Otsailaren 22

Euskal Herria

• 1926 – Alfontso XIII.a Espainiako erregeak, Urolako trenbidea inauguratu zuen.
• 2013 – Torturaren Aurkako Taldeak tortura salaketarik jaso ez zuela urte bat bazela adierazi zuen; ETAk ekintza armatuak utzi eta hilabete gutxira, atxiloketetan euskal herritarrei torturak egiteari utzi zitzaion.

Mundua

• 1979 – Santa Luzia Erresuma Batutik independizatu zen.
• 2005 – 6,4 graduko lurrikara Irango Kermango probintzian. 500 hildako eta 1.000 zauritu eragin zituen.
• 2011 – Zeelanda Berrian 6,3 graduko lurrikara baten ondorioz gutxienez 63 pertsona hil ziren.

Euskal Herria

Mundua

• 1483 – Missale Romanum Glagolitice inprimatu zuten Kroazian.
• 2009 – "Slumdog Millionaire" britainiar filmak 8 Oscar Sari lortu zituen Los Angelesen ospatutako 81. ekitaldian.

Euskal Herria

Mundua

• 2017 – NASAk TRAPPIST-1 izeneko sisteman lurraren tamaina eta kondizio antzekoak izan zitzazketen zazpi planeta aurkitu zituztela adierazi zuen.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1653 – Martin Urtsua, Lizarragako kondea, nafar konkistatzailea (h. 1715).
• 1766 – Matías Maestro, arabar apaiza, arkitektoa, margolaria, musikaria, idazlea eta eskultorea , Liman (h. 1835).
• 1853 – Louis Etxeberri, euskal politikaria eta kazetaria (h. 1907).
• 1873 –
  • Agustina Lizarazu Larburu, lezoar irakaslea, euskaldunen eskolatzeaz arduratu zena (h. 1965).
  • Angeles Sorazu, gipuzkoar lekaimea eta gaztelaniazko idazle mistikoa (h. 1921).
• 1884 – Pedro Aguado Bleye, espainiar historialaria, Sociedad Bilbaínaren liburuzaina, Palentzian (h. 1953/1954).
• 1908 – Santos Begiristain, nafar apaiz katolikoa, Argentinan (h. 1994).
• 1910 – Juliana Zubizarreta, trikiti musikako panderojole eta abeslari gipuzkoarra (h. 2006).
• 1919 – Felix Aranzabal, Angiozarko Itsua, gipuzkoar soinujolea (h. 2006).
• 1923 – Jaime Escudero, bizkaitar futbolaria (h. 2012).
• 1928 – Pedro Sodupe, Gelatxo, gipuzkoar trikitilaria (h. 2007).
• 1930 – Jesús María Hurtado Arrieta, bizkaitar futbolaria (h. 2012).
• 1932 – Felix Zubiaga, euskal idazle eta filologoa.
• 1935 – Mercedes Villacián, arabar irakasle eta politikaria (h. 2002).
• 1939 – Darío Villalba, euskal herritar margolari eta izotz patinatzailea (h. 2018).
• 1942 – Alberto Buen Lacambra, PSE-EEko gipuzkoar politikaria, Ardisan.
• 1945 –
  • Juan Ramón Gebara, arabar politikaria.
  • Arantza Idiazabal Gorrotxategi, gipuzkoar irakaslea eta euskaltzain urgazlea.
• 1947 – Marcos Vizcaya, bizkaitar politikari eta abokatua.
• 1948 –
  • Joaquín Luqui, Kaparroso udalerriko irrati esatari ospetsua (h. 2005).
  • Pedro Pegenaute, nafar historialari eta politikaria.
• 1950 – Arantza Mendizabal, bizkaitar politikari eta ekonomilaria, EHUko errektore bitartekari ohia.
• 1952 – Ramón Flecha, bizkaitar soziologoa, soziologia katedraduna Bartzelonako Unibertsitatean.
• 1957 – Ana Díez, nafar zinema zuzendari, gidoigile eta dokumentalgilea.
• 1960 – Lore Erriondo, gipuzkoar pedagogoa, EHUko irakaslea eta Udako Euskal Unibertsitatearen zuzendari ohia.
• 1963 – Edorta Murua, bizkaitar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1966 – Jon Eizagirre Manterola, gipuzkoar erremontelari ohia.
• 1970 – Estibaliz Urrutia, bizkaitar atleta ohia, 5.000 metroko lasterketan aditua.
• 1973 – Iñigo Pírfano, bizkaitar musikagile eta orkestra zuzendaria.
• 1974 – Richard Oribe, donostiar igerilari paralinpikoa, palmares oparoduna.
