Oscar za najlepszą reżyserię

Oscar za najlepszą reżyserię (The Academy Award for Directing) – jedna z nagród przyznawanych reżyserom, pracującym w przemyśle filmowym, przez Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej; nominacje są przyznawane przez członków Akademii pracujących w branży reżyserskiej. Zwycięzcy są wybierani przez wszystkich członków Akademii.

Tom Hooper, nagrodzony za reżyserię filmu Jak zostać królem, wraz z wręczającą mu nagrodę Kathryn Bigelow, pierwszą kobietą reżyser, która otrzymała Oscara w kategorii najlepsza reżyseria

Początki

Tylko podczas 1. ceremonii wręczenia Oscarów w 1929 roku za okres 1927/28 zostały przyznane 2 Oscary za najlepszą reżyserię: Oscar za najlepszą reżyserię dramatu (The Academy Award for Dramatic Direction) oraz Oscar za najlepszą reżyserię komedii (The Academy Award for Comedy Direction). Oscar za najlepszą reżyserię komedii został następnego roku usunięty i do dziś przyznaje się Oscara za najlepszą reżyserię, który głównie zostaje przyznawany za dramaty.

Pierwsze lata Oscarów były pełne kontrowersji i braku logiki. Tak też działo się z Oscarem za najlepszą reżyserię. W pierwszych latach istnienia Nagrody Akademii, aktorzy, aktorki, reżyserzy i inni pracownicy branży filmowej byli nominowani za wszystkie filmy, w których mieli udział w nagradzanym okresie. Jeśli chodzi o Oscary za reżyserię, to tylko w 1929 roku Oscara za najlepszą reżyserię przyznano reżyserom za reżyserię jednego filmu. W następnych latach nominacje i nagrody budziły kontrowersje. W 1930 roku do Oscara 1928/29 został nominowany reżyser Frank Lloyd za reżyserię 3 filmów, lecz otrzymał Oscara za reżyserię tylko jednego z tych trzech filmów. Podczas następnego rozdania Oscarów w 1930 roku za okres 1929/30, reżyser Clarence Brown został nominowany do Oscara za reżyserię dwóch filmów. Dopiero od 1931 roku zaczął do dziś zaczął obowiązywać system, iż reżyser dostaje nominację do Oscara za reżyserię w danym okresie tylko jednego filmu.

Rekordy i statystyki

Spośród wszystkich 79 ceremonii wręczania Oscarów, aż na 58 ceremoniach Oscar za najlepszą reżyserię trafiał do reżysera filmu, który otrzymał Oscara za najlepszy film.

Tylko 5 filmów dostało Oscara za najlepszy film, za które reżyserzy nie otrzymali nawet nominacji do Oscara za najlepszą reżyserię:

Tylko 2 reżyserów w historii Akademii dostało Oscara za najlepszą reżyserię za filmy, które nie otrzymały nominacji do Oscara za najlepszy film:

W całej historii Akademii tylko dwukrotnie Oscara za reżyserię tego samego filmu otrzymał tandem reżyserski. Do tego wąskiego grona laureatów należą:

W historii Akademii tylko 9 kobiet dostało nominację do Oscara za najlepszą reżyserię:

Do tej pory nigdy w historii Oscarów nie zdarzyło się, aby reżyser grający we własnym filmie dostał za niego jednocześnie Oscara za najlepszą reżyserię i Oscara za najlepszego aktora pierwszoplanowego. W całej historii Oscarów 4 reżyserów dostało Oscara za najlepszą reżyserię za filmy, w którym zagrali, lecz nie dostali oni za te filmy Oscara za najlepszego aktora pierwszoplanowego:

Z kolei tylko 2 reżyserów dostało Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę w filmach, które sami wyreżyserowali, lecz nie dostali oni za te filmy Oscara za najlepszą reżyserię. Byli to:

Najwięcej Oscarów w tej kategorii – aż 4 – otrzymał John Ford (1935, 1940, 1941, 1952).

