Tóiceo
Is é Tóiceo (東京; Tōkyō 
éist as Seapáinis) an phríomhchathair agus an chathair is mó sa tSeapáin. Is é an chathair is mó ar domhan de réir daonra. Tá sé suite in oirthear Honshu, an t-oileán is mó Seapánach, agus tá 23 réigiún ann ar a dtugtar ku as Seapáinis. Tá 13,960,236 duine ina gcónaí sa chathair ó cheart[1] agus tá 9,375,104 duine ina gcónaí sna 23 réigiún (daonáireamh 2015).
 Tóiceo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
  | |||||
| Aintiún | Tokyo Metropolitan Song (en)  (1947) | ||||
| Siombail oifigiúil | Ginkgo biloba, Prunus ×yedoensis agus sléibhín | ||||
| Ainmnithe in ómós | príomhchathair agus Oirthear | ||||
| Suíomh | |||||
 | |||||
| |||||
| Stát ceannasach | an tSeapáin | ||||
| Príomhchathair de | an tSeapáin (1947–) | ||||
| Príomhchathair | Shinjuku | ||||
| Daonra | |||||
| Iomlán | 14,264,798 (2022) | ||||
| • Dlús | 6,501.58 hab./km² | ||||
| Tíreolaíocht | |||||
| Cuid de | Minami-Kantō (en) Greater Tokyo Area (en) | ||||
| Achar dromchla | 2,194.05 km² | ||||
| Suite i nó in aice le limistéar uisce | Bá Thóiceo, Abhainn Sumida, Abhainn Arakawa agus Abhainn Edo | ||||
| Airde | 6 m | ||||
| Pointe is airde | Mount Kumotori (en) (2,017.1 m) | ||||
| Ar theorainn le | |||||
| Sonraí stairiúla | |||||
| Leanann sé/sí | Maoracht Tokyo agus Cathair Thóiceo | ||||
| Cruthú | 6 Meán Fómhair 1868 | ||||
| Eachtra thábhachtach | February 26 Incident (en) (1936)Bombing of Tokyo (en) (1944)Cluichí Oilimpeacha an tSamhraidh 1964 (1964) Cluichí Oilimpeacha an tSamhraidh 2020 (2020) | ||||
| Saoire phoiblí | |||||
| Eagraíocht pholaitiúil | |||||
| Comhlacht feidhmiúcháin | Tokyo Metropolitan Government (en) | ||||
| Comhlacht reachtach | Tokyo Metropolitan Assembly (en) | ||||
| • Gobharnóir Thóiceo | Yuriko Koike (en) (2016–) | ||||
| Aitheantóir tuairisciúil | |||||
| Lonnaithe i gcrios ama | |||||
| Cód ISO 3166-2 | JP-13 | ||||
| Eile | |||||
| Suíomh gréasáin | metro.tokyo.lg.jp | ||||
    | |||||
Sanasaíocht
Ba é Edo (江戸?) an bunainm Thóiceo. Athraíodh sin chun Tóiceo (東京 Tōkyō; 東 tō "oirthear", agus 京 kyō "príomhchathair") nuair a rinneadh príomhchathair na himpireachta de sa bhliain 1868,[19]; is é an nós in Oirthear na hÁise an focal “príomhchathair” (京) a chur san áireamh in ainm na príomhchathrach.
Iompar
Is é Tóiceo lár chóras iompair na Seapáine. Tá gréasán fairsing iarnróid ann, tacaithe ag busanna, aonráillí agus tramanna. Tá an stáisiún iarnróid is gnóthaí ar domhain, Stáisiún Shinjuku, lonnaithe i Tóiceo.[2]
Tá dhá phríomh-aerfort sa réigiún: Aerfort Idirnáisiúnta Narita, taobh amuigh den chathair i maoracht Chiba, agus Aerfort Haneda, níos cóngairí go lár na cathrach.
Bardaí Speisialta Thóiceo
Tá 23 Bardaí Speisialta (特別区, tokubetsu-ku) i dTóiceo. Le chéile is iad croí-lár na chathrach. Is faoin Dlí Féinriail Áitiúil 1947 a bhí na mbardaí speisialta bunaithe.
| Ainm | Seapáinis | Daonra (2007) | Dlús Daonra /Km2 | Achar Km2 |
|---|---|---|---|---|
| Adachi | 足立区 | 629,392 | 11,830.68 | 53.20 |
| Arakawa | 荒川区 | 194,777 | 18,262.25 | 10.20 |
| Bunkyō | 文京区 | 194,933 | 16,009.28 | 11.31 |
| Chiyoda | 千代田区 | 43,802 | 3,763.06 | 11.64 |
| Chūō | 中央区 | 104,997 | 10,344.53 | 10.15 |
| Edogawa | 江戸川区 | 661,386 | 13,264.86 | 49.86 |
| Itabashi | 板橋区 | 529,059 | 16,445.72 | 32.17 |
| Katsushika | 葛飾区 | 428,066 | 12,286.62 | 34.84 |
| Kita | 北区 | 330,646 | 15,885.67 | 20.59 |
| Kōtō | 江東区 | 436,337 | 10,963.24 | 39.8 |
| Meguro | 目黒区 | 267,798 | 18,217.55 | 14.70 |
| Minato | 港区 | 205,196 | 10,088.30 | 20.34 |
| Nakano | 中野区 | 312,939 | 20,097.82 | 15.59 |
| Nerima | 練馬区 | 702,202 | 14,580.61 | 48.16 |
| Ōta | 大田区 | 674,590 | 11,345.27 | 59.46 |
| Setagaya | 世田谷区 | 855,416 | 14,728.23 | 58.08 |
| Shibuya | 渋谷区 | 205,512 | 13,337.13 | 15.11 |
| Shinagawa | 品川区 | 353,887 | 15,576.01 | 22.72 |
| Shinjuku | 新宿区 | 309,463 | 16,975.48 | 18.23 |
| Suginami | 杉並区 | 534,981 | 15,725.49 | 34.02 |
| Sumida | 墨田区 | 237,433 | 16,079.49 | 13.75 |
| Taitō | 台東区 | 168,277 | 16,139.38 | 10.08 |
| Toshima | 豊島区 | 256,009 | 19,428.44 | 13.01 |
Aeráid
| Tóiceo – Aeráid | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mí | Eanáir | Feabhra | Márta | Aibreán | Bealtaine | Meitheamh | Iúil | Lúnasa | Meán Fómhair | Deireadh Fómhair | Samhain | Nollaig | Bliain |
| Meán-uasteocht an lae (°C) | 9.8 | 10.0 | 12.9 | 18.4 | 22.7 | 25.2 | 29.0 | 30.8 | 26.8 | 21.6 | 16.7 | 12.3 | 19.7 |
| Meán-íosteocht na h-oíche(°C) | 2.1 | 2.4 | 5.1 | 10.5 | 15.1 | 18.9 | 22.5 | 24.2 | 20.7 | 15.0 | 9.5 | 4.6 | 12.5 |
| Meán-bháisteach (mm) | 48.6 | 60.2 | 114.5 | 130.3 | 128.0 | 164.9 | 161.5 | 155.1 | 208.5 | 163.1 | 92.5 | 39.6 | 1,466.7 |
| Foinse: Met Office Eanáir 2011 | |||||||||||||