Urtarrilaren 24

Euskal Herria

• 1942 – Jesus Larrañaga Txurruka Goierri buruzagi komunista fusilatu zuen Erregimen frankistak.
• 1975 – Guardia Zibilak Mikel Gardoki Azpiroz etakidea hil zuen Astigarragan.
• 1978 – Guardia Zibilak Efrén Torres Abrisketa Barakaldoko bizilaguna hil zuen errepide-kontrol batean, Arrigorriagan.

Mundua

• 1969 – Salbuespen egoera ezarri zuten Madrilgo unibertsitatean, 300 ikasle baino gehiago atxilotuz.
• 1977 – Madrilgo Atocha kalean 5 abokatu laboralista hil zituzten eskuin muturreko kideek.
• 2008 – Romano Prodi Italiako lehen ministroak dimisioa aurkeztu zuen.
• 2009 – 160 Km/h-ko haize-boladak eragin zituen zikloi batek Euskal Herrian kalteak sortu zituen. Espainia eta Frantzia hogei hildakotik gora eragin zituen.
• 2010 – Haitiko lurrikarak 111.500 hildako eta 194.000 zauritu utzi zituen gutxienez.
• 2011 – Moskuko aireportu nagusian egindako atentatu suizida batean, 35 hildako eta ehundik gora zauritu izan ziren.

Euskal Herria

Mundua

• 1968 – Firecreek ("Firecreekeko maltzurrak") filma estreinatu zen, Philip Leacock eta John Mantleyk zuzendu eta James Stewart eta Henry Fonda aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

• 1984 – Lehenengo Apple Macintosh ordenagailua merkaturatu zen.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1744 – Migel Lardizabal Uribe, euskaldun jatorriko historialari, politikari eta idazle monarkiazalea, Tepetitla de Lardizábalen (h. 1823).
• 1786 – Jose Ignazio Larramendi, euskal herritar musikaria (h. 1855).
• 1847 – Alfonso Maria Zabala, euskal idazlea (h. 1919).
• 1856 – Alberto Palacio, lapurtar ingeniaria eta arkitektoa, Bizkaiko Zubiaren disenatzailea (h. 1939).
• 1882 – Jose Maritorena, nafar bertsolaria (h. 1953).
• 1893 – Elisa Uritz, nafar andereño, pedagogo eta ekintzailea (h. 1979).
• 1911 – Alfonso Rodríguez Aldabe, nafar diplomazialari eta intelektuala (h. 2008).
• 1917 – Bixente Barandiaran, euskal idazlea (h. 2003).
• 1920 – Paul Guilsou, euskal idazle eta itzultzailea (h. 1993).
• 1923 – Javier Azagra, nafar apaiza, Cartagenako apezpikua (h. 2014).
• 1934 – Enrique Areiltza Txurruka, Mutrikuko kondea eta espainiar enpresaria, Getxon (h. 2019).
• 1938 – Joakin Madurga, nafar apaiz, irakasle eta musikaria (h. 2017).
• 1941 – Miren Koruko Gonzalez Galarraga, gipuzkoar irakaslea, ikastolen sustatzailea eta Elkarriko kidea.
• 1943 – Patxi Astibia, nafar aizkolari ohia.
• 1944 - Valentin Redín Flamarique, nafar aktore, antzerkigile eta antzerki-zuzendaria (h. 2010).
• 1946 – Juan José Txoperena, Txoperena I.a, nafar pilotari ohia.
• 1948 – Javier Ortiz, donostiar kazetaria (h. 2009).
• 1955 – Juan Luis Lorda, nafar teologoa.
• 1957 –
  • Jose Luis Bilbao, bizkaitar politikaria, Bizkaiko Foru Aldundiko diputatu nagusi ohia.
  • Gentz del Valle, bizkaitar artista, irakaslea eta femnista.
• 1961 – Beatriz Arzamendi, gipuzkoar musikagilea.
• 1965 – Ana Ollo, nafar kazetaria, Nafarroako Gobernuko bozeramailea eta Herritarrekiko eta Erakundeekiko Harremanetako sailburua.
• 1975 – Erdoitza Goikoetxea, bizkaitar belar hockey jokalari ohia.
• 1976 – Iñaki Lafuente, bizkaitar futbolari ohia.
• 1978 – Antonio Berasategi, arabar txirrindulari ohia.
• 1979 – Juantxo Elia, nafar futbolaria.
• 1980 – Yahaira Aguirre, bizkaitar judoka.
• 1982 – Aitor Hernández, bizkaitar txirrindularia.
• 1994 – Miguel Díaz Montes, nafar futbolaria.
• 1995 –
  • Yeray Álvarez, bizkaitar futbolaria.
  • Garazi Murua, bizkaitar futbolaria.
  • German Urteaga, gipuzkoar psikologo, entrenatzaile pertsonal, bertsolari eta trans aktibista.