Dwóch reżyserów dostało 3 Oscary w tej kategorii:

Aż 17 reżyserów otrzymało Oscara w tej kategorii dwukrotnie:

John Ford, Joseph L. Mankiewicz i Alejandro González Iñárritu są przy tym jedynymi reżyserami, którzy dostali Oscara w swojej kategorii dwa razy z rzędu, rok po roku.

Reżyser, który otrzymał największą liczbę nominacji w tej kategorii to William Wyler (12).

Aż 4 reżyserów dostało największą liczbę nominacji w tej kategorii bez wygrania statuetki (5):

Najmłodszym reżyserem, który otrzymał statuetkę był Damien Chazelle, który w wieku 32 lat wygrał ją za film La La Land (2016). Najstarszym natomiast był Clint Eastwood, który w wieku 74 lat otrzymał nagrodę za film Za wszelką cenę (2004). Najmłodszym nominowanym w tej kategorii reżyserem był John Singleton, który mając 24 lata został nominowany za film Chłopaki z sąsiedztwa (1991). Najstarszym nominowanym reżyserem był John Huston, który w wieku 79 lat otrzymał nominację za film Honor Prizzich (1985).

John Singleton jest też jednym z sześciu Afroamerykanów nominowanych w tej kategorii. Poza nim do grona tego należą: Lee Daniels, Steve McQueen, Barry Jenkins, Jordan Peele i Spike Lee.

Jedynym polskim reżyserem, który otrzymał Oscara w tej kategorii jest Roman Polański (2002), nagrodzony za film Pianista. Nominowani w tej kategorii byli również Krzysztof Kieślowski za film Trzy kolory. Czerwony (1994) oraz Paweł Pawlikowski za film Zimna wojna (2019).

Laureaci i nominowani

Lata 1920–1929

1927/28[a]: Lewis MilestoneAwantura arabska (komedia) i Frank BorzageSiódme niebo (dramat)
nominacje:
dramat

komedia:

1928/29: Frank LloydKrólowa bez korony
nominacje:

Lata 1930–1939

1929/30: Lewis MilestoneNa Zachodzie bez zmian
nominacje:

1930/31: Norman TaurogSkippy
nominacje:

1931/32: Frank BorzageZła dziewczyna
nominacje:

1932/33: Frank LloydKawalkada
nominacje:

1934: Frank CapraIch noce
nominacje:

1935: John FordPotępieniec
nominacje:

1936: Frank CapraPan z milionami
nominacje:

1937: Leo McCareyNaga prawda
nominacje:

1938: Frank CapraCieszmy się życiem
nominacje:

1939: Victor FlemingPrzeminęło z wiatrem
nominacje:

Lata 1940–1949

1940: John FordGrona gniewu
nominacje:

1941: John FordZielona dolina
nominacje:

1942: William WylerPani Miniver
nominacje:

1943: Michael CurtizCasablanca
nominacje:

1944: Leo McCareyIdąc moją drogą
nominacje:

1945: Billy WilderStracony weekend
nominacje:

1946: William WylerNajlepsze lata naszego życia
nominacje:

1947: Elia KazanDżentelmeńska umowa
nominacje:

1948: John HustonSkarb Sierra Madre
nominacje:

1949: Joseph L. MankiewiczList do trzech żon
nominacje:

Lata 1950–1959

1950: Joseph L. MankiewiczWszystko o Ewie
nominacje:

1951: George StevensMiejsce pod słońcem
nominacje:

1952: John FordSpokojny człowiek
nominacje:

1953: Fred ZinnemannStąd do wieczności
nominacje:

1954: Elia KazanNa nabrzeżach
nominacje:

1955: Delbert MannMarty
nominacje:

1956: George StevensOlbrzym
nominacje:

1957: David LeanMost na rzece Kwai
nominacje:

1958: Vincente MinnelliGigi
nominacje:

1959: William WylerBen-Hur
nominacje:

Lata 1960–1969

1960: Billy WilderGarsoniera
nominacje:

1961: Robert Wise i Jerome RobbinsWest Side Story
nominacje:

1962: David LeanLawrence z Arabii
nominacje:

