Azerbajdźanšćina
Azerbajdźanšćina (azerbajdźansce Azərbaycan dili) słuša k juhozapadnej hałuzy turkowskich rěčow a je hłowna a hamtska rěč w Azerbajdźanje. Wona rěči so wot někak 20 do 30 milionow ludźi,[1] při čimž njebydli wjetšina rěčnikow w Azerbajdźanje, ale w sewjerozapadnym Iranje. Južna azerbajdźanšćina, kotraž so tam rěči a kotraž je najwažniša turkowska rěč w Iranje, ma někak 17 milionow rěčnikow, sewjerna azerbajdźanšćina w Azerbajdźanje samym jenož sydom milionow. Azerbajdźanskorěčne mjeńšiny bydla tež na wuchodźe Georgiskeje a w Dagestanje.
| kraje | Azerbajdźan, Iran | |
| rěčnicy | 25 milionow | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | turkowske rěče
| |
| družina pisma | łaćonski alfabet | |
| oficielny status | ||
| hamtska rěč | Azerbajdźan | |
| rěčne kody | ||
| ISO 639-1: | az | |
| ISO 639-2: | (B) aze | (T) kat |
| ISO 639-3 (SIL): | aze (makrorěč)
| |
| wikipedija | ||
Moderna spisowna rěč bazěruje na Bakuskim dialekće.
Alfabet
Azerbajdźanšćina pisaše so hač do lěta 1929 z persisko-arabskim alfabetom a bě husto z osmaniskej turkowšćinu zwjazana. Po zawjedźenju jednotneho turkowskeho alfabeta wužiwaše so wot 1929 łaćonski alfabet, doniž njezawjedźechu w lěće 1939 jako znamjo jednoty Sowjetskeho zwjazka kyriliski alfabet. Jako prěni turkowskorěčny stat něhdyšeho Sowjetskeho zwjazka zawjedźe Azerbajdźan krótko po njewotwisnosći w lěće 1991 znowa turkowsku wariantu łaćonskeho alfabeta z pjeć přidatnymi pismikami. W Iranje wužiwa so porno tomu hač do dźensnišeho arabski alfabet, w Dagestanje kyriliski.
| arabsce | łaćonsce | kyrilisce | łaćonsce | IPA |
|---|---|---|---|---|
| –1929 | 1929–1939 | 1958–1991 | 1991– | |
| ﺍ | A a | А а | A a | [ɑ] |
| ﺏ | B в | Б б | B b | [b] |
| ﺝ | C c | Ҹ ҹ | C c | [dʒ] |
| چ | Ç ç | Ч ч | Ç ç | [tʃ] |
| ﺩ | D d | Д д | D d | [d] |
| ﻩ | E e | Е е | E e | [e] |
| ع | Ə ə | Ә ә | Ə ə | [æ] |
| ﻑ | F f | Ф ф | F f | [f] |
| گ | G g | Ҝ ҝ | G g | [ɡʲ] |
| ﻍ | Ƣ ƣ | Ғ ғ | Ğ ğ | [ɣ] |
| ﺡ,ﻩ | H h | Һ һ | H h | [h] |
| ﺥ | X x | Х х | X x | [x] |
| ی | Ь ь | Ы ы | I ı | [ɯ] |
| ی | I i | И и | İ i | [ɪ] |
| ژ | Ƶ ƶ | Ж ж | J j | [ʒ] |
| ک | K k | К к | K k | [k] |
| ﻕ | Q q | Г г | Q q | [ɡ] |
| ﻝ | L l | Л л | L l | [l] |
| ﻡ | M m | М м | M m | [m] |
| ﻥ | N n | Н н | N n | [n] |
| ﻭ | O o | О о | O o | [ɔ] |
| ﻭ | Ɵ ɵ | Ө ө | Ö ö | [œ] |
| پ | P p | П п | P p | [p] |
| ﺭ | R r | Р р | R r | [r] |
| ﺙ,ﺱ,ﺹ | S s | С с | S s | [s] |
| ﺵ | Ş ş | Ш ш | Ş ş | [ʃ] |
| ﺕ,ﻁ | T t | Т т | T t | [t] |
| ﻭ | U u | У у | U u | [u] |
| ﻭ | Y y | Ү ү | Ü ü | [y] |
| ﻭ | V v | В в | V v | [v] |
| ی | J j | Ј ј | Y y | [j] |
| ﺫ,ﺯ,ﺽ,ﻅ | Z z | З з | Z z | [z] |
Literatura
- Nemat Rahmati, Korkut Buğday: Aserbaidschanisch Lehrbuch. Unter Berücksichtigung des Nord- und Südaserbaidschanischen. Harrassowitz, Wiesbaden 1998, ISBN 3-447-03840-3.
- Nemat Rahmati: Wörterbuch Aserbaidschanisch – Deutsch. Verlag auf dem Ruffel, Engelschoff 1999, ISBN 3-933847-01-X.
- Angelika Landmann: Aserbaidschanisch. Kurzgrammatik. Harrassowitz, Wiesbaden 2013, ISBN 978-3-447-06873-4.
Nóžki
Wotkazy
 | Wikipedija w azerbajdźanšćinje |
| | Wikipedija w južnoazerbajdźanšćinje |
Commons: Azerbajdźanšćina – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow- Glottolog – Literatura wo azerbajdźanšćinje