Języki zachodniosłowiańskie

gałąź rodziny słowiańskiej

Języki zachodniosłowiańskie – jeden z trzech zespołów języków słowiańskich (obok języków wschodnio- i południowosłowiańskich), którymi posługuje się około 56 mln mówiących w Europie Środkowej.

Języki zachodniosłowiańskie
Obszar

Europa Środkowa

Użytkownicy

ok. 64 mln

Klasyfikacja genetyczna

języki indoeuropejskie

Podział

języki czesko-słowackie
języki lechickie
języki łużyckie

Kody rodziny językowej
ISO 639-5zlw
Glottologwest2792
Występowanie
Ilustracja
Języki zachodniosłowiańskie

     polski

     kaszubski

     śląski

     połabski †

     dolnołużycki

     górnołużycki

     czeski

     słowacki

Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode.
Języki i dialekty Europy Środkowo-Wschodniej

Języki zachodniosłowiańskie odróżniają się od wschodnio- i południowosłowiańskich przede wszystkim na podstawie różnic fonetycznych, np. w grupie zachodniej zachowały się zbitki /tl/ i /dl/ (ze względu na wczesną utratę tendencji do zgłosek otwartych[1]), które w pozostałych zespołach słowiańszczyzny przyjęły uproszczoną postać /l/[2]. Ponadto języki zachodniosłowiańskie wyróżnia stały akcent wyrazowy, natomiast większość innych przedstawicieli słowiańszczyzny charakteryzuje się akcentem ruchomym[2].

Według najczęstszej koncepcji klasyfikacyjnej języki zachodniosłowiańskie dzielą się na trzy grupy: lechicką, łużycką i czesko-słowacką[2]. Podgrupę czesko-słowacką kontynuują języki czeski i słowacki, łużycką – dwa języki łużyckie, a lechicką – polski i kaszubski. Z tej ostatniej podgrupy wymarły w XVIII wieku języki pomorskie (z wyjątkiem kaszubskiego i słowińskiego, który zaniknął w XX wieku). W przeszłości pojawiały się próby bliższego łączenia języków łużyckich z lechickimi lub czesko-słowackimi, propozycje te pozbawione są jednak szerokiej akceptacji[2].

Języki zachodniosłowiańskie cechują się wysokim stopniem fleksyjności: ich morfemy gramatyczne mają charakter wielofunkcyjny i tworzą całość z cząstkami leksykalnymi[3]. Zjawisko fleksji zdecydowanie przeważa nad aglutynacją oraz izolacją, które znajdują zastosowanie tylko w kilku ograniczonych funkcjach (do tworzenia trybu przypuszczającego oraz form czasu przeszłego i przyszłego)[3]. Języki zachodniosłowiańskie są stosunkowo zachowawcze pod względem fonetycznym, bardziej konserwatywne od południowych i wschodnich[4].

Klasyfikacja języków zachodniosłowiańskich

indoeuropejskie
słowiańskie (ok. 317 mln)
zachodniosłowiańskie (ok. 64 mln)
lechickie (ok. 46 mln)
polski (ok. 46 mln)
śląski (ok. 509 tys.) – uznawany za dialekt języka polskiego lub za odrębny język
pomorski
kaszubski (ok. 108 tys.) – uznawany za odrębny język lub za dialekt języka polskiego
słowiński
gwary zachodniopomorskie
połabski
łużyckie (ok. 70 tys.)
dolnołużycki (ok. 15 tys.)
Ponaschemu – †
górnołużycki (ok. 55 tys.)
wschodniołużycki – †
czesko-słowackie (ok. 18 mln)
czeski (ok. 12 mln)
słowacki (ok. 6 mln)
knaan

† – język wymarły

Przykłady

Porównanie postaci niektórych słów w wybranych językach zachodniosłowiańskich:

polskidolnołużyckigórnołużyckiczeskisłowackipołabski drzewiańskikaszubskiśląski
człowiekcłowjekčłowjekčlověkčlovekclåvăkczłowiekczowjek
wieczórwjacorwječorvečervečervicerwieczóruodwjeczyrz
bratbratšbratrbratrbratbrotbracynbraćik
dzieńźeńdźeńdendeňdandzéńdźyń
rękarukarukarukarukarǫkărãkarynka
jesieńnazymjenazymapodzimjeseňpreńă zaimă, jisinjeséńpodźim
śniegsněgsnehsníhsnehsnegsniégśńyg
latolěśelěćolétoletoľotülatolato
siostrasotšasotrasestrasestrasestrăsostraśestra
rybarybarybarybarybaråiborëbaryba
ogieńwogeńwoheńoheňoheňwiďėnòdżińuogyń
wodawodawodavodavodawådăwòdawoda
wiatrwětšwětřik, wětrvítrvietorv́otĕrwiaterwjater
zimazymjezymazimazimazaimăzëmaźyma

Przykład tekstu

Poniżej znajduje się treść pierwszego artykułu Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w różnych etnolektach zachodniosłowiańskich.

  • czeski:
    Všichni lidé se rodí svobodní a sobě rovní co do důstojnosti a práv. Jsou nadáni rozumem a svědomím a mají spolu jednat v duchu bratrství.
  • górnołużycki:
    Wšitcy čłowjekojo su wot naroda swobodni a su jenacy po dostojnosći a prawach. Woni su z rozumom a swědomjom wobdarjeni a maja mjezsobu w duchu bratrowstwa wobchadźeć.
  • kaszubski:
    Wszëtczi lëdze rodzą sã wòlny ë równy w swòji czëstnoce ë prawach. Mają òni dostóne rozëm ë sëmienié ë nôlégô jima pòstãpòwac wobec drëdzich w dëchù bracënotë.
  • polski (standardowy):
    Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.
  • słowacki:
    Všetci ľudia sa rodia slobodní a sebe rovní, čo sa týka ich dôstojnosti a práv. Sú obdarení rozumom a majú navzájom jednať v bratskom duchu.
  • śląski:
    Wszyjske ludźe rodzům śe swobodne a růwne we swojim werće a prawach. Sům uůne uobdarzůne filipym a sůmńyńym a majům powinność wzglyndym inkszych jak brat s bratym postympować.

Przypisy

Linki zewnętrzne