Zestoa

Urola ibaiak herria zeharkatzen du. Pagoetako natura parkearen zati bat Zestoa udalerrikoa da.

Udalerri mugakideak

Mendebaldean Deba, iparraldean Zumaia eta Aizarnazabal, ekialdean Aia eta hegoaldean Azpeitia eta Errezil ditu mugakide.

Auzoak

Zestoako auzoak honakoak dira:

• Aizarna
• Iraeta
• Endoia
• Arroa goia
• Arroa behea
• Lasao
• Bedua
• Akua
• Etorra
• Ibañarrieta
• Txiriboga

Zestoa aberatsa da oso historiaurreko ondareari dagokionez.

Ekain Debako udalerriko lurretan dagoen leizea da, Goi Paleolitokoa, baina irismen eta bide naturala Zestoako herrigunetik du. Ezaguna da batez ere Madeleine aldikoak diren labar-pinturak direla-eta. Erreplika museoa, Ekainberri, Zestoako terminoan dago kokatua. Nahiz eta fisikoki leizea Debako lurretan kokatu, Zestoako muga-mugan dago eta Zestoako udaletxea berak erosi zituen bertako lurrak leizea babestu ahal izateko.

Beste aldetik kobarako sarbidea Zestoako kaskotik hurbil da, eta hau dela eta, Ekainberri 2008ko abuztuan Zestoan zabaldu zuten Ekainberri zentroa, labar-pinturen kopiak eta kobazuloaren egitura bera barne hartzen dituena. Zentroa bisitagai dago eta ireki zenetik dozenaka mila bisitari bertatik igaro dira jada^[4].

2008an UNESCOk kobazuloak Gizateriaren Ondare izendatu zituzten, Santimamiñe eta Altxerrirekin batera.

Aizarna auzoan, Erralla eta Amalda kobak daude. Bi leize hauetan garrantzi handiko aztarnategi arkeologikoak aurkitu eta industu dituzte.

2009ko abuztuaren 14ean Aranzadi Zientzia Elkarteak duela 250.000 urte Homo heidelbergensis gizakiak erabilitako sutondo baten aurkikuntzaren berri eman zuen. Aurkikuntza Zestoako Irikaitzeko aztarnategian egin zuten, herriko interes arkeologiko handiko beste gune bat, Zestoako kaskoko futbol zelaian kokatzen dena. Adituen ustez, aurkikuntza horrek Homo heidelbergensisek sua egiteko zuen ahalmenaren berri emango du.^[5]

2019an 3.833 biztanle zituen herriak. Horietatik %19,18k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %9,57 ziren.^[6]

Zestoako biztanleria

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: Lehen sektorea BEGaren %2. Bigarren sektorea %51,4. Hirugarren sektorea %43,5. Eraikuntza %3,1.^[6]

Zestoako udalerrian EH Bildu koalizioak lortu du alkatetza azkeneko hauteskundeetan. Zestoako udalak 11 zinegotzi ditu guztira.

Zestoako alkatea EH Bildu koalizioko Mikel Arregi Urrutia da 2019ko udal hauteskundeez geroztik^[7]. Udaleko hamaika zinegotzietatik sei lortu zituen. Baliogabeko botoak 33 izan ziren (emandako guztien %1,67) eta 30 boto zuri izan ziren (botoen %1,52). Abstentzioa %28,52koa izan zen.^[8]

Herriko hizkera Urolaldeko hizkera da, hau erdialdeko euskara edo gipuzkeraren aldaera bat da. Zestoak bere bertso-eskola du.

2016an herritarren %81,48 euskalduna zen.^[6]

• Izarraizko Estazio Megalitikoa
• Altzolaras jauregia, Aizarnan. XV. mendeko gotikoa.
• Amaldako leizea: Aizarna auzoan.
• Andre Mariaren Jasokundearen eliza: Aizarnako parrokia
• Arotzena hotela (1908).^[11]
• Arretxea: XVI. mendeko etxea.
• Baltzola jauregia.
• Beduako lonja.
• Ekaingo leizearen erreplika museoa: Ekainberri.
• Foru plaza: Zestoako udaletxea (1601), eliza eta Toriles etxea.
• Herri sarrerako arkuak: Andre Maria Sortzez Garbiaren arkua (XVIII. mendea).^[12] San Jose Arkua (XV. mendea)^[13]
• Iraeta etxea.
• Irikaitz aztarnategia.
• Lauiturrieta (XVIII. mendekoa).
• Lili multzoa: Lili jauregia (XV-XVI. mendeko gotikoa)^[14], Lilibe etxea eta antzinako Errotatxo eta Errotazar errotak. Altzolaras jauregia. Bekolako Ola eta errota.