• 1981 – Arantza Loureiro, bizkaitar atleta, 100 metroko hesidunean aditua.
• 1985 – Mamen Moreu, aragoiar-bizkaitar ilustratzaile eta komikigilea, Huescan.
• 1986 – Elisabeth Larena, bizkaitar aktorea.
• 1987 – Estibaliz Bajo, gipuzkoar futbolaria.
• 1992 – Sergio Rodríguez Reche, nafar txirrindularia.
• 1994 – Intza Olabarria, bizkaitar geologoa eta artisaua
• 1995 – Sergio Castel, bizkaitar futbolaria.
• 2000 – Marta San Adrián Rocandio, Sanadri, gipuzkoar futbolaria.
• 2002 – Mikel Mendibe, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1040 – Rashi, Frantziako erlijio-gizon judua (h. 1105).
• 1302 – Gegeen Khan, Yuan dinastiako bostgarren enperadorea (h. 1323).
• 1403 – Karlos VII.a Frantziakoa, Frantziako erregea (h. 1461).
• 1440 – Ladislao Hil ostekoa, Austriako dukea eta Hungaria, Kroazia eta Bohemiako erregea (h. 1457).
• 1732 – George Washington, lehendabiziko Ameriketako Estatu Batuetako Presidentea (h. 1799).
• 1778 – Rembrandt Peale, estatubatuar margolaria (h. 1860).
• 1785 – Jean Peltier, frantziar fisikaria (h. 1845).
• 1788 – Arthur Schopenhauer, alemaniar filosofoa (h. 1860).
• 1805 – Sarah Flower Adams, emakumezko olerkari ingelesa, zenbait kantu erlijioso ezagunen egilea (h. 1848).
• 1806 – Antoine Wiertz, belgikar erromantizismoaren margolaria (h. 1865).
• 1817 – Niels Gade, daniar musikagile, orkestra-zuzendari, piano-jotzaile, organo-jotzaile eta irakaslea (h. 1890).
• 1818 – Gerrit de Vries, Herbehereetako lehen ministroa (h. 1900).
• 1819 – James Russell Lowell, estatubatuar olerkari, kritikari, argitaratzaile eta diplomazialaria (h. 1891).
• 1824 – Jules Janssen, frantziar astronomoa (h. 1907).
• 1825 – Serafino De Tivoli, italiar margolaria (h. 1892).
• 1827 – Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce, Maltako Ordenako 74. Printze eta Maisu Nagusia (h. 1905).
• 1840 – August Bebel, alemaniar politikaria, Alemaniako Alderdi Sozialdemokrataren sortzailea (h. 1913).
• 1842 – Léon Vanderkindere, belgiar historialari, akademikari eta politikaria (h. 1906).
• 1857 –
  • Robert Baden-Powell, ingeles militar eta idazlea (h. 1941).
  • Heinrich Hertz, alemaniar fisikaria (h. 1894).
• 1864 – Jules Renard, frantziar idazle, kritiko, kontalari eta poeta (h. 1910).
• 1875 – Sofia Adelaida Bavarian, Dukesa Bavarian (h. 1957).
• 1876 – Zitkala-Ša, siux herriko emakume idazle, argitaratzaile, biolinista eta ekintzailea (h. 1938).
• 1878 – Alistair Mackay, eskoziar mediku eta esploratzaile polarra, Hego polo magnetikora iritsi ziren hiru esploratzailetako bat (h. 1914).
• 1879 – Norman Lindsay, australiar artista, idazle eta boxeolari amateurra (h. 1969).
• 1883 – Alice Middleton Boring, estatubatuar biologo, zoologo eta herpetologoa (h. 1955).
• 1886 – Hugo Ball, alemaniar egile eta olerkaria, Dada mugimendu artistikoaren sortzailea (h. 1927).
• 1887 – Savielly Tartakower, errusiar-poloniar xakelari judua (h. 1956).
• 1890 – Leonor Serrano Pablo, espainiar pedagogoa, legelaria, abokatua eta idazle feminista (h. 1942).
• 1892 – Edna St. Vincent Millay, estatubatuar antzerkigile eta poeta lirikoa (h. 1950).
• 1895 – Víctor Raúl Haya de la Torre, perutar politikaria, Herritarren Batasun Iraultzaile Amerikarraren (APRA) sortzailea (h. 1979).
• 1896 – Peter Cheyney, ingeles eleberrigilea (h. 1951).
• 1900 – Luis Buñuel, espainiar zinema zuzendaria (h. 1983).
