Urtarrilaren 30

Euskal Herria

• 1979 – ETAk Jose Fernando Artola Goicoechea saltzailea erail zuen Antzuolan.
• 1999 – Gara egunkariaren lehen alea kaleratu zen.

Mundua

• 1649 – Karlos I.ari burua moztu zioten.
• 1933 – Adolf Hitler Alemaniako kantziler izendatu zuten.
• 1948 Indiako estremistek Mahatma Gandhi hil dute.
• 1972 – Ipar Irlanda: Igande Odoltsua Derryn. Poliziak manifestaldi baketsu baten aurka tirokatu zuen: 13 hildako eta 14 zauritu.
• 1998 – Espainia: Kaosa Barajasko aireportuan bertako pilotuek egindako grebak eraginda.
• 2005 – Parlamenturako hauteskundeak Iraken, hauteskundeak egon ziren lehen aldia 1958etik.
• 2011 – Alemaniako Magdeburg hiritik gertu egondako tren istripuan hamar pertsona hil ziren.

Euskal Herria

• 2008 – Nora euskarazko lehenengo bidaia aldizkariaren sorrera.

Mundua

• 1969 – The Beatles taldeak azken kontzertua eman zuen.
• 2004 – La vida que te espera ("Zain duzun bizitza") filma estreinatu zen, Manuel Gutiérrez Aragónek zuzendu eta Juan Diego, Luis Tosar, Marta Etura, Clara Lago, Celso Bugallo, Víctor Clavijo, Xosé M. Oliveira, José Luis Bernal, Rei Chao, Alfonso Agra eta Rosa Álvarez aktoreek antzeztu zutelarik.

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

Mundua

Euskal Herria

• 1650 – Ignacio Zelaiaran, gipuzkoar aitoren seme eta militarra (h. 1696).
• 1859 – Jean Hiriart Urruti, euskal idazlea eta kazetaria (h. 1915).
• 1862 – José Lázaro, nafar bankari eta mezenasa (h. 1947).
• 1891 – José Félix Lekerika, bilbotar diplomatiko eta politikaria (h. 1963).
• 1896 – Jean Ithurriaga, baxenafar euskaltzalea (h. 1960).
• 1908 – Mercedes Viguera, Emakume Abertzale Batzaren kidea eta maistra.
• 1913 – Antonio Izagirre, Eusko Gudarosteko gudari ohia (h. 2017).
• 1922 – Peli Romarategui, arabar misiolari eta artista (h. 2023).
• 1926 – Rafaela Etxaniz, gipuzkoar erraketista (h. 2013).
• 1946 – Bixente Ameztoi, euskal herritar margolari surrealista (h. 2001).
• 1950 – Juan Jesus Ostibar, nafar futbolari eta entrenatzaile ohia.
• 1959 –
  • Lourdes Otaegi, gipuzkoar idazlea eta euskal filologian doktorea.
  • Jose Angel Torres, gipuzkoar paleontologiazalea eta geologiazalea (h. 2020).
• 1962 – Juan José Lizarbe, PSNko nafar politikaria.
• 1966 – Belen Moreno Zaldibar, diziplina aunitzeko gipuzkoar artista.
• 1967 – Mikel Belasko, euskarazko nafar filologoa eta idazlea.
• 1978 – Maite Lakar, nafar irakasle eta hizkuntzalaria.
• 1981 – Roberto Cuevas, bizkaitar futbolaria.
• 1986 – Jonathan Martins Pereira, lapurtar futbolaria.
• 1987 – Charlotte Preiss, lapurtar saskibaloi jokalaria.
• 1993 – Mikel Motos, gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
• 1995 –
  • Eneko Iriondo, bizkaitar futbolaria.
  • Urtzi Iriondo, bizkaitar futbolaria.
• 1996 – Adrián Celador, bizkaitar futbolaria.
• 1997 –
  • Unai Nuñez Gestoso, bizkaitar futbolaria.
  • Xiker Ozerinjauregi, bizkaitar futbolaria.
• 1998 – Irati Zubizarreta, gipuzkoar mendi lasterkaria.
• 1999 – Ibon Ruiz, arabar txirrindularia.
• 2002 – Daniel Sancho, nafar futbolaria.

