Wikipedia:Kategoryzacja

Kiedy tworzyć kategorie

Podstawowym celem tworzenia kategorii jest ułatwianie przeglądania Wikipedii odwiedzającym, a przy okazji ułatwienie wikipedystom doglądania interesujących ich działów wiedzy.

Zanim stworzysz nową kategorię, powinieneś odpowiedzieć sobie na kilka pytań:

• czy jesteś w stanie w kilku linijkach opisać, czego dotyczy kategoria?
• czy jeśli znajdziesz artykuł należący do tej kategorii, będziesz mógł jasno odpowiedzieć, czemu się w niej znalazł?
• czy istnieje już odpowiednia liczba artykułów pasujących do tej kategorii, czy lepiej najpierw te artykuły dopisać?

Jeżeli odpowiedź na którekolwiek z tych pytań brzmi: nie, to nie powinieneś tworzyć nowej kategorii.

Nie tworzymy kategorii pustych ani takich, które nie mają potencjału mieć więcej niż jeden element (np. Kategoria:Polscy papieże)^[a][b]. Nie zaleca się tworzenia kategorii dla mniej niż trzech artykułów – „na zapas”. Na przykład istnieje Kategoria:Zabytki w powiecie grodziskim, ale nie ma jeszcze Kategoria:Zabytki powiatu piaseczyńskiego. Jeżeli istnieje artykuł o zabytku z powiatu piaseczyńskiego i nie ma jeszcze opisanych innych zabytków w tym powiecie, umieść nowy artykuł w Kategorii:Zabytki w województwie mazowieckim. Wówczas łatwo będzie sprawdzić, czy któryś z powiatów nie potrzebuje już oddzielnej kategorii.

Jeżeli wiele stron w danej kategorii należy do spójnego tematycznie działu i obecna kategoria jest zbyt obszerna i ogólna, rozważ utworzenie nowej podkategorii.

Hierarchizacja

Należy dążyć do tego aby kategorie były maksymalnie zhierarchizowane. Znaczy to, że kategorii najwyższego poziomu powinno być jak najmniej.

Bardzo ważne jest także, aby artykuły wchodziły TYLKO do najbardziej szczegółowych kategorii.

I tak, artykuł Opowieści o pilocie Pirxie nie powinien należeć do kategorii „Literatura”, „Utwory literackie”, czy też „Literatura polska”, raczej do kategorii „Polskie utwory fantastyczne”, a najlepiej jego jedyną kategorią powinna być kategoria „Utwory fantastyczne Stanisława Lema”.

W poniższym diagramie, węzły będące linkami do artykułu oznaczają dany artykuł, a pozostałe węzły są kategoriami.

Opowieści o pilocie Pirxie      |      V                                  --> Utwory ---Utwory fantastyczne     Polskie utwory /   literackie   \    NaukiStanisława Lema    ---> fantastyczne  –                  --> humanistyczne                                       \    Literatura  /                                         --> polska ---

Jak widać na schemacie, w Wikipedii kategorie nie tworzą drzew, lecz graf, a dokładnie – graf skierowany. Oznacza to np. że dana kategoria może mieć kilka kategorii nadrzędnych.Należy też dążyć do tego, by w kategorii znajdowały się elementy w miarę jednorodne, a graf nie posiadał cykli.

Nazewnictwo kategorii

1. Należy zwracać uwagę na logiczne znaczenie nazwy, a wiec kategorie należy nazywać przeważnie w formacie „Zagadnienie w XY”, np. „Pałace w Polsce”, „Zabytki w województwie XY”, a nie np. niejednoznacznie geograficznie „Polskie pałace” (we Lwowie, Wilnie, Szczecinie to polskie, czy też nie?), lub błędnie logicznie, ze względu na nieuzasadnione sugerowanie praw własności lub kompetencji decyzyjnych, np. „Pałace Polski”, „Szkoły województwa XY”, „Hotele Warszawy”, „Teatry Białegostoku”.

   Tego typu, „przymiotnikowe” – niejednoznaczne geograficznie lub „dopełniaczowe” – sugerujące prawa własności lub inne kompetencje decyzyjne, nazwy kategorii stosować należy jedynie w rzeczowo wyraźnie uzasadnionych wyjątkowych przypadkach:

   1.1. Nazwy „przymiotnikowe”, np. „kultura polska”, stosowane powinny być jedynie w przypadkach, w których celem jest nieograniczone geograficznie zgrupowanie zagadnień dotyczących polskiej kultury, zarówno w historycznie różnych granicach, jak i na emigracji, a z drugiej strony wyłączenie z zakresu tematu kultury mniejszości narodowych i etnicznych obecnych „w Polsce”.

   1.1.1. Przy tym w odróżnieniu od polskich realiów kulturowych, gdzie to w przypadku określeń typu „polski”, „polskojęzyczny” i „w Polsce” w zdecydowanej większości zastosowań różnica w znaczeniu jest tu w praktyce dość niewielka i rozumiane są one nierzadko jako równoznaczne, o tyle w przypadku analogicznych określeń, np. „francuskie”, „hiszpańskie”, „rosyjskie”, „niemieckie” czy „portugalskie”, dalece nie są one tożsame z określeniami „xy-języczne” lub „w państwie XY”. Natomiast w przypadku określeń typu „angielskie”, „amerykańskie” czy „arabskie”, w oderwaniu od kontekstu, zazwyczaj trudno nawet wywnioskować, czego miałyby one w ogóle w ujęciu geograficznym lub kulturowym dotyczyć.

   1.2. Nazwy „dopełniaczowe” stosowane powinny być natomiast jedynie w wyraźnie rzeczowo uzasadnionych, np. ze względu na kompetencje decyzyjne lub prawa własności, przypadkach typu: „Polityka zagraniczna Polski”, „Siły zbrojne Polski”, „Dzielnice Warszawy”, „Burmistrzowie XY” itp.

2. W odróżnieniu od artykułów w przestrzeni głównej nazwy kategorii należy tworzyć w liczbie mnogiej,

   np. według państw, a nie według państwa; według województw, a nie według województwa; według gatunków, nie według gatunku.

3. Analogicznie do nadrzędnej Kategoria:Zagadnienia według państw należy również podrzędne kategorie nazywać tu konsekwentnie w formacie XY według państw. Nie należy stosować określenia „według kraju”, ponieważ pojęcie to nie ma jednoznacznej definicji (patrz kraj), a w przypadku większości sąsiadów (np. Niemcy, Rosja, Czechy, Słowacja), w języku polskim nie oznacza państwa, a jedynie jednostki podziału administracyjnego niższego szczebla (patrz Kraj (podział administracyjny)).
4. Analogicznie do zasad nazewnictwa artykułów w przestrzeni głównej, przy nazewnictwie kategorii należny stosować pełne nazwy i poza uzasadnionymi wyjątkami unikać skrótów, a zwłaszcza gdy są to mało znane, a przez to dla większości użytkowników niezrozumiałe skróty

   np. nie „PPPNB”, lecz „Polska Partia Przyjaciół Napojów Bezalkoholowych”.

W przypadku wątpliwości co do tworzenia kategorii można rzucić okiem do innych wersji językowych, np. do anglojęzycznej Wikipedii. System kategorii jest tam bardzo rozbudowany. Jednak nie należy brać jej za wyrocznię. Z powodu swojego ogromu mogli popełnić błędy, na dodatek podchodzą inaczej do kategorii niż my.

W funkcji myślnika należy stosować półpauzy „–” (alt+0150), a nie dywizu „-”, np. „Kategoria:XY – archiwum”. Dotyczy to również pisowni przedziałów lat w formacie np. 1900–2000. Jeśli w nazwie kategorii występują cudzysłowy, to należy je stosować w „polskiej formie”.

Opis kategorii

Kategoria może zawierać słowny opis. Opis powinien dokładnie i jednoznacznie objaśniać:

1. jakie strony powinny trafić do danej kategorii tak, by wikipedysta czytający go nie miał wątpliwości, czy jakąś stronę przyporządkować do tej kategorii,
2. według jakich kryteriów dodaje się strony do danej kategorii.

