Complòt dau 20 de julhet
Lo complòt dau 20 de julhet de 1944 es una temptativa d'assassinat e de còp d'Estat còntra Adolf Hitler. Foguèt planificat per un grop de caps civius e militars dau IIIen Reich qu'èran convencuts de la necessitat d'acabar la Segonda Guèrra Mondiala e de negociar amb leis Aliats. L'idèa generala èra de plaçar una bomba dins una sala de reünion dau quartier generau d'Hitler e d'utilizar un plan d'urgéncia destinat a reprimir una insureccion per prendre lo poder.
Pasmens, la premiera fasa dau complòt mau capitèt. Hitler foguèt leugierament bleçat per l'explosion[1]. Sa subrevida permetèt ai fidèus dau regim d'empedir lei partisans dau complòt d'ocupar lei centres dau poder. Enfin, la màger part de la populacion e de l'armada refusèt de sostenir lei conjurats.
La revirada dau projècte entraïnèt una repression violenta còntra sei partisans e sei sostèns. Plusors desenaus de participants foguèron condamnats a mòrt e divèrsei personalitats, sospichadas de simpatia per lor causa, foguèron arrestadas ò executadas. La victima pus famosa d'aquela repression foguèt lo manescau Erwin Rommel que deguèt se suicidar per protegir sa familha[2]. Aquò renforcèt l'influéncia de Heinrich Himmler, de Martin Bormann, de Joseph Goebbels e, d'un biais pus generau de la SS, au sen de l'Alemanha Nazi.