Mundua

• 1563 – Franciscus Gomarus, teologia-irakasle kalbinista (h. 1641).
• 1697 – Johann Joachim Quantz, alemaniar musikagilea eta flautista (h. 1773).
• 1721 – Bernardo Bellotto, italiar margolari eta grabatzailea (h. 1780).
• 1736 – James Watt, eskoziar matematikari eta ingeniaria eta lurrun makinaren hobetzailea (h. 1819).
• 1775 – Walter Savage Landor, ingeles olerkaria (h. 1864).
• 1781 – Adelbert von Chamisso, alemaniar idazlea (h. 1838).
• 1831 – Henri Rochefort, frantziar kazetaria, idazlea eta politikaria (h. 1913).
• 1832 – Luisa Fernanda Borboikoa, Espainiako infanta eta Montpensierko dukesa ezkontidea (h. 1897).
• 1841 – Félix Faure, Frantziako presidentea (h. 1899).
• 1845 – Bernard Blommers, herbehereetar grabatzaile eta margolaria (h. 1914).
• 1856 – Vladimir Golenistxov, errusiar egiptologo handia (h. 1947).
• 1861 – Wilhelm Meyer-Lübke, suitzar hizkuntzalari, erromanista eta hispanista (h. 1936).
• 1869 – Julian Irizar, euskal jatorriko argentinar almirantea (h. 1935).
• 1878 – A. H. Tammsaare, estoniar idazlea (h. 1940).
• 1881 –
  • Elvia Carrillo Puerto, mexikar lider feminista, politiko eta sufragista (h. 1968).
  • Martina Casiano y Mayor, espainiar irakaslea, Espainiako Fisika eta Kimika Elkarteko lehen emakumezko kidea.
• 1882 – Franklin Delano Roosevelt, Ameriketako Estatu Batuetako 32. Presidentea (h. 1945).
• 1886 –
  • Antoine Pevsner, errusiar eskultorea eta margolaria (h. 1962).
  • Alfonso Rodríguez Castelao, galizierazko idazle handia, politikaria eta marrazkigilea (h. 1950).
• 1887 – Jordi Rubió i Balaguer, kataluniar historialaria (h. 1982).
• 1894 – Boris III.a Bulgariakoa, Bulgariako erregea (h. 1943).
• 1899 – Max Theiler, hegoafrikar birologoa, 1951ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1972).
• 1902 – Nikolaus Pevsner, britainiar arte eta arkitekturaren historialaria (h. 1983).
• 1911 –
  • Roy Eldridge, Little Jazz, estatubatuar tronpeta-jotzailea (h. 1989).
  • Abderrahmane Farès, Aljeriako presidentea (h. 1991).
  • Paris Pişmiş, mexikar astronomoa, Mexikoko lehen astronomo profesionala (h. 1999).
• 1913 – Amrita Sher-Gil, indiar margolaria (h. 1941).
• 1914 – Vittorio Cottafavi, italiar zinemagilea (h. 1998).
• 1917 –
  • Martina Barroso García, 13 arrosak taldeko emakumea (h. 1939).
  • Antonio Martínez Penella, valentziar eskultorea, frankismo garaian hainbat eliza eta eraikin publiko dekoratu zituena (h. 2008).
• 1920 –
  • Michael Anderson, ingeles zinema zuzendaria (h. 2018).
  • Delbert Mann, estatubatuar telebista eta zinema zuzendaria (h. 2007).
• 1924 –
  • Lloyd Alexander, estatubatuar idazlea (h. 2007).
  • Margaret Yorke, britainiar fikziozko idazlea (h. 2012).
• 1925 – Douglas Engelbart, estatubatuar asmatzailea, ordenagailuetako saguaren asmatzailea (h. 2013).
• 1926 – Vasili Arkhipov, sobietar armadako ofiziala, sobietar eraso nuklear bat saihesteko meritua eman zitzaiona (h. 1998).
• 1927 – Olof Palme, Suediako lehen ministroa (h. 1986).
• 1928 – Ruth Brown, estatubatuar rhythm and blues abeslaria (h. 2006).
• 1930 –
  • Gene Hackman, estatubatuar aktorea.
  • Egon Klepsch, alemaniar politikaria, Europako Parlamentuko lehendakaria (h. 2010).
  • Vsevolod Nestayko, ukraniar idazlea, haur literaturan berezitua (h. 2014).
• 1931 – Linda Nochlin, estatubatuar arte historialaria, unibertsitateko irakaslea eta idazlea (h. 2017).
• 1933 – Sergio Renán, argentinar aktore eta zinemagilea (h. 2015).
• 1934 – Claudio Rodríguez, espainiar idazlea (h. 1999).
• 1935 –
  • Richard Brautigan, estatubatuar idazlea (h. 1984).
  • Ida Holz, uruguaitar ingeniari, informatikari, irakasle eta ikertzailea.
  • Elsa Martinelli, italiar aktore eta modeloa (h. 2017).
  • Pedro Schwartz, espainiar legelaria eta ekonomista.
• 1936 – Koji Sasaki, japoniar futbolaria.
• 1937 –
  • Robert Etcheverry, frantziar aktorea (h. 2007).
  • Vanessa Redgrave, britainiar aktorea.
  • Boris Spassky, errusiar xake-jokalaria.
• 1938 – Islom Karimov, Uzbekistango lehendabizko presidentea (h. 2016).
• 1940 –
  • Teolinda Gersão, portugaldar eleberrigilea.
  • Denis Langlois, frantziar legegizon eta idazlea.
• 1941 – Dick Cheney, estatubatuar politikaria.
• 1942 – Marty Balin, estatubatuar egile abeslari, musikari eta abeslaria, Jefferson Airplane eta Jefferson Starship taldeetako kide sortzailea (h. 2018).
• 1943 – Marta Minujín, argentinar artista plastikoa.
• 1945 – Cristina Rota, argentinar- espainiar aktore, ekoizle eta arte dramatikoko irakaslea.
• 1947 – Steve Marriott, ingeles musikari, abeslari, abesti egile eta gitarra-jotzailea (h. 1991).
• 1948 – Akira Yoshino, japoniar kimikaria, 2019ko Kimikako Nobel Saria.
• 1949 –
  • Peter Agre, estatubatuar mediku eta biologo molekularra, 2003ko Kimikako Nobel Saria.
  • Helena Lopes da Silva, portugaldar zirujaua, aktibista feminista eta Ezkerreko Blokearen sortzailea (h. 2018).
• 1951 – Phil Collins, ingeles antzezle, abeslari, konposatzaile, bateria- eta piano-jotzailea.
• 1952 – Valeri Khalilov, Uzbekistanen jaiotako Errusiar musika-banda militar zuzendaria eta musikagilea (h. 2016).
• 1957 – Payne Stewart, estatubatuar golfaria (h. 1999).
• 1960 – Shigeru Sarusawa, japoniar futbolari ohia.
• 1961 –
  • Liu Gang, txinatar matematikaria, fisikaria eta ordenagailu zientzialaria, Txinako intelektual eta buruzagia Tiananmen plazako protestatan.
  • Galina Kurliandskaia, errusiar fisikaria, magnetoinpedantzia erraldoian aditua.
• 1962 –
  • Abdullah II.a Jordaniakoa, Jordaniako erregea.
  • Esperanza López Parada, espainiar poeta.
• 1968 –
  • Filipe VI.a Espainiakoa, Espainiako erregea.
  • Esther Palomera, espainiar kazetaria.
• 1972 – Peder Fredricson, suediar zaldizkoa.
• 1974 –
  • Christian Bale, britainiar aktorea.
  • Olivia Colman, ingeles aktorea.
  • Roger Hammond, ingeles txirrindularia.
• 1979 – Carlos Latre, espainiar imitatzaile, umorista, aktore eta ahots bikoiztailea.
• 1982 –
  • Daiki Iwamasa, japoniar futbolaria.
  • Nádson Rodrigues de Souza, brasildar futbolari ohia.
• 1985 – Richie Porte, australiar txirrindularia.
• 1987 – Arda Turan, turkiar futbolaria.
• 1990 – Eiza González, mexikar aktore, abeslari eta modeloa.
• 1991 – Maimouna Diarra, Mai, senegaldar saskibaloiko jokalaria.
• 1996 – Ruka Norimatsu, japoniar futbolaria.