Mundua

• K. o. 76 – Hadriano, erromatar enperadorea.
• 1444 – Galeazzo Maria Sforza, italiar aristokrata (h. 1476).
• 1547 – Joana Habsburgo-Jagellon, Austriako artxidukesa (h. 1578).
• 1670 – William Congreve, ingeles idazlea (h. 1729).
• 1679 – Christian Wolff, alemaniar filosofoa (h. 1754).
• 1705 – Farinelli, italiar abeslaria (h. 1782).
• 1712 – Frederiko II.a Handia, Prusiako erregea eta Brandenburgeko hauteslea (h. 1786).
• 1732 – Pierre Augustin Caron de Beaumarchais, frantziar idazle, musikari eta enpresagizona (h. 1799).
• 1746 – Gustavo III.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1792).
• 1776 – Ernst Hoffmann, alemaniar idazle eta musikaria (h. 1822).
• 1778 – Karlos Fernando Artoiskoa, Berryko dukea, Karlos X.a Frantziakoaren semea (h. 1820).
• 1780 – William Henry Fitton, irlandar geologoa (h. 1861).
• 1781 – Louis-Mathieu Molé, frantziar politikaria, Frantziako 18. lehen ministroa (h. 1855).
• 1820 – Anthony W. Gardiner, Liberiako presidentea (h. 1885).
• 1840 – Diodata Saluzzo Roero, italiar idazlea (j. 1774).
• 1847 – Radomir Putnik, serbiar jenarala (h. 1917).
• 1848 – Vasili Surikov, errusiar margolaria (h. 1916).
• 1850 – Hermann Ebbinghaus, alemaniar psikologoa (h. 1909).
• 1854 – Paul Natorp, alemaniar filosofoa (h. 1924).
• 1858 – Constance Naden, ingeles idazle, poeta eta filosofoa (h. 1889).
• 1862 – Edith Wharton, estatubatuar idazle eta diseinatzailea (h. 1937).
• 1864 – Marguerite Durand, frantziar kazetari, aktore, politikari eta feminista, La Fronde egunkariaren sortzailea (h. 1936).
• 1872 – Morris Travers, britainiar kimikaria (h. 1961).
• 1886 – Henry King, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1982).
• 1888 – Vicki Baum, estatubatuar eleberrigilea (h. 1960).
• 1891 – Walter Model, Alemaniako landa mariskala izan zen Bigarren Mundu Gerran (h. 1945).
• 1892 – Ksenia Boguslavskaia, errusiar abangoardiako artista, poeta eta barne diseinatzailea (h. 1972).
• 1893 – Viktor Borisovitx Shklovsky, errusiar idazle eta literatura-kritikaria, errusiar formalismoaren aitzindari nagusietako bat (h. 1984).
• 1901 – Mikhail Romm, sobietar zinemagilea (h. 1971).
• 1902 – Heinosuke Gosho, japoniar zinemagilea (h. 1981).
• 1907 –
  • Maurice Couve de Murville, Frantziako 81. lehen ministroa (h. 1999).
  • Ismail Nasiruddin Terengganukoa, Terengganuko sultan eta Malaysiako erregea (h. 1979).
• 1911 – René Barjavel, frantziar idazlea, zientzia fikzioaren maisutzat hartua (h. 1985).
• 1913 – Norman Dello Joio, estatubatuar musikagilea (h. 2008).
• 1915 – Robert Motherwell, estatubatuar margolaria, espresionismo abstraktuaren sortzaileetako bat (h. 1991).
• 1916 – Rafael Caldera, Venezuelako presidentea (h. 2009).
• 1917 – Ernest Borgnine, estatubatuar aktorea (h. 2012).
• 1919 – Juan Eduardo Zúñiga, espainiar idazlea, eslavista, lusista, literatura-kritikaria eta itzultzailea (h. 2020).
• 1925 – Maria Tallchief, estatubatuar dantzaria (h. 2013).
• 1928 –
  • Desmond Morris, ingeles zoologo eta etologoa.
  • Michel Serrault, frantziar antzezlea (h. 2007).
