Urriaren 17

Euskal Herria

• 1897 – La Lealtad Navarra egunkariaren ondorengo moderno gisa sortu zen El Pensamiento Navarro egunkari karlista.
• 1903 – Bizkaiko meatzariek greba historikoa abiatu zuten. Dinamita, elikagai-denden lapurretak eta sabotajeak izan ziren nagusi. Langileek borroka irabazi zuten. Urriaren 31n langileen garaipena iragarri zen.
• 1936 – Jose Ariztimuño "Aitzol" euskal idazle eta kazetaria fusilatu zuten Hernaniko hilerrian.
• 1976 – Ikurrina eskuetan zutela atera ziren kantxara Baskonia eta Askatuak saskibaloi taldeak, Gasteizko Mendizorrotzan. Ikurrina saskibaloi lehiaketa ofizial batean publikoki erakutsi zen lehen aldia zen.
• 2006 – Hiru alemaniar hilik euren hegazkin txikia Lagranen erori eta gero.
• 2011 – Donostiako Nazioarteko Bake Konferentzia Aieteko jauregian ospatu zen.

Mundua

• 1961 – – 1961eko Parisko sarraskia. Parisen poliziak 200 aljeriarretik gora hil zituen Aljeriaren askatasunaren alde eta aljeriarrei ezarri zitzaien etxeratze-aginduen aurka manifestazio baketsuaren egiten ari zirela. Asko itota hil ziren, poliziak Sena ibaira jaurti ostean.
• 1814 – Londresen, garagardo fabrika baten istripua gertatu ondoren garagardo uholdearen ondorioz zortzi lagun hil ziren.
• 2006 –
  • Bi hildako San Fernando de Henareseko plastiko lantegi batean egondako leherketan.
  • 2006 – Hildako bat Erromako metroko bi bagoiek elkar jo eta gero.

Euskal Herria

• 1999 – Iruñean Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
• 2004 – Lizarran Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.
• 2010 – Atarrabian Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.

Mundua

• 1968 – Bullitt filma estreinatu zen, Peter Yatesek zuzendu eta Steve McQueen, Robert Vaughn, Jacqueline Bisset eta Don Gordon aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1975 – 'Salem's Lot eleberria argitaratu zen, Stephen King idazleak idatzia.
• 1986 – The Color of Money ("Diruaren Kolorea") filma estreinatu zen, Martin Scorsesek zuzendu eta Paul Newman, Tom Cruise eta Mary Elizabeth Mastrantonio aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1997 – The Devil's Advocate ("Deabruaren Abokatua") filma estreinatu zen, Taylor Hackfordek zuzendu eta Keanu Reeves, Al Pacino, Charlize Theron, Jeffrey Jones, Judith Ivey, Connie Nielsen eta Craig T. Nelson aktoreek antzeztu zuten.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1671 – Francisco Larraga, nafar erlijioso domingotarra, teologiako irakaslea (h. 1724).
• 1847 – Alejandro San Martin, nafar mediku eta politikari liberala (h. 1908).
• 1894 – Blanquita Suárez, gipuzkoar aktore eta abeslaria (h. 1983).
• 1903 – Andrés Espinosa, bizkaitar alpinista eta abenturazalea (h. 1985).
• 1906 – Luis Maria Uribe, Volea, bizkaitar futbolaria (h. 1994).
• 1909 – Joaquín Satrustegi, gipuzkoar abokatu eta politikaria (h. 1992).
• 1915 – Bittor Garaigordobil, bizkaitar apaiza (h. 2018).
• 1919 – Joseph Laduche, lapurtar pilotaria (h. 1987).
• 1931 - Iñaki Iruskieta, bizkaitar futbolaria (h. 2015).
• 1932 –
  • Raymond Albaladejo, baxenafar errugbilaria (h. 1964).
  • Juan Manuel Arza Muñuzuri, Nafarroako Gobernuko lehendakaria (h. 2019).
• 1936 – Serafín García, nafar futbolari ohia.
• 1942 – José Antonio Urtiaga, gipuzkoar futbolaria.
• 1946 –
  • Michel Iturria, euskal marrazkilaria.
  • Nélida Zaitegi, bizkaitar irakasle eta pedagogoa, Euskadiko Eskola Kontseiluaren lehendakaria.
• 1951 – Begoña Vesga, burgostar emakume ekintzailea Ermuan
• 1957 – Anjel Mari Peñagarikano, gipuzkoar bertsolaria.
• 1960 – Alfonso García, euskal judoka ohia.
• 1965 – Ana Iturgaiz, bizkaitar idazlea.
• 1967 – Nathalie Tauziat, lapurtar tenislari ohia, Afrika Erdiko Errepublikan.
• 1972 –
  • Igor Gonzalez Sola, bizkaitar ETAkidea (h. 2020).
  • Natxo Lezkano, bizkaitar saskibaloi entrenatzailea.
• 1973 – Jose Kruz Gurrutxaga, gipuzkoar aktorea.
• 1977 – Rakel Rodríguez, andaluziar-bizkaitar dantzari, koreografo, aktorea eta irakaslea, Granadan.
• 1995 – Iker Amorrortu, bizkaitar futbolaria.
• 2002 – Ibai Larrea, gipuzkoar atleta, krosean eta mendi lasterketatan aditua.

