Gebruiker:ElineVijt/Kladblok

SteM is een cultuur-historisch museum in Sint-Niklaas. Na een grondige verbouwing werd het in november 2008 heropend. De collectie wordt getoond in wat vroeger de fabriekshal was van het textielbedrijf Peeters, Van Haute & Duyver.Een selectie van voorwerpen, documenten, beelden,... brengt de rijke geschiedenis van Sint-Niklaas en het Waasland tot leven.

SteM neemt ons mee op een traject doorheen de tijd, van de prehistorie tot de 21ste eeuw. Het verhaal wordt opgedeeld in drie universele verhaallijnen over de mens, die chronologisch opgesteld staan in het museum:

• mens en materie (12 000 v.Chr. – 18e eeuw)

• mens en machine (late 18e eeuw – vroege 20e eeuw)

• mens en lichaam (19e eeuw – heden)

De collectie van SteM bestaat uit stukken die samengebracht zijn uit de collecties van: Bibliotheca Wasiana, Stadsarchief Sint-Niklaas, Archeologische Dienst Waasland, Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, vzw Breimuseum en tal van andere bruikleengevers uit het Waasland.

Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas

De Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas werd opgericht in 1861 en is één van de oudste geschiedkundige kringen van Vlaanderen.Vandaag richt de KOKW zich in de eerste plaats tot de Wase geschiedenis.Enerzijds, door zijn bibliotheek- en documentatiecentrum open te stellen voor geïnteresseerden en onderzoekers en, anderzijds, door de publicatie van een gevarieerd jaarboek, de ‘Annalen van de Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas’. Een groot deel van hun collectie is te bezichtigen in het SteM.

Geschiedenis

Dokter Jan-Hubert Van Raemdonck (Sint-Niklaas) startte op 16 mei 1861 met de KOKW. Hij verzamelde in België en in het buitenland de nodige bewijzen en gegevens (schilderwerken, gravures, zegels, meubelen, gereedschappen,...), die hem ertoe brachten de levensbeschrijving 'Mercator, sa vie et ses oeuvres' (Dalschaert-Praet, Sint-Niklaas 1869) uit te geven. Dr. Van Raemdonck bracht in zijn werk onder meer het bewijs dat Mercator door zijn voorouders en ouders, en door geboorte en opvoeding een rasechte Waaslander was. Door zijn werk te verkopen wou hij tussenkomen in de oprichtingskosten van een standbeeld van Mercator te Rupelmonde.

Niet iedereen kon dit standpunt bijtreden. Zo kreeg hij tegenstand van Dokter Breusing, Directeur van de Zeevaartschool van Bremen (1869): "Wij hebben het recht en de plicht een deel van de Duitse roem van Mercator op te vorderen. Het is daardoor dat wij gaan werken en in die geest dat wij zijn standbeeld gaan voltooien".

Museum voor Oudheidkunde en folklore

Zij die vooraf beweerden dat een Oudheidkundige Kring nooit van de grond zou geraken, moesten weldra terugkomen van dat standpunt. Zowel in de patriciërswoningen als in de landelijke woonplaatsen ging men wedijveren om stijlmeubelen, huisraad en werktuigen van verdwenen ambachten aan het museum te schenken. De bodem van het Waasland moest zijn geheimen prijsgeven en leverde veel materialen van opgravingen op, zoals:

• geneeskundige werken van Philip Verheyen uit Verrebroeck
• één (van de twee nog bestaande) geneeskundige werken van E.J. D'Oignies
• handschriften van de wereldberoemde meesterwerken 'Fransiscus' en 'Klokke Roelant' van de toondichter Edg. Tinel uit Sinaai-Waas
• …

Verder ook andere vondsten, zoals haaientanden, schedels van neushoorns, alle mogelijke soorten schelpen,slagtanden van mammoetdieren,tulpbekers en scherven, bronzen spelden, onafgewerkte gereedschappen, mozaïek... kunnen we in de collectie terugvinden.

Universele verhalen SteM

Mens en materie (12 000 v.Chr. – 18e eeuw)

Deze verhaallijn toont onder meer pijlspitsen, beenderen, urnen en grapen (3-potige kookpotten) van de KOKW en van de Archeologische Dienst Waasland.

Mens en machine (late 18e eeuw – vroege 20e eeuw)

Deze verhaallijn toont de industrialisatie van de landbouw. In het Waasland waren vlas en zijn afgeleide producten (zoals lijnzaad(olie) en linnen) belangrijke grondstoffen. Machines, dat is ook het universele verhaal van de arbeiders en het patronaat. Specifiek voor Sint-Niklaas is dit dan de evolutie van de breigoednijverheid. We zien plannen van beluiken, foto's van 1 mei-stoeten, verzorgingssets van de industriebaronnen,...