1963: Tony RichardsonPrzygody Toma Jonesa
nominacje:

1964: George CukorMy Fair Lady
nominacje:

1965: Robert WiseDźwięki muzyki
nominacje:

1966: Fred ZinnemannOto jest głowa zdrajcy
nominacje:

1967: Mike NicholsAbsolwent
nominacje:

1968: Carol ReedOliver!
nominacje:

1969: John SchlesingerNocny kowboj
nominacje:

Lata 1970–1979

1970: Franklin J. SchaffnerPatton
nominacje:

1971: William FriedkinFrancuski łącznik
nominacje:

1972: Bob FosseKabaret
nominacje

1973: George Roy HillŻądło
nominacje:

1974: Francis Ford CoppolaOjciec chrzestny II
nominacje:

1975: Miloš FormanLot nad kukułczym gniazdem
nominacje:

1976: John G. AvildsenRocky
nominacje:

1977: Woody AllenAnnie Hall
nominacje:

1978: Michael CiminoŁowca jeleni
nominacje:

1979: Robert BentonSprawa Kramerów
nominacje:

Lata 1980–1989

1980: Robert RedfordZwyczajni ludzie
nominacje:

1981: Warren BeattyCzerwoni
nominacje:

1982: Richard AttenboroughGandhi
nominacje:

1983: James L. BrooksCzułe słówka
nominacje:

1984: Miloš FormanAmadeusz
nominacje:

1985: Sydney PollackPożegnanie z Afryką
nominacje:

1986: Oliver StonePluton
nominacje:

1987: Bernardo BertolucciOstatni cesarz
nominacje:

1988: Barry LevinsonRain Man
nominacje:

1989: Oliver StoneUrodzony 4 lipca
nominacje:

Lata 1990–1999

1990: Kevin CostnerTańczący z wilkami
nominacje:

1991: Jonathan DemmeMilczenie owiec
nominacje:

1992: Clint EastwoodBez przebaczenia
nominacje:

1993: Steven SpielbergLista Schindlera
nominacje:

1994: Robert ZemeckisForrest Gump
nominacje:

1995: Mel GibsonBraveheart. Waleczne serce
nominacje:

1996: Anthony MinghellaAngielski pacjent
nominacje:

1997: James CameronTitanic
nominacje:

1998: Steven SpielbergSzeregowiec Ryan
nominacje:

1999: Sam MendesAmerican Beauty
nominacje:

Lata 2000–2009

2000: Steven SoderberghTraffic
nominacje:

2001: Ron HowardPiękny umysł
nominacje:

2002: Roman PolańskiPianista
nominacje:

2003: Peter JacksonWładca Pierścieni: Powrót króla
nominacje:

2004: Clint EastwoodZa wszelką cenę
nominacje:

2005: Ang LeeTajemnica Brokeback Mountain
nominacje:

2006: Martin ScorseseInfiltracja
nominacje:

2007: Joel Coen i Ethan CoenTo nie jest kraj dla starych ludzi
nominacje:

2008: Danny BoyleSlumdog. Milioner z ulicy
nominacje:

2009: Kathryn BigelowThe Hurt Locker. W pułapce wojny
nominacje:

Lata 2010–2019

2010: Tom HooperJak zostać królem
nominacje:

2011: Michel HazanaviciusArtysta
nominacje:

2012: Ang LeeŻycie Pi
nominacje:

2013: Alfonso CuarónGrawitacja
nominacje:

2014: Alejandro González IñárrituBirdman
nominacje:

2015: Alejandro González IñárrituZjawa
nominacje:

2016: Damien ChazelleLa La Land
nominacje:

2017: Guillermo del ToroKształt wody
nominacje:

2018: Alfonso CuarónRoma
nominacje:

2019: Bong Joon-hoParasite
nominacje:

Lata 2020–2029

2020: Chloé ZhaoNomadland
nominacje:

2021: Jane CampionPsie pazury
nominacje:

2022: Daniel Kwan i Daniel ScheinertWszystko wszędzie naraz
nominacje:

2023: Christopher NolanOppenheimer
nominacje:

Uwagi