Wotšěrjenje

Wotšěrjenje[1] (němsce Abweitung, jendź. departure) woznamjenja dołhosć šěrokostnikoweho kružneho łuka mjez dwěmaj dypkomaj samsneho šěrokostnika geografiskeje šěrokosće na zemskim powjerchu. Wotšěrjenje je (za njerunja 0°) wjetše hač ortodroma (najkrótša zdalenosć mjez woběmaj dypkomaj). (Pola = 0°, tuž na ekwatorje, wotpowěduje wotšěrjenje najkrótšej zdalenosći, dokelž ekwator jako jenički šěrokostnik je wulki kruh a wotšěrjenje potajkim je ortodroma).

W nawtice je wotšěrjenje potajkim kateta w kursowym třiróžku, kotraž z paralelnym kruhom hromadźe pada.[2]

Často tež wobmjezuje so definicija wotšěrjenja na wotstawk podłu šěrokostnika mjez dwěmaj meridianomaj, kotrejž stej dokładnje 1° jedyn wot druheho zdalenej.[3]

Hódnoty

W zmysle wotstawka 1° mjez šěrokostnikami je wotšěrjenje na ekwatorje 111,319491 km (z wulkej połwósku z WGS84 ličene). K čopam so wotšěrjenje pomjeńšuje, na čopomaj je wono nul.

Wotšěrjenje dołhosće (po Besselu)[4]
Šěrina [°][km]1′ [m]1″ [m]
0111,307185530,9
10109,627182730,5
20104,635174429,1
3096,475160826,8
4085,384142323,7
4578,837131421,9
5071,687119519,9
6055,73692915,5
7038,18263610,6
8019,3913235,4
900,00000

Geografiske koordinaty dokładne na sekundy su tuž w srjedźnej Europje (na něhdźe 49° šěrokosće) w dołhosći na 20 metrow, w šěrokosći přeco na 30 metrow doładne (dołhostniki, hdźež so šěrokosć liči, su přeco wulke kruhi, w šěrokosći je to jenož ekwator, pola 0° šěrokosće). Pozicija dokładna na metry trjeba potajkim znajmjeńša druhe komowe městno decimalnych sekundow.

Powšitkowne wobličenje za kulojtu zemju

Dypk A ma koordinaty ( ),
dypk B ma koordinaty ( ).
K směrej zapad je pozitiwny, k směrej wuchod negatiwny; je pozitiwny za šěrokosće sewjerneje hemisfery a negatiwny na južnej połkuli.

Potom płaći:
,

při čimž U wopisuje wobjim šěrokostnika , kotryž wuchadźa z:


Zjednorjene, za wobličenje wotstawka mjez dwěmaj meridianomaj wuchadźa:

Wobličenje za zemju jako referencny elipsoid

Za dokładniše wobličenje so město zemskeho wobjima wotpowědowaca hódnota wužiteho referencneho elipsoida wužiwa:

z jako radius prěčneje křiwizny wotpowědneje geografiskeje šěrokosće a jako diferenca geografiskich dołhosćow ciloweho a wuchadneho městna.

Žórła

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije