Ispayola
Zile yo rele Ispayola pa gen plis pase 2 lane lè espanyòl yo te vini, yo di se kretyen yo ye, epoutan se lagѐ yo te vin fè avèk nou, touye nou pou yo te pran ti bout tè sa a.
yo te tèlman bat endyen yo, fὸse yo travay,pou yo te ka jwen lὸ ak lòt richès ki anba tѐ a.yo trete nou pi mal pase bèt.
Ispayola te rele tou Sendomeng oswa Ayiti,ti espay daprè peryòd istorik nan istwa. Li se dezyèm pi gwo zile Antiy aprè Kiba. Zile Ahatti Qisqeyànoh bohio ki fè pati lanmè Karayib. Li gen de (2) peyi sou li : nan lwès Repiblik Ayiti ak nan lès Repiblik Dominikèn. Oswa Ayiti panyòl sou zile Ayiti a.
Istwa
Kristòf Kolon te vini ak yo, yo te panse yo te sivilize Ispanyola se te yon non, zile Ahatti Qisqeyaha Bohio pa te ka sipòte. Pou vòlè lò nou te genyen anba tè a. Yo antre nan Maguana kote yo te jwenn anpil metal men Kaonabo te kanpe premye Katchik lame endijèn nan wa ki pou Cibao a te antre nan fò Nativitad a nèk masakre tout vòlò panyòl ak ganizon yo e redui fò a an sann.[1]
Toponimi
Lè Kristòf Kolon t ap chèche enfòmasyon sou non zile a, ta sanble endijèn yo te ba li twa (3) non. Lè yo retranskri nan lang franse sa vin bay: Bohio, Quisqueya (osinon Kiskeya) ak Ahatti (peyi ki gen mòn, an tayino ki te bay Haïti, non yo bay peyi ki okipe yon bon pati nan zile a.
Nan lane 1492, lè Kristòf Kolon rive nan zile li te etone pou l wè jan kèk kote sanble ak peyi Espay
Jewografi
Genyen anpil mòn ak anpil rivyè.
Repiblik Ayiti
Repiblik Dominikèn
Lis :
- Rivyè yo : Gran Rivyè, Lenbe, OdiKap, Ba, Twa rivyè, Jan Rabèl, Mòl Sen Nikola, Kent, lèstè, Monwi, rivyè Mate, Koujòl, Lagriz, Lafwad, Lamomans, Larouyonn, Gran rivyè Nip, Baradè, Rozo, Voldrog, Grandans, Dam Mari, Tibiron, Zanglè, Pòtopiman, Ravin disid, lile, Kavayon
- Chenn yo : Lasèl, Lahòt, gran rivyè dinò, Valyè, Seb Rafayèl, Mamelad, Plezans, Mòn Koupalenbe, Hòpiton, Mòl Sen Nikola, Jan Rabèl, Ènri, Kayo, Nwa, Mate, Twoudlo, Bouyaha, Krez, Fon
- Etan yo : Somat, Miragowan
- Plenn yo : Latibonit, Nò, Twa rivyè, Moustik, Lab, Gonayiv, Plato santral, Lakayè, Kidsak, Leyogàn, Bakònwa, Grandans, Lekay, Fondenèg, Jakmèl
- Kanal yo : Nò, Sen Mak, Sid, Lagonav