Euskal Herria

• 1483 – Frantzisko I.a Nafarroakoa, Nafarroako erregea (j. 1469).
• 1697 – Vicente Berdusan, euskal herritar margolaria (j. 1632).
• 1891 – Joan Piarres Duvoisin, euskal idazlea (j. 1810).
• 1929 – Fiacro Iraizotz, nafar poeta, antzerkigile eta libretista, Madrilen (j. 1860).
• 1932 – Federico Etxebarria, bizkaitar industrialaria eta enpresaburua (j. 1840).
• 1946 – Pedro Chastang, euskal sozialista aitzindaria, Parisen (j. 1876).
• 1959 – Eduardo Justo Mokoroa, gipuzkoar organista, zuzendaria eta musikagilea (j. 1867).
• 1984 –
  • Alejandro Goikoetxea, euskal herritar ingeniaria, Madrilen (j. 1895).
  • Carlos Ruiz del Castillo, gipuzkoar legelari eta politikaria, Madrilen (j. 1896).
• 1986 –
  • Federico Ezkerra, euskal txirrindularia (j. 1909).
  • Miguel Gaintza, bizkaitar futbolaria (j. 1920).
• 2009 – Fernando Cebrián, euskal aktorea, Madrilen (j. 1929).
• 2014 – Antxon Agirre Sorondo, donostiar etnografoa (j. 1946).
• 2020 – Jean Baptiste Etxarren, euskal idazlea (j. 1928).
• 2021 – Iñigo Ormazabal, gipuzkoar margolaria (j. 1951).