Kategorie, podobne jak artykuły, szablony i pliki multimedialne, mają swoje strony opisu. Strona opisu tworzona jest tak samo jak inna strona na wiki i umieszczana jest pod adresem [[Kategoria:Nazwa kategorii]]. Informację na stronie opisu kategorii ukazują się nad listą stron i kategorii podrzędnych. Strona opisu może zawierać przykładowo opis jakie artykuły powinny być do niej dodawane. Strona opisu zawiera zazwyczaj również linki do kategorii nadrzędnych (np. Kategoria:Zabytki w województwie mazowieckim linkuje do Kategorii:Zabytki według województw).

Kiedy już wybierzesz kategorię nadrzędną, możesz przejść do dodawania nowej kategorii. Strony kategorii tworzy się analogicznie jak jest to opisane w poradniku Jak napisać nowy artykuł. Jest jednak parę dodatkowych zasad.

Kategoryzacja według zawodów z podziałem na płcie

Odrębna kategoryzacja według zawodów/zajęć dla kobiet ma sens wyłącznie w przypadkach zawodów/zajęć, dla których płeć ma wpływ na ich rodzaj lub specyfikę, np. aktorzy i aktorki, śpiewacy i śpiewaczki, sportowcy. Aktorzy i aktorki (tak samo piosenkarze i piosenkarki) mają np. odrębne kategorie konkursowe (np. Oscary dla aktorów i aktorek). Podobnie sportowcy – kobiety i mężczyźni występują z reguły w odrębnych zawodach.

Kategoryzacja taksonów

Kategoryzacja artykułów opisujących taksony rządzi się następującymi zasadami:

• Wikipedia:Kategoryzacja taksonów

Kategoryzacja wikiprojektów i portali

1. Kategorie dla poszczególnych wikiprojektów lub portali tworzyć należy w formacie: „Kategoria:Wikiprojekt XY”, „Kategoria:Portal XY” (tzn. Wikiprojekt_(Spacja)_Zagadnienie)

   np. Kategoria:Wikiprojekt Kategoryzacja, Kategoria:Portal Archeologia.

2. Do rzeczowych gałęzi kategoryzacyjnych grupujących elementy z przestrzeni artykułów określony temat nie należy kategoryzować całych kategorii poszczególnych wikiprojektów, a ewentualnie tylko samą stronę główną wikiprojektu, ponieważ kategorie te zawierają wiele elementów, które nie powinny trafiać do rzeczowej gałęzi kategoryzacyjnych, np. podkategorie uczestników projektu, szablony, zalecenia, strony dyskusji artykułów skategoryzowane w ramach projektowej oceny jakości, wszelakie robocze projektowe podstrony dyskusji, listy itp.

Kategoryzacja przekierowań

Poza uzasadnionymi wyjątkami nie zaleca się kategoryzowania przekierowań. W szczególności nie należy umieszczać w tej samej kategorii nazwy strony i przekierowań o podobnym brzmieniu. Wyjątki dopuszczające kategoryzację przekierowań:

• temat artykułu w różnych kategoriach znany jest pod różnymi określeniami (np. gatunek undaria pierzastodzielna znajdzie się w kategoriach systematycznych glonów, ale już w kategoriach kulinarnych lepiej umieścić przekierowanie wakame będącą utrwaloną nazwą handlową tego gatunku);
• w obrębie jednej kategorii strona znana pod zupełnie różnymi nazwami (np. różne przekłady tego samego utworu – użytkownik poszukujący w kategorii określonego tematu może znać tylko nazwę zastosowaną dla przekierowania);
• jeżeli przekierowanie dotyczy fragmentu strony (np. sekcji lub ważnego utworu autora), to przekierowaniu można nadać kategorię właściwą temu fragmentowi.

Na stronach kategorii linki do przekierowań wyróżnione są kursywą.

• Kategoria:Tymczasowe przekierowania

Hierarchizacja artykułów w kategoriach

Na pierwszym miejscu na stronie kategorii powinien znajdować się artykuł odnoszący się do całości kategorii. Często jego nazwa jest taka sama, jak nazwa kategorii.

Na przykład artykuł Muzyka przypisujemy do kategorii Muzyka w ten sposób: [[Kategoria:Muzyka| ]], gdzie spacja po znaku „|” powoduje, że artykuł będzie w kategorii pojawiał się na pierwszym miejscu.

