Otsailaren 27

Euskal Herria

• 1981 – Victor Fernandez Otxoa tabernari hernaniarrari tiro egin zion Batallon Vasco Españolek, betirako tetraplegiko utziz.
• 2008 – Alerta gorria Gipuzkoa, Araba eta Bizkaian 150 km/h-ko ziklogenesiarengatik.

Mundua

• 380 – Teodosio I.a enperadoreak Erromako Inperioko biztanle guztiak kristau bihurtzeko nahia adierazi zuen Tesalonikako ediktuan.
• 1594 – Henrike III.a Nafarroakoa, Frantziako koroa eskuratuta, Henrike IV.a Frantziakoa bihurtu zen.
• 1700 – Bretainia Berria uhartea aurkitu zuten.
• 1844 – Dominikar Errepublika estatu independente bihurtu zen, Haitigandik banatu ostean.
• 1900 – Erresuma Batuko Alderdi Laborista sortu zen.
• 1933 – Alemaniako parlamentuari (Reichstag) su eman zioten. Adolf Hitlerrek eskubide zibil eta demokratikoak ezabatzeko aitzakiatzat erabili zuen gertaera hori.
• 1976 – Espainiaren kolonia izandako Mendebaldeko Saharak independentzia aldarrikatu zuen, Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoa izenarekin.
• 2006 – Cuencako kartzelan (Espainia) Igor Angulo etakidearen gorpua aurkitu zuten, ustez bere buruaz beste egin ondoren.
• 2008 – 899 milioi euroko isuna ezarri zion Europako Batzordeak Microsofti, bere lehiakideei erakusten zien nagusikeria ez zuzentzeagatik.
• 2010 –
  • 8,8 graduko lurrikara bat izan zen Txileko kostaldetik gertu. Hildakoak 700 baino gehiago izan ziren.
  • 6,3 graduko lurrikara bat izan zen Argentinako Salta hiritik gertu. Lurrikarak bi hildako eragin zituen.

Euskal Herria

Mundua

• 425 – Konstantinoplako Unibertsitatea sortu zuten.
• 1998 – Alex Proyas australiar zinema zuzendariak zuzendu, eta Rufus Sewell, Kiefer Sutherland, Jennifer Connelly eta William Hurt aktoreek antzeztutako Dark City filma estreinatu zen.
• 2011 – 83. Oscar Sarien ekitaldian, The King's Speech filmak lau Oscar sari eskuratu zituen, tartean zuzendari onenari, aktore onenari eta pelikulari onenari.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1796 – Joaquin Francisco Barroeta Aldamar, gipuzkoar foruzalea (h. 1866).
• 1888 – Manuel Sodupe, Gelatxo I, gipuzkoar trikitilari soinu-jotzailea (h. 1953).
• 1897 – Arsenio Merodio, Gallartako Txikitoa, bizkaitar palaria (h. 1981).
• 1901 – Gaspar Montes, euskal herritar margolaria (h. 1998).
• 1905 – Manuel Kristobal Errandonea, Eusko Gudarosteko gipuzkoar komandantea (h. 1957).
• 1913 – Basilio Pujana, bizkaitar bertsolari eta idazlea (h. 2005).
• 1920 – Jose Maria Markuleta, gipuzkoar futbolaria (h. 2008).
• 1950 – Roberto García Ariño, Garcia Ariño IV.a, bizkaitar pilotari ohia.
• 1953 – Joseba Agirreazkuenaga, bizkaitar ikertzaile eta historialaria.
• 1957 – Aingeru Bergizes, bizkaitar musikari profesional eta folklore ikertzailea, Oskorri taldeko kidea (h. 2022).
• 1960 – Fernando Arteaga, bizkaitar futbolari ohia.
• 1964 – Lourdes Odriozola, gipuzkoar historialari eta dokumentalista.
• 1969 – Xabier Usabiaga, gipuzkoar txirrindulari ohia eta telebistako aurkezlea.
• 1974 – Mikel Errazkin, euskal musikari eta musikagilea eta Sorotan Bele taldearen sortzaileetako bat (h. 2008).
• 1975 –
  • Aitor González, gipuzkoar txirrindulari ohia.
  • Iván Sánchez, arabar atleta ohia, distantzia luzeetan aditua.
• 1980 – Patxi Ruiz, nafar pilotari ohia.
• 1981 –
  • Ander Azpitarte, bizkaitar txirrindulari ohia.
  • Kepa Peñagarikano, gipuzkoar pilotari ohia.
• 1983 – Iker Cortes, bizkaitar arraunlari eta entrenatzailea.
• 1984 – Charlie Ternisien, baxenafar errugbilaria.
• 1985 – Roberto Santamaria, nafar futbolaria, atezaina.
• 1987 – Txetxu Gavilanes, arabar izotz hockey jokalaria.
• 1991 – Amaia Gastamintza, nafar saskibaloi jokalaria.
• 1994 – Thaylor Lubanzadio, bizkaitar futbolaria.
• 1995 – Aitor Seguin, gipuzkoar futbolaria.
• 1998 – Andoni Tascon, bizkaitar futbolaria.
• 2002 – Idoia Eraso, nafar txirrindularia.

