Vertigo (filma)

Vertigo (filma)
Jatorria
Argitaratze-data	1958
Izenburua	Vertigo
Jatorrizko hizkuntza	ingelesa
Jatorrizko herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Banatze bidea	eskatu ahalako bideo
Honen izena darama	bertigo
Ezaugarriak
Genero artistikoa	krimenezko filma, misteriozko zinema, flashback film (en) , thrillerra, film dramatikoa eta detective film (en)
Iraupena	128 minutu
Kolorea	koloretakoa
Deskribapena
Oinarritua	The Living and the Dead (en)
Honen parte da	National Film Registry (en)
Grabazio lekua(k)	San Frantzisko eta Mission San Juan Bautista (en)
Zuzendaritza eta gidoia
Zuzendaria(k)	Alfred Hitchcock
Gidoigilea(k)	Alec Coppel; Samuel A. Taylor; Maxwell Anderson; Boileau-Narcejac (en) ; Thomas Narcejac
Antzezlea(k)
	James Stewart ; Kim Novak ; Barbara Bel Geddes ; Tom Helmore (en) ; Henry Jones ; Ellen Corby ; Konstantin Shayne ; Lee Patrick ; Raymond Bailey (en) ; Alfred Hitchcock ; Bess Flowers ; Fred Graham
Ekoizpena
Ekoizlea	Alfred Hitchcock
Konpainia ekoizlea	Paramount Pictures
Ekoizle eragilea	Alfred Hitchcock
Edizioa	George Tomasini (en)
Ekoizpen-diseinatzailea	Henry Bumstead (en)
Bestelako lanak
Musikagilea	Bernard Herrmann
Argazki-zuzendaria	Robert Burks (en)
Jantzi-diseinatzailea	Edith Head
Fikzioa
Kontakizunaren tokia	San Frantzisko eta Kalifornia
Argumentu nagusia	suizidioa
Historia
Nominazioak	Zuzendaritza artistiko onenaren Oscar Saria ; 31. Oscar Sariak ; Hal Pereira (en) , Henry Bumstead (en) , Samuel M. Comer (en) , Frank R. McKelvy (en) ; Soinu onenaren Oscar Saria ; 31. Oscar Sariak ; George Dutton (en)
	universalstudiosentertainment.com…
Bideoa	YouTube

Vertigo (euskaraz Bertigo) 1958ko Alfred Hitchcock ingeles zinema zuzendariaren suspensezko filma bat da. Boileau-Narcejac idazleen D'entre les morts eleberrian oinarritua dago.

Artikulu hau filmari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Vertigo».

Bitxikeriak

1958ko Donostiako Zinemaldian filmaren nazioarteko estreinaldia burutu zen (aurretik AEBetan estreinatua zegoen).
Filma honetan Hitchcockek bere ohiko agerpen laburra egiten du, hain zuzen ere, hamargarren minutuan eta berrogeita hamargarren segundoan ontziolako atea iragaten duenean.

Argumentua

AEBtako San Frantzisko (Kalifornia) hiriko Scottie Ferguson detektibeak (James Stewart) bertigoa jasaten du eta gaizkile baten atzetik doalarik bere lankide bat etxe bateko teilatutik nola erortzen den ikusi ondoren bere lanpostua lagatzen du. Egun batez, bere ikastetxeko lagun zaharra den Gavin Elster aberatsak (Tom Helmore) haren emaztea Madeleine (Kim Novak) diskretuki zelatatzeko eskatzen dio. Madeleinek malenkonia pairatzen du eta orain dela urte urte hildako bere amona Carlota Valdésen espiritua berau hiltzeko asmoz beraz jabetu omen da. Egun batzuez jarraitu eta zelatatu ostean, Fergusoni Madeleinekiko obsesioa areagotuko zaio. Hortik aurrera Ferguson atera ezingo den istorio batean barneratuko da.

Aktoreak

Aktorea	Papera
James Stewart	John 'Scottie' Ferguson detektibea
Kim Novak	Madeleine Elster / Judy Barton
Barbara Bel Geddes	Marjorie 'Midge' Wood
Tom Helmore	Gavin Elster
Henry Jones	Instrukzioko epailea
Raymond Bailey	Scottie medikua
Ellen Corby	McKittrick hoteleko arduraduna
Konstantin Shayne	Pop Leibel
Lee Patrick	Madeleinen auto galduaren jabea

Azterketa

Protagonista

Hollywoodeko Zinema Klasikoan heroi klasikoaren terminoa asko erabiltzen da, pelikula guztietan horrelako bat agertzen baita. Heroi klasikoak pelikulan zehar helburu batzuk ditu, egiten duena egiten du egin beharreko unean. Kasu honetan Scotty, protagonista, ezin dugu heroi klasikotzat hartu, honek ez baitu ekintzetan parte hartzen, begiratu baino ez du egiten. Gainera, badirudienean Scottyk bere helburua lortzen duela, monja baten mamua agertzen da eta momentu honetan Judy kanpandorretik jausten da. Beraz, esan dezakegu Scotty ez dela heroi klasikoa, hau ez baita ahalguztiduna, pelikulan lortutakoa galdu egiten du.