  • Perla Santalla, argentinar aktorea (h. 2023).
• 1930 –
  • John Romita Sr., estatubatuar komikigilea (h. 2023).
  • Manuel Vázquez, espainiar komikigilea, Francisco Ibáñezekin batera Espainian eragin gehien izan duenetakoa (h. 1995).
• 1931 – Lars Hörmander, suediar matematikaria (h. 2012).
• 1932 – Éliane Radigue, frantziar artista eta musika konpositorea.
• 1933 – Nico Fidenco, italiar kantautorea (h. 2022).
• 1936 – Serge Bourdoncle, frantziar futbolaria eta entrenatzailea (h. 2020).
• 1939 – Joseph Vilsmaier, alemaniar zinema zuzendaria (h. 2020).
• 1940 – Joachim Gauck, Alemaniako presidente ohia.
• 1941 –
  • Alain Colmerauer, frantziar informatikaria, Prolog programazio-lengoaiaren sortzailea (h. 2017).
  • Neil Diamond, estatubatuar kantaria eta musikagilea.
  • Daniel Shechtman, israeldar kimikaria, 2011ko Kimikako Nobel Saria.
• 1942 – Ana Kiro, galiziar abeslaria (h. 2010).
• 1943 – Sharon Tate, estatubatuar aktore eta modeloa (h. 1969).
• 1945 – John Garamendi, euskaldun jatorriko estatubatuar politikaria, Kaliforniako gobernadoreorde ohia.
• 1947 –
  • Víctor Heredia, argentinar abeslaria.
  • Michio Kaku, estatubatuar fisikari eta dibulgatzailea.
  • Mercedes Sampietro, espainiar zinema eta antzerkiko aktorea.
  • Warren Zevon, estatubatuar rock abeslari, abestigile eta musikagilea (h. 2003)
• 1949 – John Belushi, estatubatuar aktore, umorista eta musikaria eta The Blues Brothers taldearen sortzaileetako bat (h. 1982).
• 1950 –
  • Daniel Auteuil, zinema eta antzerkiko frantziar aktorea.
  • Matilde Fernández, espainiar politikaria eta psikologoa.
• 1953 – Moon Jae-in, Hego Koreako presidentea.
• 1956 – Lounès Matoub, kabiliar poeta eta egile abeslaria (h. 1998).
• 1957 –
  • Mark Eaton, estatubatuar saskibaloi-jokalaria (h. 2021).
  • Adrian Edmondson, ingeles aktore, idazle, musikari eta umorista.
• 1961 –
  • Guido Buchwald, alemaniar futbolari ohia.
  • Nastassja Kinski, alemaniar aktorea.
• 1962 – Antonina Ordina, sobietar-suediar iraupen-eskiatzailea ohia.
• 1965 – Andreu Buenafuente, kataluniar umorista, aurkezle eta ekoizlea.
• 1966 – Karin Viard, frantziar aktorea.
• 1968 –
  • Fernando Escartín, espainiar txirrindulari ohia.
  • Mary Lou Retton, estatubatuar gimnasta artistiko ohia, AEBetako gimnastikaren historiako gimnasta onenetakoa.
• 1970 – Maria Naredo Molero, espainiar legelaria eta ikertzailea, giza eskubideetan eta generoan espezializatua.
• 1978 –
  • Veerle Baetens, flandriar aktore eta abeslaria.
  • Tomokazu Myojin, japoniar futbolaria.
  • Kristen Schaal, estatubatuar aktorea.
• 1979 – Tatyana Ali, estatubatuar aktore eta abeslaria.
• 1984 – Belén Cuesta, andaluziar aktorea.
• 1986 – Mischa Barton, ingeles aktorea.
• 1987 –
  • Sofía Gala, argentinar aktorea.
  • Luis Alberto Suárez, uruguaitar futbolaria.
• 1989 – Asano Nagasato, japoniar futbolari ohia.
• 1991 – Anne Armstrong, estatubatuar saskibaloi-jokalaria.
• 1992 – Marko Dmitrović, serbiar futbolaria.
• 1995 – Nacho Vidal Miralles, espainiar futbolaria.