Mundua

• 1500 – Alonso de Orozco, Espainiako Urrezko Mendearekin lotutako fraidea eta gai erlijiosoei buruzko idazlea (h. 1591).
• 1563 – Jodocus Hondius, flandriar grabatzaile, kartografo eta astronomoa (h. 1612).
• 1577 – Cristofano Allori, italiar margolari manierista (h. 1621).
• 1629 – Baltasar Karlos Austriakoa, Austriako Etxeko Espainiako Infantea (h. 1646).
• 1688 – Domenico Zipoli, italiar musikagile eta organu-jotzailea (h. 1726).
• 1725 – John Wilkes, ingeles politikaria eta kazetaria (h. 1797).
• 1734 – Grigori Orlov, Errusiako aitonen seme eta politikaria, Petri III.a tsarraren aurkako matxinoa (h. 1783).
• 1760 – Henri Saint-Simongoa, frantziar pentsalari eta idazlea (h. 1825).
• 1780 – Richard Mentor Johnson, Ameriketako Estatu Batuetako 9. presidenteordea (h. 1850).
• 1792 – John Bowring, ingeles politikari, ekonomilari, hizkuntzalari, itzultzaile, hispanista, idazle eta bidaiaria, Hong Kongeko laugarren gobernadorea (h. 1872).
• 1796 – Augusto III.a Poloniakoa, Poloniako erregea eta Lituaniako duke handia (h. 1763).
• 1803 – William Smith O'Brien, irlandar politikaria (h. 1864).
• 1813 – Georg Büchner, alemaniar antzerkigile, olerkari, itzultzaile eta iraultzailea (h. 1837).
• 1835 – Alexine Tinne, herbeheretar argazkilaria eta esploratzailea, Saharako basamortua gurutzatzen saiatu zen lehenengo emakumea (h. 1869).
• 1842 – Gustaf Magnus Retzius, suediar anatomia-ikerlaria, neurologia modernoaren sortzaileetako bat (h. 1919).
• 1848 – Oskars Bārs, letoniar arkitektoa (h. 1914).
• 1859 –
  • Childe Hassam, estatubatuar margolari inpresionista (h. 1935).
  • Paolo Orsi, italiar arkeologoa (h. 1935).
• 1867 – Josep Puig i Cadafalch, kataluniar arkitektoa, arte historialaria eta politikaria (h. 1956).
• 1868 – Sophia Hayden Bennett, txiletar jatorriko estatubatuar arkitektoa, Massachusettseko Teknologia Institutuan graduatu zen lehenengo emakumea (h. 1953).
• 1883 – Alexander Sutherland Neill, eskoziar hezitzailea, Summerhill eskolaren sortzailea (h. 1973).
• 1890 – Élisabeth Chaplin, Nabis estiloko margolaria (h. 1982).
• 1897 – Henry-Jacques Le Même, frantziar arkitektoa (h. 1997).
• 1898 –
  • Shinichi Suzuki, japoniar pedagogoa, biolin-ikaskuntzarako Suzuki metodoaren sortzailea (h. 1998).
  • Simon Vestdijk, herbeheretar idazlea (h. 1971).
• 1900 – Gladys Greene, estatubatuar aktorea (h. 1991).
• 1903 – Nathanael West, estatubatuar idazle eta gidoigilea (h. 1940).
• 1910 – Julia Coromines, kataluniar medikua, psikiatra eta psikoanalista (h. 2011).
• 1912 – Joan Paulo I.a, Aita santua (h. 1978).
• 1914 – Jerry Siegel, estatubatuar komikigilea, Supermanen sortzaileetako bat (h. 1996).
• 1915 – Arthur Miller, estatubatuar antzerkigile eta gidoilaria (h. 2005).
• 1917 – Marsha Hunt, estatubatuar aktore eta modeloa (h. 2022).
• 1918 – Rita Hayworth, estatubatuar aktore eta sex symbola (h. 1987).
• 1919 – Zhao Ziyang, Txinako gobernuburua (h. 2005).
• 1920 –
  • Montgomery Clift, estatubatuar aktorea (h. 1966).
  • Miguel Delibes, espainiar kazetari eta idazlea (h. 2010).