Mundua

• 272 – Konstantino I Handia, erromatar enperadorea (h. 337).
• 638 – Huineng, zen eskolaren seigarren eta azken patriarka (h. 713).
• 1606 – Laurent de La Hyre, frantziar margolaria (h. 1656).
• 1622an bataiatua – Carel Fabritius, herbehereetar margolaria (h. 1654).
• 1667 – Luisa Karolina Radziwiłł, Lituaniako Dukerri Handiko magnatea (h. 1695).
• 1691 – Edward Cave, ingeles inprimatzaile eta argitaratzailea (h. 1754).
• 1767 – Jacques-Charles Dupont de l'Eure, Frantziako presidentea de facto (h. 1855).
• 1791 – Vincenzo Tineo, italiar botanikaria (h. 1856).
• 1793 – Baldomero Espartero, espainiar politikari eta militarra (h. 1879).
• 1799 – Frederick Catherwood, ingeles esploratzaile, marrazkilari, arkitekto eta argazkilaria (h. 1854).
• 1807 – Henry Wadsworth Longfellow, estatubatuar olerkaria (h. 1882).
• 1812 – Samo Chalupka, erromantizismoko eslovakiar poeta (h. 1883).
• 1831 – Nikolai Ge, errusiar margolaria (h. 1894).
• 1835 – Dimitrios Vikelas, greziar negozio-gizon eta idazlea, Nazioarteko Olinpiar Batzordeko lehenbiziko presidentea (h. 1908).
• 1848 – Charles Hubert Hastings Parry, ingeles musikagile eta musikologoa (h. 1918).
• 1861 – Rudolf Steiner, austriar filosofoa (h. 1925).
• 1863 –
  • George Herbert Mead, estatubatuar soziologo, gizarte-psikologo eta filosofoa (h. 1931).
  • Joaquín Sorolla, espainiar margolaria (h. 1923).
• 1867 – Irving Fisher, estatubatuar ekonomialaria (h. 1947).
• 1869 – Alice Hamilton, estatubatuar mediku eta ikertzailea, industria toxikologian aitzindaria (h. 1970).
• 1881 – Sveinn Björnsson, Islandiako lehendabiziko presidentea (h. 1952).
• 1890 – María de Baratta, salvadortar konpositorea, piano-jotzailea, musikologoa eta folklorista (h. 1978).
• 1891 – Georges Migot, frantziar musikagilea, idazlea eta margolaria (h. 1976).
• 1894 – Robert Siohan, frantziar musikagilea (h. 1985).
• 1895 – Mercedes Llopart, kataluniar abeslari liriko sopranoa (h. 1970).
• 1897 –
  • Marian Anderson, estatubatuar kontraltoa, XX. mendeko ahotsik onenetarikoa (h. 1993).
  • Bernard Lyot, frantziar ingeniaria (h. 1952).
• 1901 – Marino Marini, italiar eskultorea (h. 1980).
• 1902 –
  • Ethelda Bleibtrey, estatubatuar igerilaria (h. 1978).
  • Lucio Costa, brasildar arkitekto eta hirigilea (h. 1998).
  • Gene Sarazen, estatubatuar golfaria (h. 1999).
  • John Steinbeck, estatubatuar idazlea, 1962ko Literaturako Nobel Saria (h. 1968).
• 1904 –
  • James T. Farrell, estatubatuar idazlea (h. 1979).
  • André Leducq, frantziar txirrindularia (h. 1980).
• 1905 – Franchot Tone, euskal jatorriko estatubatuar zinema, antzerki eta telebistako aktore, ekoizle eta zuzendaria (h. 1968).
• 1907 – Paula Wiesinger, italiar alpinista eta eskiatzailea (h. 2001).
• 1910 –
  • Joan Bennett, estatubatuar aktorea (h. 1990).
  • Clarence Leonard Johnson, estatubatuar ingeniari aeronautiko berritzailea (h. 1990).
  • Guénrij Kasparián, armeniar xake-jokalaria eta xake-ikasketen sustatzailea (h. 1995).
• 1912 – Lawrence Durrell, britainiar olerkigile, eleberrigile eta saiakeragilea (h. 1990).
• 1913 –
  • Paul Ricoeur, frantziar filosofoa (h. 2005).
  • Irwin Shaw, estatubatuar eleberrigile, antzerkigile eta gidoigilea (h. 1984).
• 1917 – María Dolores de Pablos, espainiar poeta eta astrologoa (h. 1981).
• 1923 – Dexter Gordon, estatubatuar jazz saxofoi jolea (h. 1990).
• 1924 –
  • Beatriz Maggi, kubatar saiakeragilea, unibertsitateko irakaslea eta literatura-kritikaria (h. 2017).
  • Patria Mirabal, Mirabal ahizpetako bat (h. 1960).