  

• Lizarraitz baserria: Gutxienez XV. mendekoa.
• Lizentziadonekoa: XVI. mendeko hiri-jauregia.
• San Esteban eliza: Arroako parrokia.
• San Lorentzo baseliza: Agote auzoan.
• Santa Engrazia baseliza: Aizarnako Santa Engrazia mendiaren gailurrean dago.
• San Sebastian Soreasukoa eliza: Zestoako eliza.
• San Joan Bataiatzailearen baseliza: Aizarna auzoan.
• San Martin baseliza: Aizarna auzoan.
• Torilak: XVIII. mendean zezenketak ikusteko eraikina.
• Torrea etxea: XVIII. mendeko eraikina.
• Pio Baroja plaza.
• Portalekoa etxea.
• Bainuetxea (1804).
• Zestoako bainuetxeko geltokia (1926).
• Zestoako gurutzea: XVII. mende ingurukoa.
• Zestoako udaletxea: XVII. mende hasierao eraikina.^[15]
• Zubi Zaharra (XVI. mendekoa).

• 
  Zestoako udaletxea.
• 
  Arotzena hotela.
• 
  Bainuetxea
• 
  Lili jauregia.
• 
  Ekainberri.

Auzoak:

• 
  Aizarna.
• 
  Lasao.
• 
  Iraeta.
• 
  Arroa goia.
• 
  Arroa behea.

• Juan Altzolaras (XVI. mendea), predikaria.
• Canuto Ignacio Muñoz (1835-1884), enpresaburu eta kultura ekintzailea.
• Ignacio K. Nuñez (1881-1910), idazlea.
• Rufina Azkue (1898-1971), idazle eta kazetaria.
• Eloy Erentxun (1904-1987), margolaria.
• Narciso Balentziaga (1905-1935), margolaria.
• Manuel Olaizola "Uztapide" (1909-1983), bertsolari eta idazlea.
• Donato Errasti (1910-1983), mugalari eta kontrabandista.
• Francisco Larrañaga "Txikito Iraetakoa" (1913-), pilotaria.
• Joxe Mari Urbieta "Egañazpi" (1920-2006), trikilaria.
• José Manuel Ibar Aspiazu "Urtain" (1943-1992), boxeolaria.
• Joxe Mari Korta (1943-2000), enpresaburua. ETAk eraila.
• Gloria Agirre "Txikita Aizarnakoa" (1945-), pilotari erraketista.
• Iñaki Azkune (1945-), idazle eta itzultzailea.
• Luisa Etxeberria (1946-), olerkari, psikologo eta filologoa.
• Agustin Ostolaza (1946-), harri-jasotzailea.
• Benantxio Irureta (1953-2013), alpinista.
• Jesus Egiguren (1954-), politikaria.
• Jexux Iribar "Olalde" (1956-), bertsolaria.
• Kontxi Aizarna (1958-), irakaslea eta musika-pedagogoa.
• Maribel Aizarna (1961-), kazetari eta telebista aurkezlea.
• Felix Izeta (1961-), xakelaria.
• Mikel Ibarguren (1967-), idazlea.
• Garikoitz Mendizabal (1973-), txistularia.
• Joseba Ostolaza (1973-), harri-jasotzailea.
• Unai Osa (1975-), txirrindularia.
• Beñat Arrue (1978-2001), alpinista.
• Amancay Gaztañaga (1980-), antzerkigile eta abeslaria.
• Eneko Larrañaga "Enekora" (1982-), musikaria.
• Tania de Sousa (1987-), musikaria.
• Miren Nogales (1991-), aktorea.
• Mikel Ibarguren Egibar (1995-), aktorea.
• Lin Ton Taun musika taldea

2009ko apirilaren 30ean, Palestinako Bir-zeit hiria eta Zestoa senidetu ziren udaletxeko areto nagusian egindako ekitaldian. Erabakia zinegotzi guztiek aho batez hartu zuten, Yousef Nasser, Bir-Zeiteko alkatea eta Palestinaren Askapenerako Herri Frontearen kidea, bertan zegoela^[16].

• Zestoako albisteak Hitzan

• Zestoako Udalaren webgunea