Grunnegs
| Groningsch | ||
|---|---|---|
Snackt in | Nedderlannen, (Groningen, Drenthe, Provinz Freesland | |
| Sprecher | bi 310.000 | |
| Klassifikatschoon | ||
| Offitschell Status | ||
| Amtsspraak in | Groningsch warrt as en nedersaksischen Dialekt ankeken | |
| Spraakkoods | ||
| ISO 639-3 | gos | |
Grunnegs, ok Grönnengs of Grunnegers , is de Naam för de freesch-sassischen neddersassischen Dialekten, de in de Provinz Grunnen in de Nedderlannen snackt warrt. Groningsch steiht up freeschen Grund un liggt nich wiet af dat oostfreesch Platt. Faken werrt dat Oostfreesche un dat Grunnengs ok as en Dialekt ankeken.
De Taal
Taalmarkmalen
So as al seggt, förmt datt Grunnegs tosamen mit dat Oostfreesche n apaarte groep binnen t Leegsaksisch. Dit het onderaandere te moaken, mit dat der ienvlouden binnen van aal kaanten. t Maist kenmaarkende van t Grunnegs binnen de twijklanken, dij zowel Frais as Westfeels van oart binnen en dij bestoan ien laange en körte vörms
Historie
De Grundlaag vun Groningsch is dat Oostlauwersk Freesch. Dat weer en Spraak, de in de Kuntreien vun de Lauwers bit hen na de Werser to snackt wurrn is. In de lesten Johren seggt de Spraakforschers dor tomeist Klassisch Ooldfreesch to. Hüdigendags is dat Oosterlauwersk Freesch tomeist utstorven, bloß in dat Saterland warrt dor noch de Dialekt Saterfreesch snackt. De Lüde in dat Groningerland hefft vun dat 15. Johrhunner af an nich mehr Freesch, man Platt snackt. Man de freeschen Wuddeln (Substratspraak) sünd dor noch to spören.
Groningsch un Oostfreesch
Groningsch un Oostfreesch is meist desülbige Twieg vun de plattdüütsche Spraak. In de Nedderlannen weert de beiden Dialekten faken tohopenbunnen to en egen Grupp mank de plattdüütschen Dialekten. Dor snackt se denn vun de Friso-Saksischen-Dialekten. Groningers un Oostfresen könnt goot mit'nanner snacken un verstaht sik ok. De meisten Wöör weert övereen bruukt. Bloß bi de Lehnwöör un bi dat Schrieven gifft dat Ünnerscheden: In Oostfreesland gifft dat veel düütsche Lehnwöör un de Schrievwies is vun de Hoochdüütsche Spraak övernahmen. In't Groningerland gifft nu anners nedderlannsche Lehnwöör un de Schrievwies sleiht na de nedderlannsche Siet. Kennteken för groningsch-oostfreesche Dialekten sünd besunnere Kläng as -ou (Groningsch: blout, oostfreesch: bloot, Utspraak: bloutt) un -ai (Groningsch: nait, oostfreesch: neet, Utspraak: neit).
| Oostfreesch | Groningsch | Hoochdüütsch | Nedderlannsch |
| Schöfel | Scheuvel | Schlittschuh | Schaats |
| lüttje | lutje | klein | klein |
| neei | nij | neu | nieuw |
| Muus | Moes | Maus | Muis |
| sük | zok | sich | zich |
De Utspraak up Groningsch un Oostfreesch is meist övereen, ofschoonst de Schrievwies ganz anners utsütt.
Dialekten
Dat gifft 7 groningsche Dialekten:
- Oldambtster Platt (stark overeen Rheiderlanner Platt)
- Hoogelanner Platt (stark övereen mit dat Emder Platt)
- Westerwoldinger Platt (Westerwolds, stark övereen mit dat Eemslänner Platt)
- Fehnkoloniaalsk
- Noordenvelder Platt
- Westerquarteersk
- Stadt Grönnegsk (in de Stadt Groningen)
- Pompster Platt (in de Provinz Freesland)