• 1926 – David H. Hubel, kanadar-estatubatuar neurobiologoa, 1981eko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2013).
• 1930 – Joanne Woodward, estatubatuar aktorea.
• 1932 – Elizabeth Taylor, britainiar-estatubatuar aktorea (h. 2011).
• 1934 –
  • Navarre Scott Momaday, Kiowa nazioko estatubatuar idazlea, Pulitzer sariduna (h. 2024).
  • Ralph Nader, estatubatuar abokatu, politikari eta idazlea, kontsumitzaileen defentsaren aitzindarietako bat.
• 1935 – Mirella Freni, italiar opera sopranoa (h. 2020).
• 1936 – Ron Barassi, Australiar futbol jokalari eta entrenatzailea (h. 2023).
• 1938 – Auðunn Gestsson, islandiar egunkari-saltzaile, poeta eta margolaria (h. 2020).
• 1939 – Kenzō Takada, japoniar moda diseinatzailea (h. 2020).
• 1941 –
  • Paddy Ashdown, britainiar politikari eta diplomazialaria (h. 2018).
  • Charlie Faulkner, galestar errugbilaria (h. 2023).
  • Charlotte Stewart, estatubatuar aktorea.
• 1942 – Robert H. Grubbs, estatubatuar kimikaria, 2005eko Kimikako Nobel Saria (h. 2021).
• 1943 –
  • Morten Lauridsen, daniar jatorriko estatubatuar musikagilea.
  • Sheila Rowbotham, britaniar historialari feminista sozialista.
• 1944 – Roger Scruton, ingeles filosofo eta idazlea (h. 2020).
• 1946 – Mary-Claire King, estatubatuar genetista.
• 1947 – Alan Guth, estatubatuar fisikari eta kosmologoa.
• 1950 – Franco Moschino, italiar moda-diseinatzailea (h. 1994).
• 1953 – Yolande Moreau, belgikar aktorea eta zinema zuzendaria.
• 1957 –
  • Gerty Dambury, frantziar antzerkigile, zuzendari, nobelagile eta poeta.
  • Adrian Smith, ingeles gitarra-jolea, Iron Maiden taldeko kidea.
• 1958 – Naas Botha, hegoafrikar errugbilari ohia.
• 1961 – James Worthy, NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
• 1962 – Chiya Fujino, japoniar idazlea.
• 1963 – Sole Giménez, frantziar-espainiar abeslaria, musikagilea eta letragilea.
• 1965 – David Boulter, ingeles musikaria, Tindersticks taldeko kidea.
• 1966 –
  • Baltasar Kormákur, islandiar aktore, antzerki zuzendari eta ekoizlea.
  • Pocho Lepratti, argentinar lekaide eta gizarte-ekintzailea, 35 urterekin poliziak erahila (h. 2001).
• 1967 – Jonathan Ive, ingeles diseinatzailea, Apple Inc. konpainiako diseinu-burua.
• 1970 – Simone Tebet, brasildar abokatua, irakaslea, idazlea eta politikaria.
• 1971 – Sara Blakely, estatubatuar enpresaburua eta filantropoa, Spanx enpresaren sortzailea.
• 1972 – Maja Lidia Kossakowska, fantasiazko idazle, arkeologo eta kazetari poloniarra (h. 2022).
• 1973 – Li Bingbing, txinatar aktorea, abeslaria eta ekoizlea.
• 1974 –
  • Julie Andrieu, frantziar telebista aurkezlea eta gastronomia kritikaria.
  • Fernando Jubero, kataluniar futbolari ohia.
• 1976 – Hanna Kosonen, finlandiar orientazio-eskiatzaile eta politikaria.
• 1979 - Jandro Castro, espainiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1980 –
  • Chelsea Clinton, Bill eta Hillary Clinton politikarien alaba.
  • Rodrigo García, espainiar txirrindularia.
• 1983 – Kate Mara, estatubatuar aktorea.
• 1985 – Thiago Neves, brasildar futbolaria.
• 1990 –
  • Patricia Guerrero, espainiar dantzari eta koreografoa.
  • Magdalena Koleśnik, poloniar aktorea.
  • Marta Torrejón, kataluniar futbolari eta biologoa.
• 1992 –
  • Massimo Stano, italiar atleta.
  • Jimmy Vicaut, frantziar atleta, 100 eta 200 metrotan aditua.
• 1994 – Hou Yifan, txinatar xake jokalaria.
• 1995 – Kosuke Nakamura, japoniar futbolaria.
• 2001 – An San, hegokorear arkularia.