• 1902 – Fritz Strassmann, alemaniar kimikaria, Otto Hahnekin batera barioaren aurkitzailea (h. 1980).
• 1903 – Morley Callaghan, ingelesezko kanadar idazlea (h. 1990).
• 1904 – Delhy Tejero, espainiar margolaria, marrazkilaria, muralista eta irakaslea, Las sinsombrero mugimendukoa (h. 1968).
• 1907 – Robert Young, estatubatuar aktorea (h. 1998).
• 1908 –
  • Rómulo Betancourt, Venezuelako presidentea (h. 1981).
  • John Mills, ingeles zinema, telebista eta antzerkiko aktorea (h. 2005).
• 1910 – Baltasar Lobo, espainiar margolari eta eskultorea (h. 1993).
• 1914 – Renato Dulbecco, italiar-estatubatuar sendagile eta mikrobiologoa, 1975eko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2012).
• 1917 – Jane Auer, estatubatuar idazlea (h. 1973).
• 1921 –
  • Jean-Bédel Bokassa, Afrika Erdiko Errepublikako diktadorea (h. 1996).
  • Giulietta Masina, italiar aktorea (h. 1994).
• 1925 – Edward Gorey, estatubatuar irudigile eta idazlea (h. 2000).
• 1926 – Miguel León-Portilla, mexikar filosofo eta historialaria, nahuatl literaturan espezialista zein ikerlari handienetakoa (h. 2019).
• 1930 – Giuliano Montaldo, italiar zinema zuzendari, gidoilari eta aktorea (h. 2023).
• 1932 – Edward Kennedy, estatubatuar politikari eta senataria, John F. Kennedyren anaia (h. 2009).
• 1935 – Danilo Kiš, jugoslaviar idazle eta itzultzailea (h. 1989).
• 1936 – John Michael Bishop, estatubatuar immunologo eta mikrobiologoa, 1989ko Medikuntzako Nobel Saria.
• 1937 – Joanna Russ, estatubatuar idazle, akademiako kide eta feminista (h. 2011).
• 1942 – Christine Keeler, ingeles modelo eta kabaret-dantzaria (h. 2017).
• 1943 –
  • Eduard Limonov, errusiar idazlea eta politikaria (h. 2020).
  • Horst Köhler, Alemaniako presidente ohia.
• 1944 – Jonathan Demme, estatubatuar zinema zuzendaria, ekoizlea eta gidoigilea (h. 2017).
• 1946 – Fred Halliday, irlandar historialari eta Britainiar Akademiako kidea (h. 2010).
• 1949 – Niki Lauda, austriar 1 formulako pilotua eta enpresaburua (h. 2019).
• 1950 –
  • Julius Erving, Dr. J, saskibaloiko estatubatuar jokalaria, birrinketen (slam dunk) antzindaria.
  • Miou-Miou, frantziar aktorea.
  • Genesis P-Orridge, ingeles abeslaria, poeta eta artista (h. 2020).
  • Julie Walters, ingeles aktore eta idazlea.
• 1952 – Saufatu Sopoanga, Tuvaluko lehen ministroa (h. 2020).
• 1954 – Jean-Philippe Vassal, frantziar arkitektoa.
• 1956 –
  • Amy Alcott, estatubatuar golf-jokalaria.
  • Philip Kerr, eleberri poliziakoen eskoziar idazlea (h. 2018).
• 1959 – Kyle MacLachlan, estatubatuar aktorea.
• 1962 – Steve Irwin, Krokodilo-ehiztaria, australiar naturalista eta telebistako aurkezlea (h. 2006).
• 1963 – Vijay Singh, hindu-fijiar golfaria.
• 1968 – Jeri Ryan, alemaniar-estatubatuar aktorea.
• 1969 –
  • Joaquín Cortés, flamenko eta ballet dantzaria eta koreografo ijitoa.
  • Brian Laudrup, daniar futbol-jokalaria.
• 1974 – James Blunt, britainiar egile abeslaria.
• 1975 –
  • Drew Barrymore, estatubatuar aktorea.
  • Fele Martínez, espainiar aktorea.
• 1979 – Débora Falabella, brasildar aktorea.
• 1980 – Lorena Conde, galiziar antzezle, antzerkigile eta poeta.
• 1988 – Ximena Navarrete, mexikar modeloa eta aktorea.
• 1989 – Mila Jam, estatubatuar abeslaria, dantzaria, aktorea eta LGBT eskubideen aldeko ekintzailea.
• 1992 – Haris Seferović, suitzar futbolaria.
• 1995 – Lexa, brasildar abeslaria, abestigilea eta dantzaria.

