Морзе әліппесі

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
(Морзе Әліппесі бетінен бағытталды)
Навигацияға өтуІздеуге өту
Радист Морзе әліппесін қолданып дабыл жіберуде.
Морзе әліппесі

Морзе әліппесі, Морзе коды – шартты сигналдар жүйесі. Морзе әліппесі америкалық өнертапқыш Сэмюэл Морзе (1791 –1872) ойлап тапқан аппарат (Морзе аппараты) арқылы жүзеге асырылады. Морзе аппаратымен хабарларды кодпен беруге және қағаз таспаға кодпен жазып алуға болады.[1] Морзе кодында әрбір әріпке немесе таңбаға ток импульстерінің қысқа мерзімді (нүкте) және үш есе ұзағырақ (тире) сигналдың белгілі бір комбинациясы сәйкес келеді; олардың арасы нүкте ұзақтығына тең токсыз интервалмен бөлініп отырады. Сөздегі әріп және көп таңбалы цифрлар арасы әр комбинацияны аяқтайтын үш еселі токсыз интервалмен, ал текстегі сөздердің арасы бес еселі токсыз интервалмен бөлінеді. Морзе аппаратында әрбір әріп байланыс желісі мен батареяға қосылған контактыны (түйіспені) кілттің көмегімен қосу арқылы беріледі.[2][3]

Морзе әліппесіқайнарын өңдеу

Орыс әріптеріЛатын әріптеріМорзе коды«Шырқауы (орыс тілінде)»
AДыбысы A· −ай-даа, ай-ваа
БДыбысы B− · · ·баа-ки-те-кут, беей-ба-ра-бан
ВДыбысы W· − −ви-даа-лаа, вол-чаа-таа
ГДыбысы G− − ·гаа-раа-ж, гаа-гаа-рин
ДДыбысы D− · ·доо-ми-ки
Е (также и Ё)Дыбысы E·есть
ЖДыбысы V· · · −же-ле-зис-тоо, жи-ви-те-таак, я-бук-ва-жее, же-ле-ки-таа
ЗДыбысы Z− − · ·заа-каа-ти-ки, заа-моо-чи-ки, заа-раа-зи-ки
ИДыбысы I· ·и-ди
ЙДыбысы J· − − −йас-наа-паа-раа, йош-каа-роо-лаа, и-краат-коо-ее
КДыбысы K− · −каак-же-таак, каак-де-лаа, каа-тень-каа
ЛДыбысы L· − · ·лу-наа-ти-ки
МДыбысы M− −маа-маа, моор-зее
НДыбысы N− ·ноо-мер, наа-те
ОДыбысы O− − −оо-коо-лоо
ПДыбысы P· − − ·пи-лаа-поо-ёт, пи-лаа-ноо-ет
РДыбысы R· − ·ре-шаа-ет, ру-каа-ми
СДыбысы S· · ·си-ни-е, си-не-е, са-мо-лёт
ТДыбысы Tтаак
УДыбысы U· · −у-нес-лоо, у-бе-гуу
ФДыбысы F· · − ·фи-ли-моон-чик
ХДыбысы H· · · ·хи-ми-чи-те
ЦДыбысы C− · − ·цаа-пли-наа-ши, цаа-пли-цаа-пли, цаа-пли-хоо-дят, цыы-па-цыы-па, цаа-пик-цаа-пик
ЧÖ− − − ·чаа-шаа-тоо-нет, чее-лоо-вее-чек
ШCH− − − −шаа-роо-ваа-рыы, шуу-раа-доо-маа
ЩДыбысы Q− − · −щаа-ваам-не-шаа, щуу-каа-жи-ваа
ЪÑ− − · − −ээ-тоо-твёр-дыый-знаак, твёёр-дыый-не-мяяг-киий
ЫДыбысы Y− · − −ыы-не-наа-доо
Ь (также и Ъ)Дыбысы X− · · −тоо-мяг-кий-знаак
ЭÉ· · − · ·э-ле-роо-ни-ки, э-ле-ктроо-ни-ки
ЮÜ· · − −ю-ли-аа-наа
ЯÄ· − · −я-маал-я-маал
Дыбысы 1· − − − −и-тооль-коо-оо-днаа
Дыбысы 2· · − − −две-не-хоо-роо-шоо, я-на-гоор-куу-шлаа
Дыбысы 3· · · − −три-те-бе-маа-лоо, и-дут-дев-чаа-таа, де-ли-те-саа-хаар
Дыбысы 4· · · · −че-тве-ри-те-каа
Дыбысы 5· · · · ·пя-ти-ле-ти-е, пе-тя-пе-ту-шок
Дыбысы 6− · · · ·поо-шес-ти-бе-ри, шеесть-по-ка-бе-ри
Дыбысы 7− − · · ·даа-даа-се-ме-ри, сеемь-сеемь-хо-ро-шо, даай-даай-за-ку-рить, даай-даай-се-ме-рик, даа-ваай-на-ли-вай
Дыбысы 8− − − · ·воо-сьмоо-гоо-и-ди, моо-лоо-коо-ки-пит
Дыбысы 9− − − − ·ноо-наа-ноо-наа-ми, дее-вяя-тии-соо-тый, воо-доо-проо-воод-чик
Дыбысы 0− − − − −нооль-тоо-оо-коо-лоо, саа-мыый-длиин-ныый-нооль
Нүкте· · · · · ·то-чеч-ка-то-чеч-ка  
Үтір· − · − · −крю-чоок-крю-чоок-крю-чоок
Қос нүкте− − − · · ·двоо-ее-тоо-чи-е-ставь 
;− · − · − ·тоо-чка-заа-пя-таа-я
Жақша− · − − · −скоо-бку-стаавь-скоо-бку-стаавь, скоо-бку-тыы-мнее-пи-шии
Апостроф· − − − − ·крю-чоок-тыы-веерх-ниий-ставь
Тырнақша· − · · − ·ка-выы-чки-ка-выы-чки, ка-выы-чки-от-крыы-лись 
 —− · · · · −чёёр-точ-ку-мне-да-ваай, чёёр-точ-ку-ты-пи-шии
/− · · − ·дрообь-здесь-пред-стаавь-те, доо-ми-ки-ноо-мер
?· · − − · ·вы-ку-даа-смоо-три-те, до-про-сии-лии-е-го, у-нес-лоо-доо-ми-ки, э-ти-воо-проо-си-ки
!− − · · − −оо-наа-вос-кли-цаа-лаа  
Бөлу белгісі− · · · −рааз-де-ли-те-каа, слуу-шай-те-ме-няя
Қате· · · · · · · ·хи-ми-чи-те-хи-ми-чи-те, ше-стью-во-семь-со-рок-во-семь
@· − − · − ·со-баа-каа-ре-шаа-ет, со-баа-каа-ку-саа-ет
Байланыс соңы (end contact)· · − · −хо-ро-шоо-по-каа, хо-ро-шоо-да-ваай, до-сви-даа-ни-яя

Дереккөздерқайнарын өңдеу

Навигация мәзірі