Na wzór angielskiej Wikipedii link do artykułu najlepiej opisującego kategorię umieszczamy za pomocą szablonu {{Osobny artykuł}}, np. {{osobny artykuł|Muzyka}}.

W niektórych kategoriach, np. kategoryzujących według państw, potrzebna jest zmiana domyślnego sortowania alfabetycznego. Należy wówczas po nazwie kategorii wstawić po znaku „|” wyraz, po którym nastąpi sortowanie. Na przykład podkategorię Historia Grecji skategoryzujemy umieszczając wpis [[Kategoria:Historia według państw|Grecja]], aby kategoria trafiła tam pod literę G zamiast H.

Związane kategorie

Czasami kategorie, należące do zupełnie innych dziedzin, są ze sobą mocno związane. Możemy wtedy w opisie dodać sekcję „Związane kategorie” (zupełnie jak „Zobacz też” w artykułach). Linki tworzymy w specjalny sposób, dodając dwukropek na początku:

[[:Kategoria:II wojna światowa]]

Kategorie macierzyste

Aby wstawić kategorię do kategorii macierzystej, postępujemy identycznie, jak przy dodawaniu kategorii do artykułów i innych stron.

Na przykład jeśli edytujemy kategorię Kuchnia węgierska, dopisujemy na końcu:

[[Kategoria:Sztuka kulinarna]]

[[Kategoria:Węgry]]

Odsyłacze do Wikipedii w innych językach

 Osobna strona: Pomoc:Interwiki.

Na koniec należy dodać odsyłacze do odpowiedników tej kategorii w innych edycjach językowych Wikipedii – o ile w nich istnieje. Najprościej wrócić się do kategorii nadrzędnej i tam poszukać linków interwiki (międzywiki). Interwiki dopisujemy w projekcie siostrzanym Wikidane.

Wyszukiwanie kategorii

Znalezienie nowej kategorii może być problemem. Przy tworzeniu nowych kategorii musimy zwrócić uwagę, aby nie tworzyć duplikujących się kategorii np.

• Polscy pisarze i
• Pisarze polscy

(poprawna jest ta pierwsza nazwa).

Znaczącym ułatwieniem jest posłużenie się tym linkiem. Wpisując w pierwsze z okienek początek nazwy kategorii (np. Pol) możemy ją odszukać lub sprawdzić czy istnieje.

Usuwanie kategorii

Reguły dotyczące usuwania kategorii są takie same jak dla artykułów. Również miejsce jest to samo: Wikipedia:Poczekalnia.

Dyskusje

Dyskusje dotyczące kształtu systemu kategorii prowadzone są na stronie dyskusji wikiprojektu Kategoryzacja.

W ramach poszczególnych wikiprojektów mogą zostać też zainicjowane odpowiednie wątki dyskusyjne, jak i inne inicjatywy zajmujące się kwestiami kategoryzacji w obszarze tematycznym danego wikiprojektu.

Pomóż w kategoryzacji

Jeśli masz chwilę, pomóż Wikipedii i zajrzyj na stronę Specjalna:Uncategorizedpages i Kategoria:?. Znajdują się tam strony bez przyporządkowanej kategorii. Wejdź na kilka i dodaj do nich odpowiednie kategorie – nie zajmie Ci to wiele czasu, a będzie procentować w przyszłości.

Linki do kategorii

Aby na stronie umieścić link do kategorii, nie przypisując strony do tej kategorii, należy w linku przed słowem „Kategoria” użyć dwukropka: [[:Kategoria:Biologia]]. Jeśli zapomnisz dwukropka, link nie pokaże się – przypiszesz w ten sposób jedynie stronę do kategorii.

• Pomoc:Kategorie – ogólne wprowadzenie do systemu kategorii w oprogramowaniu MediaWiki
• Wikipedia:Drzewo kategorii
• Wikiprojekt:Kategoryzacja/Zalecenia edycyjne

Techniczne i szablony

• Nowe kategorie
• PetScan
• HotCat
• Quick ReCat
• AutoWikiBrowser (ang.)
• Kategoria:Kategoryzacja - szablony
• Kategoria:Szablony umieszczane na stronach kategorii

Strony specjalne

• Nieskategoryzowane strony
• Nieskategoryzowane kategorie
• Wszystkie kategorie