Euskal Herria

• 970 – Gartzea I.a Santxez, Iruñeko erregea eta Aragoiko kondea.
• 1764 – Francisco Ignacio Añoa, nafar artzapezpikua, Iruñeko apezpikua izandakoa, Zaragozan (j. 1648).
• 1888 – Jean-Delphin Alard, lapurtar biolin jotzailea eta musikagilea, Parisen (j. 1815).
• 1899 – Nieves Cano, arabar filantropoa (j. 1847).
• 1900 – Casilda Iturrizar, bizkaitar filantropoa (j. 1818).
• 1951 – Domingo Arrillaga, gipuzkoar futbolaria (j. 1890).
• 1993 – Eusebio Osa Unamuno, euskal idazlea (j. 1936).
• 1997 – Juan Carlos Jones, euskal atleta, distantzia motzetan aditua, Malabon (j. 1947).
• 1998 – Jose Maria Areiltza, euskal herritar politikari eta diplomatikoa eta Bilboko alkatea, Madrilen (j. 1909).
• 2000 – Fernando Buesa, euskal herritar politikaria, ETAk eraila (j. 1946).
• 2008 – Polentzi Gezala, lezoar txistularia, Europa osoan zehar eman zituen kontzertuak (j. 1911).
• 2009 – Román Galarraga, gipuzkoar futbolari, futbol entrenatzaile eta politikaria (j. 1921).
• 2013 – Iñigo Botas, arabar zinema-zuzendari eta gidoilaria, Oviedon (j. 1953).
• 2019 – Alex Tejería, euskal emigratzailea Uruguain, euskal kulturaren zabaltzailea herrialde horretan, Montevideon (j. 1932).

