Waastkap (Prowins)

De kul Benguelastruum käält at kliima am a Kap faan de Gud Hööb, so dat ham a Westkap tu a winbau eegnet, ofwel det uun en nüürdelk laag as.

Uun't regiuun uun a süüdwaast, am Kapsteed, riint at för't miast en wontrem, man uun a süüddial loongs de Indisk Oosean riint at det hiil juar. At jaft en keed faan berger, diaroner a Sederberger, a Hexrivierberger, a Outeniekwaberger an a Tsitsikammaberger, wat at eegregiuun faan't inlun skääst.

Uun a nuurdwaast faan't prowins, loongs a Atlantik, leit det drüüg lunskap faan Namaqualand. Uun't inlun, uun a nuurduast, leit dial faan det Grat Karoo. Det Letj Karoo leit uun a maden faan't prowins, twesken a steeden Worcester an George.

Kap Agulhas, wat de süüdermiast ponkt uun Aafrika an uk at geograafisk grens twesken a Atlantik an de Indisk Oosean as, leit bi a süüdeeg.

At prowins hee seeks natschunaalparken: Agulhas-Natschunaalpark, Bontebok-Natschunaalpark, Guardruut-Natschunaalpark, Karoo-Natschunaalpark, Tafelberg-Natschunaalpark an Waasteeg-Natschunaalpark.

Struumer

• Struumer, wat iin uun a Atlantik leept: de Olifants Struum an de Groot Berg Struum.
• Struumer, wat iin uun de Indisk Oosean leept: de Gourits Struum an de Breede Struum.

A Wäält faan a Diarten

• A Kap-Berigzebra (Equus zebra zebra)
• A Süüdaafrikoons Küantiloop (Alcelaphus caama)
• A Eelenantiloop (Taurotragus oryx)

A Wäält faan a Plaanten

Det grat dial faan't lunskap faan't prowins as faan fynbos, en slach faan bosk- of hiaslun, wat ei föl buumer hee, bedobet. En dial faan a fynbos as at renosterveld wat efter a Nööshurnbosk (Elytropappus rhinocerotis; üüb Afrikaans: renosterbos), en plaant wat detheer lunskap dominiaret, neemd as.

• A Salwerbuum (Leucadendron argenteum) weekst üüb Toofelberig nai bi Kapsteed. Det weekst uk nai bi Stellenbosch, Somerset West an Paarl
• Uun a uast faan't prowins weekst Kap-Aloe (Aloe ferox).

Steeden

Kapsteed Paarl Somerset West George Worcester Stellenbosch Atlantis Mosselbocht Oudtshoorn Knysna

Koord faan det Waastkap Prowins

Dön tjiin gratst steeden uun't prowins san:

Indialing faan Ferwalting

At prowins hee ian steed-munisipaliteet (Kapsteed) an fiiw distrikt-munisipaliteeten:

• Waastküst
• Kaps Winlunen
• Overberg
• Guardruut
• Madel Karoo

Det letst folksteeling wiar uun't juar 2011. Efter a resultooten hee't prowins 5.822.734 lidj: 2.964.228 faan a lidj san wüfhööd an 2.858.506 san karmen^[3].

Spriiken

Efter't folksteeling uun't juar 2001, 55,3 % faan a lidj uun't prowins snaaket Afrikaans, 23,7 % Xhosa (IsiXhosa) an 19,3 % Ingels^[4].

At prowins wurd 1994 grünlaanjen. Iar wiar det dial faan det Kapprowins.

Det Western Cape Provincial Parliament as at parlament faan't prowins. Det weelet at kabinet an a premier-minister faan't prowins faan't partei of koalitschuun, wat dön miast lasmaaten uun't parlament hee. A premier-minister faan't prowins sant 2019 as Alan Winde faan det Democratic Alliance (DA). Det DA as sant 2009 det starkst partei uun't parlament.

Dön ual premier-ministern san: Helen Zille (2009-2019), Lynne Brown (2008-2009), Ebrahim Rasool (2004-2008), Leonard Ramatlakane (23-30 April 2004), Marthinus van Schalkwyk (2002-2004), Piet Meyer (3-21 Jüüne 2002), Peter Marais (2001-2002), Cecil Herandien (Nofember-Deetsember 2001), Gerald Morkel (1998-2001), Hernus Kriel (1994-1998).

At prowins hed uun't juar 2016 en BIP faan 596.043 miljuunen Rand, wat 13.7 % faan't BIP faan Süüdaafrika as^[5]. At tiinstleistingssektoor as uu so grat jinauer dön öler prowinsen uun't lun. Detheer sektoor maaget 2017 74 % faan det wiartskapelk aktiwiteet uun't prowins ütj. Uun't auerbliiwsel faan't lun wiar't 69 %. Uun a jinsats diartu druch at primeersektoor (lun- an forstwiartskap, fascherei, berigbau an stianbreegen) bluat 5 % tu det wiartskapelk aktiwiteet uun't prowins. Uun't auerbliiwsel faan't lun wiar't 12 %. Detheer letjer uundial faan't primeersektoor as fööraal üüb det letj berigbausektoor uun't prowins, jinauer öler prowinsen faan't lun, turag tu feeren^[6].

Kapsteed hee det wichtigst rol uun't wiartskap faan't prowins. At steed maaget uun't juar 2016 72% faan det wiarskapelk aktiwiteet faan't prowins ütj^[7].

At prowins as en wichtig sentrum för hanel, industrii an lunwiartskap an en wichtig winregiuun. Bitu faan drüüwen wurd uk öler früchten an gemüüsen plaantet. Uun a nuurd an uast faan Kapsteed as wiaten en wichtig fung. At faskerei as det wichtigst industrii bi a waasteeg, an uun't Karoo wurd schep aptaanjen. At turismus as uun't prowins uk uu so wichtig.

• Kapholuns Architektüür uun Stellenbosch, Swellendam, Tulbagh an Graaff-Reinet.
• At Tuynhuys uun Kapsteed, wat uun't 17. juarhunert baut wurd.