Euskal Herria

• 1876 – Joaquín Elio, nafar militarra, Pauen (j. 1806).
• 1928 – Pillipa Zugatzaga, zornotzar jesulagun eta idazlea (j. 1866).
• 1944 – Bernardo Gabiola Lazpita, bizkaitar organo-irakasle eta musikagilea, Madrilen (j. 1880).
• 1945 – Leandro Nagore, Unión Patrióticako nafar politikaria eta Iruñeko alkatea (j. 1877).
• 1963 – Valentin Zubiaurre Agirrezabal, bizkaitar margolaria, Madrilen (j. 1879).
• 1966 – Luis Izeta, Athleticeko bizkaitar futbolaria (j. 1890).
• 1976 – Juan José Pradera, gipuzkoar kazetari eta diplomazialaria, Las Palmas Kanaria Handikoan (j. 1914).
• 1985 – Dalmacio Langarika, bizkaitar txirrindularia (j. 1919).
• 2021 – Mentxu Alkorta, gipuzkoar dantzari profesionala eta trikikilaria (j. 1947).

Mundua

• K. o. 41ean, soldaduek Kaligula, Erromako hirugarren enperadorea, hil zuten.
• 817 – Eztebe IV.a, Aita santua.
• 1125 – David IV.a Georgiakoa, Georgiakoa erregea (j. 1073).
• 1595 – Fernando II.a Austriakoa, Austria Aurrekoko artxiduke eta Tirolgo konde inperiala (j. 1529).
• 1611 – Mateo Burgos, gaztelar elizgizona, Iruñeko apezpikua.
• 1791 – Étienne Maurice Falconet, frantziar eskultorea (j. 1716).
• 1851 – Gaspare Spontini, italiar musikagilea eta biolinista (j. 1774).
• 1852 – Ján Kollár, eslovakiar olerkari, arkeologo, zientzialari, politikari eta paneslavismoaren ideologoa (j. 1793).
• 1865 – Stephen Allen Benson, Liberiako presidentea (j. 1816).
• 1874 – Regina Wauters, belgikar enpresaburu eta garagardogilea (j. 1795).
• 1877 – Johann Christian Poggendorff, alemaniar fisikaria (j. 1796).
• 1878 – Pieter Bleeker, herbeheretar mediku eta zoologoa (j. 1819).
• 1880 – Alexandre Baudrimont, frantziar kimikari, hizkuntzalari eta etnografoa (j. 1806).
• 1883 – Carl Skånberg, suediar margolaria (j. 1850).
• 1896 – Pierre Gustave Brunet, frantziar bibliografo eta ediziogilea (j. 1805).
• 1905 – Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce, Maltako Ordenako 74. Printze eta Maisu Nagusia (j. 1827)).
• 1914 – David Gill, britainiar astronomoa (j. 1843).
• 1915 – Arthur Auwers, alemaniar astronomoa (j. 1838).
• 1919 – Ismail Qemali, lehenbiziko Albaniako presidente eta lehen ministroa (j. 1844).
• 1920 – Amedeo Modigliani, italiar margolari eta eskultorea (j. 1884).
• 1921 – Susan Jane Cunningham, Swarthmore College sortzen eta garatzen lagundu zuen estatubatuar matematikaria (j. 1842).