Scotty aztertzen badugu, honek zenbait helburu ditu pelikulan zehar;

Alde batetik bere lehenengo helburua neska lortzea da. Dena dela honek prioritate batzuk ditu, alde batetik bere lagunaren emaztearen (Madeleine/Carlota Valdes) misterioa argitzea, hau bere helburu pragmatikoa da. Bestetik neska lortzea.
Bigarrenik, esan daiteke helburua ez dela lagunaren emaztearen misterioa argitzea, baizik eta Madeleine lortzea, honetaz maiteminduta dago.
Hirugarrenik, Madeleine lortzen duenean, bere ondorengo helburua hau berreskuratzea izango da, suposatzen baita neska hilda dagoela. Momentu honetan Judy aurkituko du.
Laugarren helburu bezala Judy Madeleine bihurtzea izango da, honek Madeleinen antza baitu.

Helburu hauetatik hiru sentimenduen mailan kokatzen ditugu.

Sinbologia

Lore sortek garrantzia handia hartzen dute pelikula honetan, ospitalean dagoenean ikusten ditugu, museoan ere… Gainera, lepoak garrantzia handia hartuko du baita ere, lepokoari esker Scotty honen bitartez konturatuko baita emakumearen galeraz. Espiral itxurak ere esanahi bat hartzen du, oso garrantzitsua izango dena pelikulan. kredituetan agertzen da, Scotty gidatzen ari denean espiral moduan gidatzen du, Judyren mototzan agertzen da, eskaileretan eta enborran. Espiral hau gatibutasunaren metafora bat da, Scotty ezin da desiraren espiral horretatik irten.

Pelikula honetan erreprimitzen dena azaleratu egiten da, errepresioa gehiegizkoa denean perbetzioa azaleratzen. Perbertsio motak: begirada, ez du ezer egiten, boyerismoa. Bigarrenik, fetitxismo alderantzikatua, zer eranzten dio, zer gehitzen dio, fetitxeak jartzen dizkio, orrazkera. Hirugarrenik, nekrofilia, Scotty hilda dagoen emakume batekin oheratu egiten da.

Gaia

Hipotesi ezberdinak hartu izan dira gaia zehazteko, mitoetan oinarrituak;

Tristan eta Isolda. Hau britaniar mito bat da, heriotzaz haratagoko maitasun harreman baten inguruan hitz egiten duena.
Morfeo eta Euridice. Scottyk bigarren aukera izango du, maite duena hiltzen zaio. Morfeo eta Euridice elkar maite dira, suge batek Morfeo zizt egiten du eta hau Adesera doa, heriotzara. Euridice berreskuratzeko aukera bat ematen diote baina Euridice galtzen du, Scotty bezala.
Pigmalion. Honek eskultura bat egin zuen, honetaz maitemindu egin zen. Amestu zuen eskulturari bizitza ematen ziola, Scottyk ere Judyri Madeleine itxura ematearekin.

Desira

Pelikula honetan desirak garrantzia handia hartzen du, honen azterketa bat egin dezakegu baita ere;

·Desirak gatibu egiten gaitu, desira mamu bat delako, existentzia errealik ez duena desiratzen dugu.

·Ederrak siniestroa ekartzen du, edertasunaren atzean, hau da, amaitzen denean siniestroa agertzen da, ederra dena atzean beti du aurpegi ezkutatu bat, pelikula honetan hiltzaile bat dena.

·Desira lortzen denean suntsitu egiten da, gauzak lortzen ditugunean lortu dugunaren desira ez da existitzen. Dena den lorpenek ez gaituzte era bat asetzen.

·Beti gaude galdutakoa berreskuratu nahian. Berreskuratu nahi dugu zoriontasun egoera hori lorpen txikiekin, baina berez helburu hori osotasunean lortu nahi dugu.

Iragana eta bi munduak

Scotty bi emakumeen artean mugitzen da, bi munduen artean. Alde batetik Mitch, domestikoa, abenturarik gabea, arriskurik gabea, emakume hau ez da bat ere seduktorea, ez du bularretakorik eramaten, adibidez. Beste alde batetik Madeleine/Judy dugu, seduktorea.

Iraganaren garrantzia azpimarratu behar dugu, pelikulan agertzen diren espazio nagusiak iraganarekin zer ikusirik dute. Museoa da iraganeko espazioa, honetan iraganean margoztu diren obrak daude, beste alde batetik eliza, antzinako espainolek eraikitako hilerria, hotela, liburu-denda, parkea eta basoa.

Erruduntasuna eta gezurra

Pelikula honetan erruduntasuna nabaria da, hau esan dezakegu, adibidez, pelikula hasten denean polizia protagonistaren erruz hiltzen delako.

Beste alde batetik, pelikulan gezurrak oso nabariak dira, gezur asko antzeman daitezke planoaren erabileragatik. Honen adibide oso argia hauxe da; Scotty eta Elsterren arteko elkarrizketan bigarrena gezurra esaten ari dela antzeman dezakegu, hau planoan sartzen denean eta Scottyren atzean jartzen denean bitxikeri bat aurkitzen dugu, hau altuago kokatuta dago. Gezurra esaten duen beste batean altuago ikusiko dugu baita ere.