Mundua

• 970 – Petri I.a Bulgariakoa, Bulgariako tsarra.
• 1631 – Sofia Edviga Brunswick-Wolfenbüttelekoa, Brunswick-Wolfenbütteleko printzesa eta Pomerania-Wolgasteko dukesa ezkontidea (j. 1561).
• 1649 – Karlos I.a Ingalaterrakoa eta Eskoziakoa, Ingalaterra, Eskozia eta Irlandako erregea (j. 1600).
• 1652 – Georges de La Tour, frantziar margolari barrokoa (j. 1593).
• 1679 – Francesco Tuttavilla, Nafarroako erregeordea (j. 1604).
• 1730 – Petri II.a Errusiakoa, Errusiako tsarra (j. 1715).
• 1826 – Fiodor Vasilievitx, errusiar jenerala eta estatu gizona (j. 1763).
• 1838 – Osceola, Estatu Batuetako indiar gidaria (j. 1804).
• 1858 – Coenraad Jacob Temminck, herbeheretar aristokrata eta zoologoa (j. 1778).
• 1867 – Kōmei enperadorea, Japoniako 121. enperadorea (j. 1831).
• 1871 – Marie-Pauline Soyer, frantziar grabatzailea (j. 1786).
• 1872 – Felicitas Guerrero, buenosairestar dirudun dama (j. 1846).
• 1875 – Prosper Guéranger, Frantziako beneditar lekaidea eta Solesmesko abadiaren sortzailea (j. 1804).
• 1888 – Asa Gray, estatubatuar naturalista eta medikua, XIX. mendeko estatubatuar botanikari garrantzitsuena gisa hartua (j. 1810).
• 1889 – Rodolfo Austriakoa, Austria-Hungariako Inperioko printze oinordea (j. 1858).
• 1928 – Johannes Fibiger, daniar sendagile eta irakaslea, 1926ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1867).
• 1945 – Louise Aslanian, franko-armeniar ekintzaile komunista eta antifaxista, idazlea, eleberrigilea, poeta eta Frantziako erresistentziako pertsonaia nabarmena (j. 1904).
• 1947 – James Larkin, irlandar sindikalista eta politikaria (j. 1876).
• 1948 –
  • Mahatma Gandhi, bakezalea eta Indiako independentziaren buru, muturreko hinduista baten esku (j. 1869).
  • Orville Wright, estatubatuar hegazkin egile eta hegazkin pilotua, bere anaia Wilburrekin batera hegazkinaren asmatzailetzat hartua (j. 1871).
• 1950 – Ethel Léontine Gabain, frantziar-ingeles artista (j. 1883).
• 1951 – Ferdinand Porsche, austriar ingeniaria, Porsche automobilen enpresaren sortzaileetako bat (j. 1875).
• 1957 – Boris Romanov, errusiar dantzaria eta koreografoa (j. 1891).
• 1961 – Maud Wagner, zirkuko artista eta ezagutzen den lehenengo estatubatuar emakume tatuatzaile profesionala (j. 1877).
• 1962 – Alda Lara, portugalerazko angolar idazle, ipuin idazle eta poeta (j. 1930).
• 1963 – Francis Poulenc, frantziar musikagilea eta piano-jotzailea (j. 1899).
• 1969 –
  • Fritzi Massary, austro-estatubatuar soprano eta aktorea (j. 1882).
  • Dominique Pire, belgikar elizgizona, 1958ko Bakearen Nobel Saria (j. 1910).
• 1976 – Arnold Gehlen, alemaniar antropologo eta soziologoa (j. 1904).
• 1984 – Luke Kelly, irlandar eta folk musikaria, The Dubliners taldearen sortzaileetako bat (j. 1940).
• 1991 –
  • John Bardeen, estatubatuar fisikaria, 1956ko eta 1972ko Fisikako Nobel Saria (j. 1908).
  • Josep Ferrater Mora, kataluniar filosofoa (j. 1912).
• 1994 – Loris Malaguzzi, italiar pedagogoa (j. 1920).
• 1995 – Gerald Malcolm Durrell, britainiar naturalista eta idazlea (j. 1925).
• 1996 – Gino Gallagher, irlandar errepublikarra, INLA erakunde armatuko pertsonal burua, eraila (j. c. 1963).
• 1998 – Alberto Jiménez-Becerril, PPko espainiar politikaria, ETAk eraila (j. 1960).
• 2000 – Sigvard Eklund, suediar fisikaria (j. 1911).
• 2001 – Jean-Pierre Aumont, frantziar aktorea (j. 1911).
• 2002 – Inge Morath, austriar-estatubatuar argazkilaria, Magnum Photos Agentzian sartzea lortu zuen lehen emakumea (j. 1923).
• 2005 – Karen Lancaume, frantziar aktore pornoa (j. 1973).
• 2006 –
  • Lola Cardona, espainiar aktorea (j. 1936).
• Coretta Scott King, afro-amerikarren eskubideen ekintzailea, eta Martin Luther King Jr.en emaztea. (j. 1927.
• 2007 – Sidney Sheldon, estatubatuar zinema-gidoigilea eta eleberrigilea (j. 1917).
• 2008 –
  • Fernando Higueras, espainiar arkitektoa (j. 1930).
  • Marcial Maciel, mexikar apaiza, Regnum Christiren eta Kristoren Legioaren sortzailea eta pederastiagatik salatua (j. 1920).
• 2009 – Ingemar Johansson, suediar boxeolaria (j. 1932).
• 2011 – John Barry, ingeles musikagile, zinemako film nabarmen askoren soinu bandak konposatzeagatik ezaguna (j. 1933).
• 2014 –
  • Jean Babilée, frantziar dantzaria eta koreografoa (j. 1923).
  • Félix Grande, espainiar poeta eta kritikaria (j. 1937).
• 2015 – Zhelyu Zhelev, Bulgariako presidentea (j. 1935).
• 2016 – Francisco Flores, El Salvadorko presidentea (j. 1959).
• 2021 – Sophie, eskoziar musikaria, musika-ekoizlea, abeslaria eta DJa (j. 1986).
• 2022 – Suylen Milanés, kubatar abeslari eta ekoizlea (j. 1971).
• 2023 –
  • Bobby Hull, kanadar izotz-hockey jokalaria (j. 1939).
  • Alexis Ravelo, espainiar idazlea (j. 1971).

• Sehaska egutegiko izendegia: Matixa/Matine.
• Jaiegunea: Ezkio edo Ezkiogako Santa Lutzia. 1931ko urtarrilaren 30an zazpi eta hamaika urteko neska-mutiko bien ustezko Ama Birjinaren agerpena.