea.
• 1969 – David Douillet, frantziar judoka ohia eta politikaria.
• 1970 – Thomas Frischknecht, mendiko bizikleta eta ziklo-kroseko suitzar txirrindularia.
• 1971 – Denise Richards, estatubatuar modelo-ohia eta aktorea.
• 1972 –
  • Billie Joe Armstrong, estatubatuar punk rock abeslari eta abesti konposatzailea, Green Day taldeko abeslari eta burua.
  • Taylor Hawkins, estatubatuar musikaria, Foo Fighters taldeko bateria-jotzailea (h. 2022).
  • Ralphie May, estatubatuar aktore eta telebista aurkezlea (h. 2017).
• 1975 – Harisu, hegokorear pop abeslari, modelo eta aktorea.
• 1981 –
  • Anna Fernandez de Paco, kataluniar zinegilea.
  • Paris Hilton, estatubatuar modelo, aktore, diseinatzaile eta abeslaria.
• 1983 –
  • Selita Ebanks, kaimandar modelo eta aktorea.
  • Ander Mirambell, kataluniar skeleton lasterkaria.
• 1991 –
  • Ed Sheeran, britaniar kantautorea.
  • Bonnie Wright, ingeles aktore, film zuzendari, modelo, ekoizle eta aktibista.
• 1993 – Marc Márquez, kataluniar motoziklismoko pilotua.
• 1996 – Sasha Pieterse, estatubatuar aktorea.
• 1998 – Kayla Cromer, estatubatuar aktorea.

Euskal Herria

• 1680 – Migel Aozaratzakoa, gipuzkoar apaiz eta misiolari domingotarra (j. 1637).
• 1711 – Jose Bakedano, nafar musikagile eta apaiz trinitarioa, Santiago de Compostelan (j. 1642).
• 1820 – Joseph-Jacques Loison, frantziar apaiz katolikoa, Baionako apezpikua izandakoa (j. 1744).
• 1927 – Serafín Basterra, bizkaitar eskultorea (j. 1850).
• 1932 – Martina de Zuricalday, bilbotar enpresaburua, pasteldegi-txokolategien aitzindaritzat hartua Euskal Herrian (j. 1839).
• 1957 – Jean Castets, lapurtar errugbilaria, Périgueuxen (j. 1900).
• 1971 – Joaquín Zuazagoitia, bizkaitar kazetari eta politikaria eta Bilboko alkatea (j. 1892).
• 1981 – Roberto Etxebarria, euskal herritar futbolaria (j. 1908).
• 1996 – Juan Etxebarria Martin, bizkaitar idazlea eta itzultzailea (j. 1934).
• 2003 – José María Cabodevilla, nafar idazle eta teologoa, Madrilen (j. 1928).
• 2009 – Jose Martin Elizondo, bizkaitar idazlea, margolaria, irakaslea eta antzerkigile oparoa (j. 1922).
• 2022 – Tomás Aragüés Bernad, euskal musikagilea, Madrilen (j. 1935).
• 2024 –
  • Manu Sagastume, nafar musikaria eta musika ikerlaria (j. 1945).
  • Juan Maria Uriarte, bizkaitar elizgizona, Donostiako apezpiku izandakoa (j. 1933).