  • Zully Moreno, argentinar aktorea (h. 1999).
• 1922 – Angel Wagenstein, bulgariar gidoigile eta eleberrigilea (h. 2023).
• 1924 – António Ramos Rosa, portugaldar olerkaria (h. 2013).
• 1927 – Friedrich Hirzebruch, alemaniar matematikaria, bere belaunaldiko figura nabarmena (h. 2012).
• 1932 – Yoro Diakité, Maliko lehen ministroa (h. 1973).
• 1933 – Jeanine Deckers, ordena erlijioso dominikarreko belgikar moja eta abeslaria (h. 1985).
• 1934 –
  • Alan Garner, haur literaturako britainiar idazlea.
  • Javier Moscoso, espainiar legelari eta politikaria.
• 1938 – Les Murray, australiar olerkaria (h. 2019).
• 1943 - Margie Sudre, frantziar politikaria.
• 1945 – Graça Machel, mozambiketar politikaria, emakumeen eta umeen eskubideen nazioarteko defendatzailea.
• 1948 –
  • Cecilia Domínguez Luis, kanariar idazlea.
  • Robert Jordan, estatubatuar eleberrigilea (h. 2007).
  • Margot Kidder, kanadar aktorea (h. 2018).
• 1949 – Owen Arthur, Barbadosko lehen ministroa (h. 2020).
• 1951 – Jean-François Imbernon, frantziar errugbilari ohia.
• 1956 – Mae Jemison, estatubatuar astronauta, espaziora bidaiatu duen lehenengo emakume afro-amerikarra.
• 1958 – Alan Jackson, estatubatuar egile abeslaria, country estilokoa.
• 1959 –
  • Francisco Flores, El Salvadorko presidentea (h. 2016).
  • Ameenah Gurib-Fakim, mauriziar kimikaria, Rodrigues uharteetako floran aditua eta Maurizioko presidentea.
  • Norm Macdonald, kanadar aktore eta umorista (h. 2021).
• 1960 – Rob Marshall, estatubatuar antzerki eta zinema zuzendaria eta koreografoa.
• 1963 –
  • Sergio Goycochea, argentinar futbol atezain profesional ohi, modelo ohi eta telebistako aurkezle eta aktorea.
  • Beatriz Hernanz, galiziar poeta eta literatur kritikaria.
• 1969 –
  • Ernie Els, hegoafrikar golfaria.
  • Jesús Ángel García Bragado, espainiar atleta, 50 km martxako lasterketan espezialista.
  • Wyclef Jean, haitiar-estatubatuar abeslaria.
• 1971 – Andy Whitfield, galestar aktorea (h. 2011).
• 1972 – Eminem, estatubatuar hip-hop abeslaria eta aktorea.
• 1976 –
  • Sebastián Abreu, uruguaiar futbolaria.
  • Desirée Ndjambo, espainiar kazetaria eta aurkezlea.
• 1978 –
  • Isabel Díaz Ayuso, Madrilgo Erkidegoko presidentea.
  • Pablo Iglesias Turrión, espainiar politologo, ezkertiar ekintzailea eta politikaria, Podemos alderdiaren burua.
• 1979 – Kimi Räikkönen, 1 Formulako finlandiar pilotua.
• 1983 –
  • Nkeiruka Jezekh, errusiar curling jokalaria.
  • Sona Jobarteh, gambiar-ingeles abeslari, musikagile eta aktorea.
  • Felicity Jones, ingeles aktorea.
  • Nkeiruka Jezekh, errusiar curling jokalaria.
• 1985 – Tomokazu Nagira, japoniar futbolaria.
• 1986 –
  • Sarah Bouhaddi, frantziar futbolaria.
  • Simon Harris, Irlandako Taoiseacha.
  • Janne Saar, estoniar abeslaria.
• 1987 – Hideto Takahashi, japoniar futbolaria.
• 1988 – Marina Salas, kataluniar aktorea.
• 1990 –
  • Saki Kumagai, japoniar futbolaria.
  • Álvaro Untoria, errioxar esku huskako pilotaria.
• 1991 – Manu Trigueros, espainiar futbolaria.
• 1996 – Aki-Matilda Høegh-Dam, groenlandiar politikaria.