Euskal Herria

• 1565 – Alfonso de Córdoba, nafar noble eta militarra (j. 1512).
• 1653 – Diego López Pacheco, Espainia Berriko erregeordea eta Nafarroako erregeordea (j. 1599).
• 1773 – Pedro Calatayud, nafar misiolari jesuita (j. 1689).
• 1813 – Juan de Goyeneche y Aguerrevere, iruritar militar, politikari eta merkataria (j. 1741).
• 1869 – María del Pilar Acedo, Ohianederko Markesa, kulturzale eta poeta, Biarnon (j. 1784).
• 1894 – Damaso Zabaltza, nafar piano-jotzaile eta musikagilea, Madrilen (j. 1835).
• 1907 – Agustín Pérez Soriano, nafar musikagilea, Madrilen (j. 1846).
• 1943 – Juan Bizente Zengotita-Bengoa, bizkaitar idazlea (j. 1862).
• 1963 – Nestor Zubeldia, nafar apaiz, idazle eta pentsalaria (j. 1878).
• 1977 – Ixaka Lopez, euskal idazle, kultura eragile, euskaltzale eta politikari abertzale eta jeltzalea (j. 1879).
• 1984 – Amédée Artze, baxenafar pilotaria (j. 1900).
• 2006 – Igor Angulo Iturrate, bizkaitar ETAkidea, Cuencako espetxean (j. 1973).
• 2007 – Remedios Ultra Lacruz, 110 urte eta 182 egun bizi izan zen euskal herritarra, Madrilen (j. 1896).
• 2009 – Maria Otxoa Laiana, 106 urte bizi izandako nafarra (j. 1902).
• 2019 – Michel Sainte-Marie, lapurtar politikaria, Frantziako Alderdi Sozialistaren kidea (j. 1938).
• 2021 – José Manuel Cortizas, bizkaitar kirol kazetari eta bikoizketa-aktorea (j. 1963).

