Otsailaren 26

Euskal Herria

• 1814 – Donostiako Udalak debekatu egin zuen dantzaldiak, danbolinak eta demak antolatzea ihauterietan. Aurreko urteko abuztuaren 31n espainiarren aliatu ziren soldadu ingeles, eskoziar eta portugaldarrek hiria txikitu egin zuten. Udalak herritarrentzat alaitasun hori iraingarri zatekeelakoan hartu zuen neurria.
• 1977 – Guardia Zibilak Lekeitioko elizan itxialdia egiten ari ziren 200 bat lagun jipoitu zituen. Amnistiaren Aldeko lehen astea zen. Antxone Telleria larri zauritu zuten.
• 1984ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak.
• 2006 – Hiru gazte hilik, Larrabetzun gertaturiko auto istripuan.
• 2016 – Alex Txikon lemoaztar alpinistak Nanga Parbat mendiaren neguko lehenbiziko igoera burutzea lortu zuen.

Mundua

• 1815 – Napoleon Bonapartek erbestetik ihes egin zuen Elba uhartetik.
• 1993 – New York (AEB): talde terrorista islamista batek kamioi-bonba bat zartatu zuen World Trade Centerreko Ipar dorrean, 6 hildako eta mila zauritu eraginez.
• 2008 – Mikel Essery, Magie Alvarez eta Mariasun Vitorica euskal herritarrak hil zituen Yemengo atentatua Al Kaidak bere gain hartu zuen.
• 2016ko Irlandako hauteskunde orokorrak: Fine Gael (Enda Kenny) alderdia garaile 49 eserleku eta 544.140 bozkekin (%25,5a), ondoren Fianna Fáil (Micheál Martin) 44 eserleku eta 519.536 bozka (%24,3a), Sinn Féin (Gerry Adams) 23 eserleku eta 295.319 bozka (%13,8a) eta Alderdi Laborista (Joan Burton) 6 eserleku eta 140.898 bozka (%6,6).

Euskal Herria

• 1513 – Gipuzkoako armarrian 12 kanoi ipini zituzten, nafarren gaineko garaipena ospatzeko. 1979ko uztailaren 2an kendu zituzten.

Mundua

• 1988 – Frantic ("Frenetikoa") filma estreinatu zen, Roman Polanskik zuzendu eta Harrison Ford, Betty Buckley, John Mahoney eta Emmanuelle Seigner aktoreek antzeztu eta soinu banda Ennio Morriconek konposatu zuelarik.
• 1993 – Falling Down ("Amilduz") filma estreinatu zen, Joel Schumacherek zuzendu eta Michael Douglas, Robert Duvall, Barbara Hershey, Rachel Ticotin, Frederic Forrest eta Tuesday Weld aktoreek antzeztu zuten.
• 2012 – 84. Oscar Sariak: The Artist faboritoa garaile izan zen bost Sari eskuratuz.

Euskal Herria

Mundua

• 2008 – Hazien Arka inauguratu zuten Norvegian. Bertan mundu osoko herrialdeek haziak gorde ahal izango dituzte hondamendiei aurre egiteko asmotan.

Euskal Herria

• 2016 – Alex Txikon lemoaztarrak, Ali Sadpara pakistandarrak eta Simone Moro italiarrak osatutako alpinista hirukoteak Nanga Parbat mendiaren neguko lehenbiziko igoera burutzea lortu zuten.

Mundua

• 2006 – Torinoko Neguko Joko Olinpikoak amaitu ziren.