Mundua

• 364 – Joviano Erromatar Inperioko enperadorea (j. c. 332)
• 440 – Mesrop Mashtots, armeniar fraide era teologoa (j. c. 361)
• 1548 – Giordano Bruno, italiar filosofoa, heresiaz akusatua eta bizirik errea (j. 1548).
• 1609 – Fernando I.a Medici, Toskanako Duke Handia (j. 1549).
• 1624 – Juan de Mariana, espainiar historialari jesuita (j. 1536).
• 1673 – Jean-Baptiste Molière, frantziar antzerkigilea (j. 1622).
• 1680 – Frans Post, herbehereetar margolari barrokoa (j. 1612).
• 1781 – Juan de Lángara y Aritzmendi, jatorri euskalduneko espainiar almirantea, Espainiako Itsas Armadaren teniente jenerala (j. 1700).
• 1788 – Quentin de La Tour, frantziar margolaria, Frantziako erretratugile ospetsuena (j. 1704).
• 1796 – James Macpherson, eskoziar idazlea eta olerkaria (j. 1736).
• 1825 – Silvestre Pérez, aragoitar arkitekto eta hirigile neoklasizista (j. 1767).
• 1827 – Johann Heinrich Pestalozzi, suitzar pedagogoa, pedagogia modernoaren aintzindaria (j. 1746).
• 1856 – Heinrich Heine, alemaniar poeta, kazetari eta saiakeragilea (j. 1797).
• 1874 – Adolphe Quételet, belgikar estatistikari, matematiko, astronomo eta naturalista, demografiaren aitzindaria (j. 1786).
• 1875 – Friedrich Wilhelm Argelander, alemaniar astronomoa (j. 1799).
• 1909 – Jeronimo, apatxeen buruzagia (j. 1829).
• 1912 – Edgar Evans, Robert Falcon Scotten laguntzailetako bat 1911-1912an Hegobururako zoritxarrez amaitu zen Terra Nova espedizioan (j. 1876).
• 1915 – Juan Liscano, venezuelar idazlea (j. 1915).
• 1917 – Carolus-Duran, frantziar margolaria (j. 1837).
• 1919 – Wilfrid Laurier, Kanadako lehen ministroa (j. 1841).
• 1925 – Ignacio Andrade, Venezuelako presidentea (j. 1839).
• 1934 –
  • Alberto I.a Belgikakoa, Belgikako erregea (j. 1875).
  • Siegbert Tarrasch, alemaniar xakelaria (j. 1862).
• 1950 – Santiago Casares, Espainiako Bigarren Errepublikako gobernuburua (j. 1884).
• 1962 – Bruno Walter, alemaniar orkestra-zuzendaria (j. 1876).
• 1964 – Maria Baldó, espainiar maistra, feminista, folklorista eta politikaria (j. 1884).
• 1967 – Ciro Alegría, peruar idazlea, Latinoamerikako indigenismoaren ordezkari nagusienetako bat (j. 1909).
• 1970 –
  • Shmuel Yosef Agnon, israeldar eleberrigilea, 1966ko Literaturako Nobel Saria (j. 1888).
  • Alfred Newman, estatubatuar musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. 1900).
• 1976 – Clementina Arderiu i Voltas, katalan poeta (j. 1889).
• 1980 – Graham Sutherland, britainiar pintorea eta grabatzailea (j. 1903).
• 1982 –
  • Lee Strasberg, estatubatuar antzezle, zuzendari eta antzerkiko irakaslea (j. 1901).
  • Thelonious Monk, estatubatuar jazz pianojole eta konposatzailea, Bebop jazz musika estiloaren sortzaileetako bat (j. 1917).
• 1986 – Jiddu Krishnamurti, filosofo espirituala (j. 1895).
• 1993 – Araceli Gilbert, ekuadortar margolaria (j. 1913).
• 1996 – Hervé Bazin, frantziar idazlea (j. 1911).
• 1997 –
  • Henry-Jacques Le Même, frantziar arkitektoa (j. 1897).
  • Darcy Ribeiro, brasildar antropologo, hezle eta politikaria (j. 1922).
• 1998 –
  • Nicolas Bouvier, frantziar, idazle, argazkilari eta bidaiaria (j. 1929).
  • Ernst Jünger, alemaniar eleberrigilea (j. 1895).
• 2004 – José López Portillo, Mexikoko presidentea (j. 1920).
• 2005 – Omar Sívori, argentinar futbolari eta entrenatzailea (j. 1935).
• 2007 – Maurice Papon, frantziar goi-funtzionario eta politikaria (j. 1910).
• 2009 – Conchita Cintrón, Peruko toreatzaile erreferentea, burtziketaren figura (j. 1922).
• 2016 –
  • Andrzej Żuławski, poloniar zinema zuzendaria (j. 1940).
  • Aminata Sophie Dièye, senegaldar idazle, aktore eta kazetaria (j. 1973).
• 2020 –
  • Terry Lineen, zeelandaberritar errugbilaria (j. 1936).
  • Mário da Graça Machungo, Mozambikeko lehen ministroa (j. 1940).
  • María Moreno, espainiar margolaria, Madrilgo margolari errealisten taldekoa (j. 1933).
  • Charles Portis, estatubatuar idazlea (j. 1933).
• 2021 – Francisco Luzón, bizkaitar bankaria (j. 1948).
• 2023 –
  • George T. Miller, eskoziar australiar zinema zuzendaria (j. 1943).
  • Stella Stevens, estatubatuar aktorea (j. 1938).
• 2024 –
  • Anjana Bhowmik, indiar aktorea (j. 1944).
  • Johan Galtung, norvegiar soziologo eta matematikaria (j. 1930).

• Sehaska egutegiko izendegia: Ales/Alexander/Alex eta Faustin/Faustine.