Mundua

• 580 – Pepin Landengoa, Austrasiako jauregizaina.
• 1425 – Vasili I.a Moskukoa, Moskuko Printze Handia (j. 1371).
• 1641 – Pau Claris i Casademunt, politikari eta elizgizon kataluniarra, Generalitateko presidente izandakoa (j. 1586).
• 1689 – Antonio Pedro Sancho Dávila, Nafarroako erregeordea.
• 1735 – John Arbuthnot, Londresko eskoziar mediku, idazle satiriko eta zientzia-gizona (j. 1667).
• 1807 – Louise du Pierry, frantziar astronomoa eta Sorbona Unibertsitatean irakasle ageri den lehen emakumea (j. 1746).
• 1819 – Claude-Anne de Rouvroy de Saint Simon, frantziar militar eta politikaria (j. 1743).
• 1829 – Charles de Salaberry, euskal jatorriako quebectar militarra (j. 1778).
• 1854 – Félicité Robert de Lamennais, frantziar idazlea eta pentsalaria (j. 1782).
• 1887 – Aleksandr Borodin, errusiar musikagilea (j. 1833).
• 1906 – Samuel Pierpont Langley, estatubatuar astronomo eta fisikaria (j. 1834).
• 1926 –
  • Filomena Dato, galiziar idazlea (j. 1856).
  • Olga Wisinger-Florian, austriar margolari inpresionista (j. 1844).
• 1927 – Luke Fildes, ingeles ilustratzaile eta margolaria (j. 1843).
• 1934 – Josep Llimona i Bruguera, kataluniar eskultorea, Kataluniako modernismoaren artista nagusietariko bat (j. 1863).
• 1936 – Ivan Pavlov, errusiar mediku, fisiologo eta psikologoa, 1904ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1849).
• 1939 – Nadezhda Krupskaia, errusiar iraultzaile eta pedagogoa (j. 1869).
• 1940 – Peter Behrens, alemaniar arkitekto eta diseinatzailea (j. 1868).
• 1943 – Kostis Palamas, greziar poeta (j. 1859).
• 1946 –
  • Paule Gobillard, frantziar margolaria (j. 1867).
  • Harry Edwin Wood, ingeles astronomoa (j. 1881).
• 1970 – Reizo Fukuhara, japoniar futbolaria (j. 1931).
• 1977 – John Dickson Carr, estatubatuar detektibe-eleberrien idazlea (j. 1906).
• 1985 – Henry Cabot Lodge, Jr., estatubatuar politikaria (j. 1902).
• 1989 –
  • Konrad Lorenz, austriar naturalista, etologiaren sortzailetariko bat eta 1973ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1903).
  • Boris Skossyreff, Andorrako errege izendatutako errusiar abenturazale eta espia (j. 1896).
• 1990 – Josephine Johnson, estatubatuar eleberrigile, olerkari eta saiakeragilea (j. 1910).
• 1992 – Algirdas Julius Greimas, lituaniar-frantziar hizkuntzalaria (j. 1917).
• 1993 – Lillian Gish, estatubatuar aktorea (j. 1893).
• 1998 – George Herbert Hitchings, estatubatuar farmakologoa, 1988ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1905).
• 2001 – José García Nieto, espainiar olerkaria (j. 1914).
• 2002 – Francisco Queipo de Llano Acuña, madrildar militar eta politikaria (j. 1927).
• 2003 –
  • Wolfgang Larrazábal, Venezuelako presidentea (j. 1911).
  • Fred Rogers, estatubatuar telebista-aurkezlea, musikaria, txotxongilolaria, idazlea, ekoizlea eta eliz ministro presbiterianoa, Mister Rogers' Neighborhood saioaren sortzailea (j. 1928).
• 2008 – Ivan Rebroff, alemaniar abeslaria, aparteko ahots tartean abesteko gai zena (j. 1931).
• 2011 –
  • Necmettin Erbakan, Turkiako lehen ministroa (j. 1926).
  • Amparo Muñoz, espainiar modeloa eta aktorea (j. 1954).
  • Moacyr Scliar, brasildar narratzailea (j. 1937).
• 2012 – Manuel de Solà-Morales Rubió, kataluniar arkitekto eta urbanista (j. 1939).
• 2013 –
  • María Asquerino, espainiar aktorea (j. 1925).
  • Stéphane Hessel, frantziar politikari, diplomazialari, idazle eta olerkaria (j. 1917).
• 2014 –
  • Maria de Avila, kataluniar dantzari, koreografoa, zuzendaria eta balet irakaslea (j. 1920).
  • Dunia Ayaso, espainiar zinema- eta antzerki-zuzendari eta gidoilaria (j. 1961).
• 2015 –
  • Boris Nemtsov, errusiar zientzilari eta politikari liberala (j. 1959).
  • Rosa Novell, kataluniar aktore, antzerki-zuzendari eta eszenografoa (j. 1952).
  • Leonard Nimoy, estatubatuar aktore eta zinema-zuzendaria, Star Trek telesailean Mr. Spock pertsonaia antzezteagatik ezaguna (j. 1931).
• 2016 – Lúcio Lara, Angolako jarduneko presidentea (j. 1929).
• 2017 – Carlos Humberto Romero, El Salvadorko presidentea (j. 1924).
• 2018 – Quini, asturiar futbolaria (j. 1949).
• 2019 – France-Albert René, Seychelleetako 2. presidentea (j. 1935).
• 2020 – Valdir Espinosa, brasildar futbolari eta entrenatzailea (j. 1947).
• 2022 – Carlos Álvarez Cruz, espainiar poeta eta hizlaria (j. 1933).
• 2023 –
  • Gérard Latortue, Haitiko lehen ministroa (j. 1934).
  • Juan Muñoz Martín, espainiar haur literaturaren alorrean idazlea (j. 1929).
• 2024 – Ellen Bernstein, estatubatuar errabino eta ekologista (j. 1953).

• Dominikar Errepublikako jaiegun nazionala.
• Sehaska egutegiko izendegia: Goratz/Goratze/Goraitz/Gorantz eta Lander/Landerra.