Euskal Herria

• 1934 – Santiago Ramón y Cajal, aragoiar-nafar sendagile, ikerlari eta histologoa, 1906ko Medikuntzako Nobel Saria, Madrilen (j. 1852).
• 1936 –
  • Jose Ariztimuño, Aitzol, tolosar idazle, kazetari eta elizgizon abertzale eta euskaltzalea, fusilatua (j. 1896).
  • Fidel Fuidio, arabar erlijioso marianista eta arkeologoa, Carrión de Calatravan eraila (j. 1880).
• 1942 – Agustin Irigarai Apat, nafar idazlea (j. 1873).
• 1970 – Rosa Oteiza, nafar emagina eta Nafarroako Foruen monumentuko irudiaren modeloa (j. 1883).
• 1974 – Gilen Epherre, euskal idazlea eta euskaltzaina (j. 1911).
• 1976 – Enrique Soladrero, bizkaitar futbolaria (j. 1913).
• 1979 – Francisco Aldanondo Badiola, Ondarru, ETA eta Komando Autonomoak erakunde armatuetako bizkaitar kidea, Guardia Zibilak tirokatua (j. 1949).
• 1980 –
  • Manolo Etxezarreta, gipuzkoar futbolaria eta entrenatzailea (j. 1915).
  • Maurice Zelhai, baxenafar errugbilaria (j. 1911).
• 1981 – Luis Bernaola, bizkaitar jesuita eta ekonomialaria (j. 1903).
• 2001 –
  • Beñat Arrue, gipuzkoar alpinista, Pumorin (j. 1978).
  • Florentzio Idoate Iragi, nafar artxibozaina eta historialaria (j. 1912).
  • Manuel Valdés Larrañaga, bizkaitar politikaria, Falange Españolaren sortzaileetako bat, Madrilen (j. 1909).
• 2002 – Koldobike Gezala, Luisa, Luisita, Guezala, gipuzkoar erraketista (j. 1917).
• 2005 – Kike Turmix, debar-bilbotar rock abeslari eta musika sustatzailea, Madrilen (j. 1957).