Mens en lichaam (19e eeuw – heden)

In Vlaanderen werd pas aan het eind van de 18e eeuw iets aan de openbare gezondheid gedaan. Barbiers stonden toen in voor de gezondheid van de gewone mens. Dokters kwamen enkel om de diagnose te stellen. De barbier-chirurgijn schoor baarden en knipte haren, maar trok ook tanden, zette bloedzuigers of spalkte ledematen.Vondsten van schotels deden daarom de twijfel bestaan of het gebruikt werd om bloed of om scheerschuim op te vangen.Andere vondsten: kleine parfumflesjes in de vorm van erotische figuurtjes, allerlei tuigen voor het haar (een krulstok van hout, een hekel van ijzer om het haar te ontwarren, pruikenbollen,...),...

Het Breimuseum is een, nu nog steeds actief, brei-atelier dat de geschiedenis vertaalt van de bloeiende textielindustrie die de stad Sint-Niklaas heeft gekenmerkt. Het Breimuseum ligt naast de SteM en sluit ook aan bij het verhaal van de SteM.

Geschiedenis van de textielindustrie

Haar groei heeft de stad Sint-Niklaas ongetwijfeld te danken aan de nijverheid, en vooral aan de textielindustrie in al haar vertakkingen. De centrale ligging van de stad in het Land van Waas is daarvoor een gunstige factor gebleken. Naderhand is het belang van Sint-Niklaas alsmaar groter geworden. Uit de omgeving putte de nijverheid goede en goedkope arbeiderskrachten. Dit heeft de inwijking sterk gestimuleerd maar tevens ook het probleem van de arbeidersmassa doen ontluiken. De arbeidersbeweging is ontstaan uit zichzelf. Door sociaal-voelende lieden, ook onder de werkgevers, is ze ontwikkeld en bevorderd.

De toenemende inwijking en de aangroei van de arbeidersbevolking heeft in de 19e eeuw de verhouding in de samenstelling van de stadsbevolking grondig gewijzigd: er kwamen stilaan méér arbeiders dan handelaars en landbouwers samen.

De demografie

Een eerste gevoelige groei van de bevolking, binnen een beperkte tijd, dateert uit het einde van de 18e eeuw. In 1661 waren er in Sint-Niklaas 5 107 inwoners. In 1794 waren dat er al 10 800 inwoners. Na 1830 was de bevolkingsaangroei nog sterker. Deze demografische factor heeft sterk meegespeeld in de economische expansie in de 19e eeuw.

Bevolkingsevolutie tussen 1830 – 1900:

De toename is te wijten aan, enerzijds, migratie en, anderzijds, aan een stijgend geboortecijfer. Tevens dient opgemerkt te worden dat, begin de 19e eeuw, de kindersterfte zeer hoog lag (sociaal-economische toestanden).

De ontwikkeling van de nijverheid in de 19e eeuw

Ondanks de afgezonderde ligging van Sint-Niklaas en het overwegend handelskarakter van de stad (19e eeuw), waren de factoren voor industrialisatie eerder gunstig, vooral voor een bepaalde textielindustrie.

→ De markt als centrum voor de verhandeling van vlas en katoen (midden 18e eeuw) ...→ gaf de aanleiding tot de verwerking van de grondstof→ overvloedig aanbod aan werkkrachten: de werkloze bevolking was bereid om te werken voor het laagste loon→ groei van de textielnijverheid→ tot de eerste helft 19e eeuw: toch geen werkelijke industrialisering van Sint-Niklaas (lange tijd was de industrie nog een aanvullende tak bij de landbouw, de meeste arbeiders waren nog tewerkgesteld als thuisarbeider)→ invoering van het mechanisch weefgetouw door Lieven Bauwens zorgt voor uitbreiding en bloei, zo ook de toepassing van de stoommachine→ gedurende het industrialiseringsproces zorgen hogere looneisen van de arbeiders in de steden (meer bepaald te Gent) ervoor dat de industriëlen hun bedrijven gaan vestigen op het platteland, waar veel en goedkope arbeiders tewerkgesteld worden→ ...aldus wordt Sint-Niklaas een centrum van een textielnijverheid met verschillende vertakkingen.

De verschillende vertakkingen

1. Katoen
2. Wol
3. Vlas
4. Klompen
5. Andere nijverheid; steenbakkerijen, kantwerk, tabakverwerking,...

• De Stad Sint-Niklaas, Noël Kerckhaert, Uitgeverij E. STORY-SCIENTA, 1971
• Museum SteM Zwijgershoek
• Koninklijke Oudheidkundige Kring van het Land van Waas
• Musea Sint-Niklaas