• 1924 –
  • Maria-Adelaida Luxenburgokoa, Luxenburgoko dukesa-handia (j. 1894).
  • Mikhail Rodzianko, errusiar politikari liberal-kontserbakorra (j. 1859).
• 1947 – Felix Timmermans, flandriar eleberrigilea (j. 1886).
• 1962 – André Lhote, frantziar margolari kubista (j. 1885).
• 1965 – Winston Churchill, Erresuma Batuko lehen ministroa (j. 1874).
• 1967 – Oliverio Girondo, argentinar poeta (j. 1891).
• 1978 –
  • Herta Oberheuser, naziekin bat egin zuen alemaniar dermatologoa (j. 1911).
  • Georges Speicher, frantziar txirrindularia (j. 1907).
• 1979 – Johannes de Klerk, Hegoafrikako jarduneko presidentea (j. 1903).
• 1981 – Martha Betz Shapley, estatubatuar astronomoa, izar bitar eklipsatzaileei buruzko ikerketarengatik ezaguna (j. 1890).
• 1982 – Alfredo Ovando Candía, Boliviako presidente eta diktadorea (j. 1918).
• 1983 – George Cukor, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1899).
• 1989 –
  • Ted Bundy, estatubatuar serieko hiltzailea (j. 1946).
  • Saxa Putria, ukrainar artista (j. 1977).
• 1997 – Suzy Vernon, frantziar aktorea (j. 1901).
• 2000 – Florencia Pérez Padilla, Rosario, sevillar flamenko-dantzaria, aktorea, enpresaburua eta irakaslea (j. 1918).
• 2003 – Gianni Agnelli, italiar enpresaburua eta Fiat enpresaren akziodun nagusia (j. 1921).
• 2004 – Leônidas da Silva, brasildar futbolaria (j. 1913).
• 2006 –
  • Chris Penn, estatubatuar aktorea (j. 1965).
  • Schafik Handal, salvadortar politikaria, El Salvadorreko ezkerreko lider garrantzitsua (j. 1930).
• 2012 – Theo Angelopoulos, greziar zinema zuzendaria, ekoizlea eta gidoigilea (j. 1935).
• 2016 – Marvin Minsky, estatubatuar zientzialaria, adimen artifizialaren aitatzat hartua (j. 1927).
• 2019 – Fernando Sebastián Aguilar, espainiako artzapezpikua, Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua (j. 1929).
• 2020 – Rob Rensenbrink, herbeheretar futbolaria (j. 1947).
• 2022 –
  • John Arrillaga, estatubatuar enpresaburua, Silicon Valleyko lur-jaberik nagusienetariko bat (j. 1937).
  • Szilveszter Csollány, hungariar gimnasta (j. 1970).
• 2023 – B. V. Doshi, indiar arkitektoa (j. 1927).
• 2024 –
  • Carl Andre, estatubatuar eskultorea (j. 1935).
  • Navarre Scott Momaday, Kiowa nazioko estatubatuar idazlea, Pulitzer sariduna (j. 1934).

• Sehaska egutegiko izendegia: Antxiko eta Latsari/Laxari.
• Hezkuntzaren Nazioarteko Eguna