Mundua

• 532 – Bonifazio II.a, Aita santua.
• 1552 – Andreas Osiander, alemaniar filosofoa eta teologoa (j. 1498).
• 1586 – Philip Sidney, ingeles olerkaria eta politikaria (j. 1554).
• 1587 – Frantzisko I.a Medici, Toskanako Duke Handia (h. 1541).
• 1622 – Anne de Chantraine, sorgina izatearen akusaziopean bizirik erre zuten emakumea (j. 1605).
• 1637 – Viktor Amadeo I.a Savoiakoa, italiar militarra, Savoiako dukea eta Piemonteko printzea (j. 1587).
• 1705 – Ninon de l'Enclos, frantziar kortesana, gutunen idazlea eta letretako emakume berritzailea (j. 1620).
• 1757 – René Antoine Ferchault de Réaumur, frantziar naturalista, entomologo, meteorologo eta idazlea (j. 1683).
• 1806 – Jean-Jacques Dessalines, Haitiko lehen enperadorea (j. 1758).
• 1828 - Ana María Campos, Venezuelako Independentzia Gerrako heroia (j. 1796).
• 1837 – Johann Nepomuk Hummel, austriar musikagile eta piano-jotzailea (j. 1778).
• 1845 – Johann Baptist von Keller, alemaniar elizgizon katolikoa (j. 1774).
• 1849 – Frederic Chopin, erromantizismoaren garaiko poloniar konpositore eta pianojolea (j. 1810).
• 1850 – Login Geiden, Errusiar Itsas Armada Inperialeko nederlandar almirantea (j. 1773).
• 1873 – Robert McClure, irlandar esploratzailea (j. 1807).
• 1877 – Johann Carl Fuhlrott, alemaniar naturalista eta historiaurrelaria, Neandertal gizakiaren aurkitzeagatik ospetsua (j. 1803).
• 1887 – Gustav Robert Kirchhoff, alemaniar fisikaria (h. 1824).
• 1889 – Nikolai Txernishevski, errusiar idazlea (j. 1828).
• 1893 – Patrice de Mac-Mahon, Frantziako Hirugarren Errepublikako bigarren presidentea (j. 1808).
• 1904 – Ramón de Errazu, euskal jatorriko mexikar arte bildumagilea (j. 1840).
• 1920 – John Reed, estatubatuar kazetari iraultzailea (j. 1887).
• 1937 – Antônio Parreiras, brasildar margolaria (j. 1860).
• 1938 – Karl Kautsky, txekiar teorialari sozialdemokrata (j. 1854).
• 1946 – Frédéric Boissonnas, suitzar argazkilaria (j. 1858).
• 1948 – Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira, portugaldar idazle eta feminista (j. 1881).
• 1949 – Fiodor Tolbukhin, Armada Gorriko mariskala (j. 1894).
• 1957 – Avetik Isahakyan, armeniar olerkari, idazle eta ekintzalea (j. 1875).
• 1962 – Natalia Sergeievna Gontxarova, errusiar margolaria (j. 1881).
• 1967 – Pu Yi, Azken Enperadorea, Txinako nahiz Qing dinastiako azken enperadorea (j. 1906).
• 1973 – Ingeborg Bachmann, austriar poeta eta idazlea (j. 1926).
• 1978 –
  • Gertrude Mary Cox, estatubatuar estatistikaria (j. 1900).
  • Giovanni Gronchi, Italiako presidentea (j. 1887).
• 1979 – Lil Milagro Ramírez, salvadortar poeta eta iraultzailea (j. 1946).
• 1981 – Albert Cohen, suitzar eleberrigilea (j. 1895).
• 1983 – Raymond Aron, frantziar filosofo eta soziologoa (j. 1905).
• 2001 – Micheline Ostermeyer, frantziar atleta eta piano-jotzailea (j. 1922).
• 2005 – Ba Jin, txinatar idazlea (j. 1904).
• 2007 – Joey Bishop, estatubatuar umorista eta aktorea (j. 1918).
• 2009 – Carla Boni, italiar abeslaria (j. 1925).
• 2011 – Manfred Gerlach, Ekialdeko Alemaniako estatuburua (j. 1928).
• 2014 – Daisuke Oku, japoniar futbolaria (j. 1976).
• 2015 –
  • Danièle Delorme, frantziar aktorea (j. 1926).
  • Howard Kendall, ingeles futbolari eta entrenatzailea (j. 1946).
• 2017 – Danielle Darrieux, frantziar aktorea (j. 1917).
• 2019 – Alicia Alonso, kubatar dantzari eta dantza-irakaslea (j. 1920).
• 2021 – Ahmad Shah Ahmadzai, Afganistango lehen ministroa (j. 1944).
• 2022 – Younoussi Touré, Maliko lehen ministroa (j. 1941).
• 2023 – Carla Bley, estatubatuar jazz-musikagilea, piano-jotzailea eta abeslaria (j. 1936).

• Sehaska egutegiko izendegia: Aitzol, Ezkur eta Ezkurra.