Elektrisk späänang

Späänang entstäänt uun a natüür troch rofin, so üs bi en laid, huar onerskiaselk loft bienööder rofet. Uun a technik woort späänang miast troch induksion häärsteld. Bi en baterii entstäänt späänang troch en cheemisk reaksion.

För a hüshual woort uun föl lunen en späänang faan 220 V paroot steld, uun ööder lunen oober 110 V. Grater maskiinen brük dreistruum mä 380 V. Wan maskiinen uun a gang san, suragt det späänang för struum.

Det späänang woort bereegent ütj det elektrisk werk (= energii) ${\displaystyle W_{\mathrm {AB} }\,}$ (uun Joule of Wattsekunden of Newtonmeeter) an det elektrisk lääs (Q) (uun Coulomb).

Ütj

${\displaystyle W={\vec {F}}\cdot {\vec {s}}}$ an ${\displaystyle {\vec {F}}={\vec {E}}\cdot Q\,}$

woort

${\displaystyle U_{\mathrm {AB} }={\frac {W_{\mathrm {AB} }}{Q}}}$

${\displaystyle Q}$ = elektrisk lääs;${\displaystyle F}$ = krääft;${\displaystyle E}$ = elektrisk fialmäächt;${\displaystyle s}$ = wai;${\displaystyle W_{\mathrm {AB} }}$ = werk faan't skebin

Späänang an struum

Hüföl struum ${\displaystyle I}$ bi en was späänang ${\displaystyle U}$ lääpt, hinget faan di wederstant ${\displaystyle R}$ (uun Ohm) faan di struumfeerer (of det maskiin) uf.

${\displaystyle U=R\cdot I\,}$

Späänang an efekt

Di elektrisk efekt ${\displaystyle P}$ (uun Watt) bereegent ham ütj at elektrisk werk ${\displaystyle W}$ per tidj ${\displaystyle t}$ :

${\displaystyle P={\frac {W}{t}}\,}$

Auer di struum ${\displaystyle I}$ ham efter elektrisk lääs ${\displaystyle Q}$ an tidj ${\displaystyle t}$ bereegent, komt at tu

${\displaystyle P=U\cdot I\,}$

• Stroom - Stroomkraft - Energii

• Ferklaarang faan't späänang mä't "weedermodel" (sjiisk)