Euskal Herria

• 1648 – Francisco Ignacio Añoa, nafar artzapezpikua, Iruñeko apezpikua izandakoa (h. 1746).
• 1798 – Joaquín Julián Altzaa, gipuzkoar legelari eta militarra (h. 1848).
• 1891 – Jean Arné, euskal arraunlaria.
• 1892 – Alejandro Larrakoetxea, bizkaitar idazlea (h. 1976).
• 1900 – Nestor Goikoetxea Araluze, bizkaitar idazlea (h. 1978).
• 1907 –
  • Haydée Agirre, Euzko Alderdi Jeltzaleko mitinlari ospetsua (h. 1998).
  • Ignazio Urkixo, bizkaitar euskaltzalea eta diplomatikoa (h. 2002).
• 1947 – Jose Maria Mendizabal, Mendizabal II.a, gipuzkoar aizkolaria eta harri-jasotzailea (h. 2010).
• 1951 – Gregorio Villalabeitia, bizkaitar bankaria, Kutxabankeko zuzendaria.
• 1955 – Eusebio Untzue, nafar kirol zuzendaria.
• 1956 – Antxone Telleria Mendia, bizkaitar irakaslea, indarkeria politikoaren biktimatzat joa.
• 1961 – Joxemari Urteaga, euskal idazlea.
• 1963 – Iñaki Gil Diaz de Argote, arabar aizkolari eta harri-jasotzailea (h. 2018).
• 1967 – Arantxa Elizondo, gipuzkoar politologoa eta EHUko irakaslea.
• 1972 – Izaskun Arandia, gipuzkoar gidoilari, zuzendari eta ekoizlea.
• 1975 – Bea Larrañaga, gipuzkoar aktorea eta klowna.
• 1976 –
  • Ander Izagirre, gipuzkoar kazetaria eta idazlea.
  • Iratxe Jaio, bizkaitar disziplina-anitzeko artista eta ikertzailea.
• 1978 – Sergio Gámiz, arabar futbolari ohia.
• 1981 – Getari Etxegarai, arabar aktore eta zuzendaria.
• 1984 – Eñaut Zubikarai, bizkaitar futbolaria.
• 1985 – Agin Laburu, gipuzkoar bertsolaria.
• 1986 – Natxo Monreal Eraso, nafar futbolari ohia.
• 1987 – Endika Perez, gipuzkoar traineru-estropadetako patroia.
• 1988 – Ricardo García Ambroa, arabar txirrindularia.
• 1990 – Paris Adot, nafar futbolaria.
• 2003 – Aimar Duñabeitia, bizkaitar futbolaria.