Mundua

• 606 – Sabiniano, Aita santua.
• 1222 – Alexio I.a Trebizondakoa, Trebizondako enperadorea (j. c. 1182).
• 1512 – Amerigo di Vespucci, italiar merkatari eta esploratzailea (j. 1454).
• 1636 – Santorio Santorio, veneziar medikua (j. 1561).
• 1680 – Catherine Deshayes, frantziar kurandera, sorginkeriagatik heriotza zigorrera kondenatua (j. c. 1640).
• 1690 – Charles Le Brun, frantziar margolaria eta dekoratzailea (j. 1619).
• 1731 – Fredrik Ruysch, holandar sendagilea (j. 1638).
• 1793 – Caspar Friedrich Wolff, alemaniar fisiologoa, enbriologiaren sortzaileetako bat (j. 1734).
• 1810 – Charles Brockden Brown, estatubatuar eleberrigilea (j. 1771).
• 1827 – Charles Wilson Peale, estatubatuar margolari eta naturalista (j. 1741).
• 1841 – Auguste de Forbin, frantziar noblea, margolaria eta Louvre museoko zuzendaria (j. 1777).
• 1875 –
  • Camille Corot, frantziar margolaria (j. 1796).
  • Charles Lyell, eskoziar geologoa (j. 1797).
• 1901 – Georges Francis Fitzgerald, irlandar fisikaria (j. 1851).
• 1903 – Hugo Wolf, esloveniar-austriar musikagilea eta musika-kritikaria (j. 1860).
• 1904 – Leslie Stephen, ingeles idazle, kritikari, historialari, biografo eta mendizalea (j. 1832).
• 1913 –
  • Francisco I. Madero, Mexikoko presidentea (j. 1873).
  • Ferdinand Saussure, suitzar hizkuntzalaria (j. 1857).
• 1923 – Théophile Delcassé, frantziar politikaria (j. 1852).
• 1924 – Charlotte Wahlström, suediar margolaria (j. 1849).
• 1939 – Antonio Machado, espainiar poeta (j. 1875).
• 1942 – Stefan Zweig, austriar eleberrigile, antzerkigile, kazetari eta biografoa (j. 1881).
• 1943 –
  • Hans Scholl, Alemania naziaren aurka eratutako Arrosa Zuria erresistentzia mugimendu baketsuko kide eta oinarrietako bat, gillotinan (j. 1918).
  • Sophie Scholl, Alemania naziaren aurka eratutako Arrosa Zuria erresistentzia mugimendu baketsuko kidea, gillotinan (j. 1921).
• 1944 - Kasturba Makhanji, Mahatma Gandhiren emaztea (j. 1869).
• 1959 – Francis Pelissier, frantziar txirrindularia, Euskal Herriko Itzuliko lehen ekitaldiaren irabazlea (j. 1894).
• 1973 –
  • Elizabeth Bowen, ingelesezko irlandar eleberrigilea (j. 1899).
  • Katina Paxinou, greziar aktore tragikoa (j. 1900).
• 1980 – Oskar Kokoschka, austriar margolaria, marrazkilaria, grabatzailea, poeta eta antzerkigilea (j. 1886).
• 1981 – Élodie Yung, frantziar aktorea.
• 1983 –
  • Mieczyslaw Jastrun, poloniar poeta (j. 1903).
  • Romain Maes, belgikar txirrindularia (j. 1912).
• 1984 – Uwe Johnson, alemaniar idazlea (j. 1934).
• 1985 – Salvador Espriu, kataluniar olerkaria (j. 1913).
• 1987 – Andy Warhol, estatubatuar margolari, idazle eta zinema-zuzendaria, Pop Art mugimenduaren sortzaileetariko bat (j. 1928).
• 1990 – Joaquín Casalduero, espainiar literatura kritikari eta saiakera idazlea (j. 1903).
• 1995 – Emmanuel Roblès, frantziar idazlea (j. 1914).
• 2002 –
  • Charles Jones, estatubatuar zinemagilea, marrazki bizidun sortzaile nagusienetakoa (j. 1912).
  • Jonas Savimbi, angolar politikaria, Portugalen kolonizazioaren aurkako borrokalaria (j. 1934).
• 2006 – Gisberta Salce Júnior, brasildar emakume transgeneroa, diskriminazio anitzaren ikurra (j. 1960).
• 2007 – Dennis Johnson, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalaria (j. 1954).
• 2009 – Carmelina Sánchez-Cutillas, espainiar historialaria eta idazlea, eleberrigile eta poeta (j. 1921).
• 2011 – Chari Gómez Miranda, Doña Adelaida, espainiar kazetari eta telebista-aurkezlea (j. 1930).
• 2013 – Wolfgang Sawallisch, alemaniar orkestra-zuzendaria (j. 1923).
• 2016 – Yolande Fox, estatubatuar abeslari eta modeloa (j. 1928).
• 2018 –
  • Forges, espainiar umorista grafikoa (j. 1942).
  • Richard Edward Taylor, kanadar fisikaria eta Stanford Unibertsitateko irakaslea, 1990eko Fisikako Nobel Saria (j. 1929).
• 2021 – Lawrence Ferlinghetti, estatubatuar poeta eta argitaratzailea (j. 1919).
• 2022 – Mark Lanegan, estatubatuar konposatzaile eta abeslaria (j. 1964).
• 2023 – Tatiana Lobo, Txilen jaiotako Costa Ricako idazlea (j. 1939).

• Sehaska egutegiko izendegia: Elisabet, Ixa(bel) eta Marixa.