Twazyèm Repiblik (Pòtigal)

 Atik detaye : Pwosesis revolisyonè ap fèt.

Peryòd ki te kòmanse ak tonbe nan diktati a te karakterize pa enstabilite konstan ak yon risk lagè sivil ki dire prèske yon ane: peryòd sa a te deziyen anba akwonim PREC. Pouvwa okòmansman te fè pati Junta de Salvação Nacional ki te fòme yon komite revolisyonè ki te responsab pou gouvène peyi a. Anpil mezi ki kase ak rejim anvan an pral pran: yon nouvo konstitisyon fèt, sansi entèdi, libète ekspresyon garanti, prizonye politik yo lage pandan ke enstitisyon prensipal yo nan Estado Novo yo fonn. Endepandans yo akòde koloni Afriken yo pandan ke peyi a eseye yon ouvèti ki pral mennen li rantre nan Kominote Ekonomik Ewopeyen an (EEC) an 1986. Pandan peryòd sa a, Prezidan Repiblik la se premye António de Spínola depi 15 me 1974, apre sa Francisco da Costa Gomes, eli depi 30 septanm 1974, apre Demisyon Spínola. Li pral genyen de premye minis, Vasco Gonçalves, jiska 19 septanm 1975, ki, li te ranvwaye, ranplase pa José Baptista Pinheiro de Azevedo. Nan 11 mas 1975, Spínola te eseye fè koudeta men echwe; li te egzile nan Brezil sou 15. Yon semèn apre, ti gwoup ekstrèm dwat Exército de Libertação de Portugal (ELP) te eseye tou yon atak soti nan Madrid men yo te dezakize^[1] .

Youn nan de moman ki pi boulvèse nan peryòd tranzisyon sa a te fèt premye nan Out 1975, lè Gwoup Nèf ("Grupo dos Nove"), nèf ofisye militè modere, te pibliye yon manifès (ki gen tit ' 'Aliança Povo/MFA. Para a construção da sociedad socialista em Portugal) apiye kòz sosyalis yo; answit, 25 novanm 1975, yon tantativ kodeta te òganize pa ti gwoup ekstrèm goch yo echwe. Sepandan, Gonçalves pral denonse koudeta sa a kòm se, daprè li, yon pwovokasyon ki te fèt depi nan fon pa para-kòmando yo te komisyone pa Grupo dos Nove, sòlda ki te bonbade pami lòt moun Radio Renascença, nan katolik. obeyisans , ak objektif pou divize peyi a ak kreye yon klima ensekirite^[2].

An rezime, pandan peryòd sa a, twa fòs politik yo prezan:

• konsèvatè-liberal: nan kò militè revolisyonè Junta an, ki reprezante pa Costa Gomes ak Spínola, osi byen ke nan MFA pa Ernesto Melo Antunes (en). Sivil ki fè pati li se politisyen ki manm Ala Liberal, yon gwoup ki chita nan Asanble Nasyonal (Assembleia Nacional) e ki mande yon tranzisyon nan demokrasi; pami yo nou jwenn Francisco Sá Carneiro ak Francisco Pinto Balsemão.
• Sosyalis yo: ini nan Pati Sosyalis Pòtigè, an favè yon demokrasi sosyal ki sanble ak modèl Ewopeyen an dominan nan epòk sa a, e ki te dirije pa Mário Soares.
• kominis yo: gwoup plis oswa mwens favorab pou kreyasyon yon leta ki pwòch manm Pak Varsovie. Nan MFA a, kèk sòlda sipòte kòz sa a tankou Otelo Saraiva de Carvalho, alòske Pati Kominis Pòtigè se Álvaro Cunhal ki te dirije.

Yon nouvo epòk ap kòmanse pou peyi a ki te siyen manm li nan EEC nan 12 jen 1985. Se yon viktwa pèsonèl pou Mário Soares ki te soumèt yon kandida an 1977. Diferan ekonomik ant Pòtigal ak lòt manm yo pral mande pou dizan negosyasyon. Pandan dezyèm manda Soares la, nan moman gwo kowalisyon an, gouvènman an te eseye netwaye ekonomi an. Mekontantman ki te koze pa politik sa a ap lakòz anpil votè ki soti nan pati kowalisyon yo kouri ale nan PRD la. Li te finalman an 1986, apre yo fin kite EFTA ke Pòtigal te finalman kapab rantre nan Inyon Ewopeyen an. Depi lè sa a, peyi a te prezide Konsèy Ewopeyen an twa fwa, dènye fwa a an 2007, ane siyen Trete Lisbòn.

An 2009, nouvo eleksyon lejislatif konfime dominasyon PS Pòtigè menmsi li pa gen majorite absoli ankò. Vreman vre, yon premye plan osterize te mine otorite li. Li dwe di ke sitiyasyon finansye a nan peyi a se kritik. Defisi piblik la te monte soti nan 2.7% a 9.4% nan GDP nan yon ane.

Malgre ane 2010 la te wè defisi a diminye, efò sa a toujou twò fèb malgre diskou gouvènman an te fè kontrè. Anplis de sa, ajitasyon sosyal ap gaye nan tout peyi a.

Nan Mas 2011, reyalite te kenbe li ak Premye Minis José Socrates ki te anonse yon nouvo plan osterize pou fè fas ak konsekans kriz ekonomik la. Opozisyon an ak Prezidan an rejte mezi yo rekòmande osi byen ke metòd yo itilize. Lè sa a, José Socrates deside pran responsablite pou Pak Estabilite ak Kwasans Nasyonal ak palman an.

Gouvènman li a ap konte sou responsablite opozisyon an pou pa ajoute yon kriz politik nan kriz ekonomik ak sosyal peyi a. Men tout pati politik yo (agòch kou adwat) rejte plan li a e Socrates pa gen lòt chwa ke soumèt demisyon li (23 mas 2011). Prezidan an dissolve asanble a epi li rele eleksyon pou 5 jen 2011. Menm anvan li tann rezilta eleksyon an, gouvènman an ap fè apèl pou èd Ewopeyen an. An retou, yon plan osterize drastik (privatizasyon, rediksyon nan salè sektè piblik, limit asistans sosyal, ogmantasyon taks)... anonse ki angaje pwochen gouvènman an, kèlkeswa sa li ye.

Opozisyon an genyen eleksyon lejislatif yo. Pedro Passos Coelho nonmen Premye Minis. Li kontinye ak ranfòse politik osterize a.