Mundua

• 1361 – Wentzeslao IV.a Bohemiakoa, Bohemiako erregea eta Germaniako enperadorea (h. 1419).
• 1416 – Kristobal Bavariakoa, Danimarkako, Suediako eta Norvegiako erregea (h. 1448).
• 1564 – Christopher Marlowe, ingeles dramaturgo, poeta eta itzultzailea (h. 1593).
• 1615 – Antonio Álvarez de Toledo Enríquez de Ribera, espainiar aristokrata, Leringo VII. kondea eta Nafarroako kondestablea izandakoa (h. 1690).
• 1620 – Frederiko Gilen I.a Brandenburgekoa, Brandenburgoko margrave hauteslea eta Prusiako dukea (h. 1688).
• 1671 – Anthony Ashley Cooper (Shaftesburyko III. kondea), ingeles politikaria eta filosofoa (h. 1713).
• 1770 – Anton Reicha, txekiar-frantziar musikagilea eta teoria-egilea (h. 1836).
• 1785 – Anna Sundström, Suediako lehen emakume kimikaritzat hartua (h. 1871).
• 1786 – François Arago, frantziar fisikari, politikari eta astronomoa (h. 1853).
• 1794 – Barthélemy de Theux de Meylandt, Belgikako lehen ministroa (h. 1874).
• 1802 – Victor Hugo, frantziar nobelagilea (h. 1885).
• 1808 –
  • Honoré Daumier, frantziar marrazkigile, litografo eta margolaria (h. 1879).
  • Julie von May, suitzar sufragista eta feminista (h. 1875).
• 1821 – Félix Ziem, frantziar margolaria (h. 1911).
• 1825 – James Skivring Smith, Liberiako presidentea (h. 1892).
• 1829 – Levi Strauss, estatubatuar-alemaniar enpresaburua eta Levi Strauss & Co. enpresaren sortzailea (h. 1902).
• 1842 – Camille Flammarion, frantziar astronomo eta idazlea (h. 1925).
• 1846 –
  • Buffalo Bill, estatubatuar esploratzailea, bufalo ehiztaria eta ikuskizun antolatzailea (h. 1917).
  • Felicitas Guerrero, buenosairestar dirudun dama (h. 1872).
• 1861 – Fernando I.a Bulgariakoa, Bulgariako erregea (h. 1948).
• 1869 – Nadezhda Krupskaia, errusiar iraultzaile eta pedagogoa (h. 1939).
• 1879 – Henri Fauconnier, frantziar idazlea (h. 1973).
• 1882 – Pierre MacOrlan, frantziar idazlea (h. 1970).
• 1894 – Andrei Zhdanov, sobietar politikaria (h. 1948).
• 1902 – Jean Bruller, frantziar idazle eta irudigilea (h. 1991).
• 1903 – Giulio Natta, italiar kimikaria, 1963ko Kimikako Nobel Saria (h. 1979).
• 1907 – Shiro Teshima, japoniar futbolaria (h. 1982).
• 1908 – Tex Avery, estatubatuar marrazki bizidun egile, marrazkilari, ahots bikoiztaile eta zuzendaria (h. 1980).
• 1909 –
  • Claude Cahen, frantziar historialaria, Erdi Aroko islamaren historian aditua (h. 1991).
  • Talal Jordaniakoa, Jordaniako erregea (h. 1972).
• 1913 –
  • George Granville Barker, britainiar poeta, antzerkigile, eleberrigile eta kritikaria (h. 1991).
  • Minoru Honda, japoniar astronomo zaletua (h. 1990).
  • Hermann Lenz, alemaniar idazlea (h. 1998).
• 1916 – Jackie Gleason, estatubatuar komediantea, aktorea eta musikagilea (h. 1987).
• 1918 –
  • Ana López Gallego, 13 arrosak taldeko emakumea (h. 1939).
  • Theodore Sturgeon, estatubatuar zientzia-fikzio, fantasia eta beldurrezko idazlea (h. 1985).
• 1920 –
  • Hilmar Baunsgaard, Danimarkako lehen ministroa (h. 1989).
  • Tony Randall, estatubatuar aktorea (h. 2004).
• 1921 – Betty Hutton, estatubatuar aktore, abeslari eta dantzaria (h. 2007).
• 1924 –
  • Ákos Császár, hungariar matematikaria, topologoa eta unibertsitateko irakaslea (h. 2017).
  • Noboru Takeshita, Japoniako lehen ministroa (h. 2000).
• 1928 –
  • Fats Domino, estatubatuar abeslari, pianojotzaile eta konposatzailea (h. 2017).
  • Ariel Sharon, Israelgo lehen ministroa (h. 2014).
• 1929 –
  • Enriqueta Duarte, argentinar igerilaria, Mantxako Kanala zeharkatu zuen lehen emakume latinoamerikarra.
  • Fernando Echevarria, portugaldar poeta.
• 1931 – Claude Piron, belgikar-suitzar psikologoa eta itzultzaile eta idazle esperantista (h. 2008).
• 1932 – Johnny Cash, estatubatuar country, gospel, rock and roll eta rockabilly egile abeslari eta gitarrista, historiako handienetakoa (h. 2003).
• 1933 – James Goldsmith, britainiar-frantziar finantza-gizona (h. 1997).
• 1935 – António da Cunha Telles, portugaldar zinemagilea eta ekoizlea (h. 2022).
• 1937 – Eduardo Arroyo, espainiar margolari eta idazlea (h. 2018).
• 1940 – Azzedine Alaïa, tunisiar jatorriko frantziar jostuna (h. 2017).
• 1942 – Guillermina Motta, kataluniar egile-abeslaria eta interpretea.
• 1943 – Bob Hite, estatubatuar abeslaria, Canned Heat taldeko abeslaria (h. 1981).
• 1944 – Christopher Hope, hegoafrikar poeta eta kontalaria, arraza beltzaren eta zuriaren arteko gorabeherez idatzi duen idazle nagusietako bat.
• 1946 – Ahmed Zewail, egiptoar-estatubatuar kimikaria, 1999ko Kimikako Nobel Saria (h. 2016).
• 1947 – Sandie Shaw, britainiar pop-abeslaria.
• 1949 – Emma Kirkby, britainiar sopranoa.
• 1950 – Helen Clark, Zeelanda Berriko lehen ministro ohia eta Nazio Batuetako Garapen Programaren administraria.
• 1954 –
  • Recep Tayyip Erdoğan, Turkiako presidentea.
  • Yuli Tamir, israeldar akademiko eta politikari ohia.
• 1956 –
  • Dominique Harize, frantziar errugbilaria.
  • Michel Houellebecq, frantziar poeta, eleberrigile eta saiakeragilea.
• 1958 – María Casal, espainiar aurkezlea, aktorea, film-zuzendaria eta gidoilaria.
• 1959 – Ahmet Davutoğlu, Turkiako lehen ministroa.
• 1962 – Olga Martynova, erruso-alemaniar idazlea.
• 1964 – Adriana Díaz Enciso, mexikar poeta, saiogile, itzultzaile eta kontalaria.
• 1965 – Megan Maxwell, espainiar idazlea.
• 1967 –
  • Claudia Coari, kitxua jatorriko perutar politikaria.
  • Kazuyoshi Miura, japoniar futbolari ohia.
• 1970 – José Ángel Balanza, Gorostiza, errioxar pilotari ohia eta Asegarceko entrenatzailea.
• 1971 – Erykah Badu, estatubatuar abeslaria eta aktorea.
• 1974 – Sébastien Loeb, frantziar rally pilotua, Munduko Rally Txapelketa gehien irabazi dituena.
• 1976 – Ruth Mateu Vinent, espainiar politikaria.
• 1977 –
  • James Wan, australiar zinema zuzendari, zinema ekoizle eta komiki gidoilaria.
  • Shane Williams, galestar errugbi jokalari ohia.
• 1979 – Corinne Bailey Rae, britainiar abeslari eta musikagilea.
• 1980 – Seyhan Arman, turkiar aktore eta transgeroen eskubideen aldeko ekintzailea.
• 1981 – Pamela Díaz, La Fiera, txiletar modelo eta hedabideetako ospetsua.
• 1982 – Li Na, txinatar tenis-jokalari ohia.
• 1984 –
  • Natalia Lafourcade, mexikar egile abeslari eta musika ekoizlea.
  • Beren Saat, turkiar aktorea.
• 1985 –
  • Gee Atherton, mendi-bizikletako britainiar txirrindularia, downhill modalitatean aditua.
  • Fernando Llorente, errioxar futbolaria.
  • Amara Moira, brasildar idazlea.
  • Isaac Peraire, kataluniar soziologo eta politikaria.
  • Sanya Richards-Ross, jamaikar-estatubatuar atleta, 400 metroko lasterketan espezializatua.
• 1986 –
  • Tarik Chaoufi, marokoar txirrindulari ohia.
  • Queenz Cheng, Malaysiako aktore eta abeslaria (h. 2023).
  • Leila Lopes, angolar modeloa.
• 1990 – Sergi Enrich, espainiar futbolaria.
• 2004 – Bibisara Assaubayeva, kazakhstandar xake jokalaria, Nazioarteko Maistraren eta Emakumezko Maistra Handiaren tituluak irabazi dituen gazteena eta lehen emakume musulmana.

Euskal Herria

• 1722 – Francisco Rodriguez de Mendarozketa, arabar elizgizona, Sigüenzako gotzaina (j. 1655).
• 1748 – Santiago Larrain, nafar epaile eta politikaria, Quitoko Errege-Entzutegiko presidentea, Txileko Santiagon (j. 1666).
• 1858 – Xavier de Ravignan, lapurtar aita jesuita, Parisko Notre-Dame katedraleko sermolaria, Parisen (j. 1795).
• 1922 – Sotero Aranguren, gipuzkoar futbolaria (j. 1894).
• 1940 – Jose Galo Zudaire, gipuzkoar organo-jotzaile, konposatzaile, zuzendari eta musika irakaslea (j. 1865).
• 1997 – Mercedes Kareaga, gipuzkoar gizarte ekintzailea eta Emakume Abertzale Batzako kidea (j. 1908).
• 2002 – Juan Manuel Martínez Iturri, Iturri, palazko nafar pilotaria, Logroñon (j. 1942).
• 2012 – Andresa Portugal, Donostiako Bretxako azokan arrain-saltzailea 70 urtez, arrain garbitua saltzeari utzi zion azkena (j. 1915).
• 2015 – Daniela Albizu, lapurtar irakaslea eta euskal idazlea (j. 1936).
• 2017 – Javier Arzuaga, euskal fraide frantziskotarra, AEBetan (j. 1928).
• 2022 – Julen Zabaleta, Yulen, gipuzkoar marrazkilaria (j. 1921).

