Polytheismus

Polytheismus steet vaken den Monotheismus gegenöver, den Gloven an alleen enen Godd. Man exempelwise vele Anhängers binnen den Hinduismus lövet, dat olle œre Gödder nich meer sien as de velen Aspekte van den enen Brahman, dat ene göddlike Prinzip, dat för enen Minschen schierweg nich to faten is un sik so för de Minschen as vele verscheden Gödder wiest. Butendem vereert verscheden monotheistsche Kunfesschonen in den Hinduismus alle en ander Godd as „persöönlike Form“ van den enen göddliken Prinzip, wat van buten bekeken den Indruk givt, dat de Hinduismus een heel un deel polytheistsche Religioon were.

Anhängers van den Islaam stellt wedder vaken de Dreefoligheed in den Christendom in Frage un segget, dat düt Kunzept an Polytheismus denken maket. Ander bekikt wedder de Engels binnen den abrahamitschen Religionen (Judendom, Christendom, Islaam) as Wesen, de ofschoonst de dree Religionen sik offitscheel as monotehistsch bekiekt, Övereenkümste med Gödder in polytheistschen Religionen hebbet. Justso hoold de Protestantismus den kathoolschen un den orthodoxen Christendom faken vör, Hillige to vereren were ook ene Form Polytheismus.

Wat Polytheismus nu exakt betekent is also nich sunder de relgiösen Weerde van de Persoon, de den Begreep bruukt. Anhängers van monotheistschen Religionen bekieken Polytheismus faken os minnächtig oder primitiv un segget er faken van boven daal Heidendom to.

Een is sik vermoden dat Polytheismus uut den Animismus kam, de Gloven an Natuurgester, de bilüttken antromorph, also minschenhaftiger, worden sind.

Abrahamitsche Religionen

De abrahmitschen Religionen hebbet den Oorsrpung ook in een polytheistsche Religioon. Eerst allnagrade weerd een God de zentrale Godd in de Religioon, bet dat de Gloven an ander Gödder bilütken verswund un de Gloven an alleen enen Godd upkam.

In de hebrääsche Bibel, den Tanach, kann een in de Genesis (schreven in’n 6.–5. Jaarhunderd v.Chr.) in velen Textstremels good seen woans JHWH bilüttken de enige Godd worden is. To’n Beginn snakt he faken van sik sülvesnt in de Meertall, to’n Bispeel:

• „Unde Godt sprack: Latet uns minschen maken / eyn bylde dat uns gelyk sy/…“ (Genesis 1:26)^[1]
• „Unde Godt de HERE sprack: Sü / Adam ys geworden alse unser eyn / unde wett wat gudt unde böse ys.“ (Genesis 3:22)^[2]
• „…/latet uns hernedder stygen/unde ere sprake dar sülvest vorwerren/…“ (Genesis 11:7)^[3]

In den Book Exodus (schreven in’n 6.–54. Jaarhunderd v.Chr.) is al ene Starke Richte to seen, Jahwe över ander Gödder to stellen, de nich för so vererenswöördig as he geld.

• „HERE [JWHW]/wol ys dy gelyck manck den Göden?“ (Exodus 15:11)
• „Nu wëth yck / dat de HERE gröter is ys wenn alle Göde/…“ (Exodus 18:11)^[4]
• „Du schalt nëne ander Göder beneven my hebben: (...) Wenthe yck de HERE dyn Godt/byn eyn starck yverer/… “ (Exodus 20:3-5)^[5]
• „Wol den Göden offert/ane dem HEREN alene/de sy vorbannen“ (Exodus 22:19)^[6]

Ofschoonst de Israelisten JHWH also meer un meer för den belangrieksten Godd anseen un jichtenswenn dat Vereren van ander Gödder verboden was, un sogaar de Dood de Strafe was, bericht de Böker Numeri, Deuteronomium, Richter, Königne I un II Kröönken I un II, dat vele Israeliten noch lange ander Gödder as Aschera, Baal un Astarte.

In Jesaja 44:6 (bericht uut 8. Jaarhunderd v.Chr., man ümme 539 v.Chr. schreven) steet dat alleen JHWH besteet un alle andern Gödders nich existeert : „So spreckt de HERE de Köninck Israel/unde syn vorlöser de HERE Zebaoth. Ick bin de erste unde yck bin de leste van der werldt/ unde ane my ys nein Godt.“^[7]

Polytheismus in oolden europääschen Religionen

Eer dat de christlike Gloven, de sik in den 1. Jaarhunderd os ene messiaansche Sekte van den monotheistschen Judendom afscheden hadde un sik denn rund ümme de Middelländsche See uuttobreden gebunn, weren alle Religionen in Europa polytheistsch. Et gav vele verscheden meer oder minner ethnisch-religiiöse Traditschonen ton Bispel bi de Römer, de Kelten, deGermanen, den oolden Greken, Slawen, Balten etc., de van Stamm na Stamm, van Streek na Streek of van Polis na Polis sik ook wedder stark underschden konnen. So gav et Gödder, de verscheden Stämme vereren, man ook Gödder, de alleen in ene Polis oder bi enen Stamm vereerd worden. Stammgöddeer as Saxnot bi den Sassen, oder Stadgödder as Pallas Athene in de antike Stad Athen.

De Mythologien, de uut verschden mündlik överleverd Geschichten bestünden, un sik van Oord na Oord un med de Tied wandeln. Ook frömde Gödder kunnen in dat Pantheon kumen, faken anpasst an lokale Godheden (zoals Apollo Grannus, Hercules Magusanus, Mercurius Arvernus).^[8] Egen Gödder kunnen ook an Belang verleren oder heel verswinden. So süüt dat so uut, as wenn in de fro germaansche Tied Týr/Tiwaz de wichtigste Godd was, in de late Tied bi den noordgermaanschen Wikingers was dat Odin un Týr hadde bloot ene lüttke Rullen.^[9] Läter süüt dat so uut, dat Thor noch wichtiger worden is as Odin.^[10]

De Röömsche Religioon vebund dat egen Pantheon med den ooldgreeksche Göddern, so dat Poseidon Neptun, Zeus un Jupiter, Hades un Pluto, Aphrodite un Venus, Athene un Minerva un so wieder. Sinds de Beginn van’n Röömschen Kaiserriek in’n Jare 27 v. Chr. kam een Kaiserkult up, de vööral storven Kaisers as Helden oder sülvst Gödder vereerd het. Et konn ook vörkomen, dat de Röömschen van buten niege Gödder annomen hebbet, so as de persiche Mithras oder de phönizische Heliogabal, den se in Rom as Sol invictus vereren.

Nieheidendom

In de westlike Welt, sunnerlik in Europa, kam sind den 19. Jaarhunderd un vöral to’n Ende van den 20. Jaarhunderd een nieg Interesse för den vörchristliken Polytheismus up. Niege religiöse Gruppen gründen sik, de versöchten oolde polytheistsche Religionen wedder in’t Levend to halen. Bispele sind Relgionen os Wicca, Ásatrú up Island un de Hellenismus in Grekenland. So ’ne Gruppen tellt to dat Niehedendom oder den Neopaganimus.

Nederländsch

• Joris van Eijnatten, Fred van Lieburg: Nederlandse Religiegeschiedenis. Hilversum: Uitgeverij Verloren. 2006. ISBN 9065509283