Mundua

• 1154 – Roger II.a Siziliakoa, Siziliako kondea, Apulia eta Calabriako Dukea eta Siziliako erregea (j. 1095).
• 1266 – Manfredo Siziliakoa, Siziliako erregea (j. 1232).
• 1577 – Erik XIV.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1533).
• 1591 – Vespasiano I.a Gonzaga, italiar noble eta militarra (j. 1531).
• 1603 – María Austriakoa, Espainiako infanta, Austriako artxidukesa, Germaniako Erromatar Inperio Santuko enperatriza eta Hungaria eta Bohemiako erregina ezkontidea (j. 1528).
• 1650 – Claude Favre de Vaugelas, Frantses Akademiako kidea (j. 1585).
• 1726 – Maximiliano II.a Emanuel Bavariakoa, Bavariako hauteslea (j. 1662).
• 1770 – Giuseppe Tartini, italiar musikagilea eta biolinista (j. 1692).
• 1782 – José Cadalso, espainiar idazle eta militarra (j. 1741).
• 1814 – Johan Tobias Sergel, suediar neoklasizismoaren eskultorea (j. 1740).
• 1821 – Joseph de Maistre, Savoiako filosofo, idazle, legegizon eta diplomatikoa (j. 1753).
• 1829 – Johann Heinrich Wilhelm Tischbein, alemaniar margolari eta grabatzailea (j. 1751).
• 1850 – Daoguang, Txinako enperadorea (j. 1782).
• 1878 – Angelo Secchi, italiar apaiz eta astronomoa (j. 1818).
• 1905 – Marcel Schwob, frantziar idazle eta itzultzailea (j. 1867).
• 1906 – Manuel Fernández Caballero, espainiar musikagilea (j. 1835).
• 1909 – Hermann Ebbinghaus, alemaniar psikologoa (j. 1850).
• 1917 – Joseph Jules Dejerine, suitzar neurologoa, alexia ikerketan aitzindaria (j. 1849).
• 1921 – Carl Menger, austriar eskola sortu zuen ekonomialaria (j. 1840).
• 1928 – Juan Vázquez de Mella, espainiar filosofo eta politikaria (j. 1861).
• 1930 – Mary Whiton Calkins, estatubatuar filosofoa eta psikologoa (j. 1863).
• 1931 – Otto Wallach, alemaniar kimikaria, 1910eko Kimikako Nobel Saria (j. 1847).
• 1952 – Theodoros Pangalos, Greziako diktadorea (j. 1878).
• 1957 – Roger Vercel, frantziar idazlea (j. 1894).
• 1958 – Yokoyama Taikan, japoniar margolaria (j. 1868).
• 1961 – Mohammed V.a Marokokoa, Marokoko erregea (j. 1909).
• 1963 – Eric Marshall, britainiar zirujaua, kartografoa eta Antartikako esploratzailea (j. 1879).
• 1966 –
  • Emiliano Chamorro Vargas, Nikaraguako presidentea (j. 1871).
  • Gino Severini, italiar margolaria, futurismo mugimenduaren aitzindarietako bat (j. 1883).
• 1969 –
  • Levi Eshkol, Israelgo lehen ministroa (j. 1895).
  • Karl Jaspers, alemaniar psikiatra eta filosofo existentzialista (j. 1883).
• 1971 – Fernandel, frantziar aktorea (j. 1903).
• 1973 – Beulah Louise Henry, Lady Edison, estatubatuar asmatzailea, 49 patente eta 110 asmakizunen garatzailea (j. 1887).
• 1982 – Paco Martínez Soria, espainiar aktore, antzerki enpresari eta zinema izarra (j. 1902).
• 1985 – Tjalling Koopmans, holandar-estatubatuar ekonomialaria, 1975eko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1910).
• 1989 – Roy Eldridge, Little Jazz, estatubatuar tronpeta-jotzailea (j. 1911).
• 1990 – May Carré, galiziar bulegaria eta idazlea (j. 1922).
• 1996 – Mieczysław Weinberg, poloniar jatorriko errusiar musikagilea (j. 1919).
• 1998 – Theodore William Schultz, estatubatuar ekonomista, 1979ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1902).
• 1999 – Samiha Khalil, palestinar politikaria eta ekintzailea (j. 1923).
• 2000 – Joana Savoiakoa, Bulgariako erregina ezkontidea (j. 1907).
• 2001 – Arturo Uslar Pietri, venezuelar ekonomista, politikari eta idazlea (j. 1906).
• 2004 – Boris Trajkovski, Mazedoniako Errepublikako presidentea (j. 1956).
• 2012 – Teresa Aldamiz, filipinar-bizkaitar poeta, kazetaria eta itzultzailea (j. 1928).
• 2013 – Marie-Claire Alain, frantziar organista (j. 1926).
• 2014 – Paco de Lucía, espainiar gitarrajolea (j. 1947).
• 2015 - Montserrat del Amo, haur eta gazte literaturako espainiar idazlea (j. 1927).
• 2017 – Ludvig Faddeev, errusiar fisika-teorialari eta matematikaria (j. 1934).
• 2021 – Michael Somare, Papua Ginea Berriko lehen ministroa (j. 1936).
• 2023 –
  • Betty Boothroyd, britainiar politikaria, komunen Ganberako lehendakaritzako lehen emakumezkoa (j. 1929).
  • Bob Richards, estatubatuar pertika jauzilaria (j. 1926).
• 2024 – Jacob Rothschild, britainiar bankari eta politikaria (j. 1936).

• Sehaska egutegiko izendegia: Atsegiñe/Atsege eta Nestor.