Złota Piłka
Złota Piłka (fr. Ballon d’Or, ang. The Golden Ball) – coroczny plebiscyt piłkarski. Trofeum przyznawane piłkarzowi, który był najpopularniejszy (zyskał największy rozgłos) w mijającym roku kalendarzowym. Na pomysł przyznawania Złotej Piłki wpadł szef „France Football” Gabriel Hanot, który w 1956 roku poprosił kolegów z redakcji o głosowanie na najlepszego gracza w Europie. Pierwszym zwycięzcą plebiscytu został Stanley Matthews grający wówczas w Blackpool[1].
Początkowo dziennikarze mogli głosować tylko na graczy pochodzących z Europy i dlatego też ani Diego Maradona, ani Pelé (uważani za jednych z najlepszych piłkarzy wszech czasów) nie mieli szans na otrzymanie tej nagrody[2]. W 1995 postanowiono zmienić przepisy i umożliwić udział w plebiscycie również graczom spoza Starego Kontynentu, którzy grają w europejskich klubach. Po zmianie przepisów przyznano po jednej honorowej Złotej Piłce dwóm piłkarzom: Diego Maradonie w 1995 oraz Pele w 2013 roku[3]. W 2016 dokonano wirtualnego przeliczenia historycznych dokonań piłkarzy i stwierdzono, że w 12 przypadkach Złota Piłka powinna zostać przyznana innemu piłkarzowi, gdyby wszyscy gracze świata mogliby ją otrzymać. Uznano, że 7 Złotych Piłek powinien otrzymać Pele (1958, 1959, 1960, 1961, 1963, 1964, 1970)[4], dwie Maradona (1986, 1990) i po jednej Garrincha (1962), Mario Kempes (1978) i Romario (1994)[5].
Pierwszym oficjalnym zdobywcą Złotej Piłki nieeuropejskiego pochodzenia był występujący we włoskim Milanie George Weah[6]. W 2007 ponownie zmieniono reguły i teraz każdy gracz z każdego klubu świata mógł być brany pod uwagę przy głosowaniu. Postanowiono również zwiększyć liczbę dziennikarzy biorących udział w plebiscycie. W 2006 roku swoje głosy oddawało 52 dziennikarzy, podczas gdy rok później było ich już 96[7]. W 2010 roku plebiscyty Złota Piłka „France Football” i Piłkarz Roku FIFA zostały połączone, zaś 10 stycznia 2011 roku w Zurychu nagroda została po raz pierwszy przyznana pod nazwą Złota Piłka FIFA[8]. Po sześciu latach zrezygnowano jednak z tej formuły i we wrześniu 2016 roku FIFA poinformowała o powrocie do własnego plebiscytu[9]. W tej sytuacji także France Football reaktywowało formułę sprzed 2010 roku, delikatnie tylko modyfikując zasady[10].
Tylko Lionel Messi zdobył to trofeum osiem razy. Ponadto, jako jedyny dokonał tego cztery razy z rzędu. Cristiano Ronaldo zdobył ją pięć razy. Trzem zawodnikom udało się zdobyć ją trzy razy. Są to: Johan Cruijff, Michel Platini i Marco van Basten. Ronaldo jest pierwszym brazylijskim zawodnikiem uhonorowanym tą nagrodą[6]. Najczęściej w plebiscycie „France Football” zwyciężali piłkarze z Holandii i Niemiec. Najwięcej Złotych Piłek zgromadzili gracze Barcelony, którzy zdobyli 12 statuetek[11]. Ostatnim zdobywcą tego trofeum jest Lionel Messi, który otrzymał Złotą Piłkę w 2023 roku.
W 2020 po raz pierwszy w historii plebiscytu Złota Piłka nie została przyznana, powodem tego była pandemia COVID-19[12]. Najwyżej sklasyfikowanym polskim zawodnikiem w historii plebiscytu jest Robert Lewandowski, który zajął drugie miejsce w 2021 roku. Wcześniej na podium uplasowali się także Kazimierz Deyna (1974) i Zbigniew Boniek (1982), którzy zostali sklasyfikowani na trzecim miejscu[13].
Zwycięzcy
Źródło: RSSSF[14]
Klasyfikacja piłkarzy
Źródło: RSSSF[14]
Zawodnik | Liczba trofeów | Lata |
---|---|---|
Lionel Messi | 8 | 2009, 2010, 2011, 2012, 2015, 2019, 2021, 2023 |
Cristiano Ronaldo | 5 | 2008, 2013, 2014, 2016, 2017 |
Johan Cruijff | 3 | 1971, 1973, 1974 |
Michel Platini | 3 | 1983, 1984, 1985 |
Marco van Basten | 3 | 1988, 1989, 1992 |
Alfredo Di Stéfano | 2 | 1957, 1959 |
Franz Beckenbauer | 2 | 1972, 1976 |
Kevin Keegan | 2 | 1978, 1979 |
Karl-Heinz Rummenigge | 2 | 1980, 1981 |
Ronaldo | 2 | 1997, 2002 |
Klasyfikacja krajów
Źródło: RSSSF[14]
Kraj | Liczba zawodników | Liczba trofeów |
---|---|---|
Argentyna | 1 | 8 |
Niemcy | 5 | 7 |
Francja | 5 | 7 |
Holandia | 3 | 7 |
Portugalia | 3 | 7 |
Anglia | 4 | 6 |
Włochy | 5 | 5 |
Brazylia | 4 | 5 |
ZSRR | 3 | 3 |
Hiszpania | 2 | 3 |
Bułgaria | 1 | 1 |
Czechy | 1 | 1 |
Czechosłowacja | 1 | 1 |
Dania | 1 | 1 |
Węgry | 1 | 1 |
Liberia | 1 | 1 |
Irlandia Północna | 1 | 1 |
Szkocja | 1 | 1 |
Ukraina | 1 | 1 |
Chorwacja | 1 | 1 |
Klasyfikacja klubów
Źródło: RSSSF[14]
Klub | Liczba zawodników | Liczba trofeów |
---|---|---|
FC Barcelona | 6 | 13 |
Real Madryt | 8 | 12 |
Juventus | 6 | 8 |
A.C. Milan | 6 | 8 |
Bayern Monachium | 3 | 5 |
Manchester United | 4 | 4 |
Dynamo Kijów | 2 | 2 |
Inter Mediolan | 2 | 2 |
Hamburger SV | 1 | 2 |
Blackpool | 1 | 1 |
Dukla Praga | 1 | 1 |
Dinamo Moskwa | 1 | 1 |
SL Benfica | 1 | 1 |
Ferencvárosi TC | 1 | 1 |
AFC Ajax | 1 | 1 |
Borussia Mönchengladbach | 1 | 1 |
Olympique Marsylia | 1 | 1 |
Borussia Dortmund | 1 | 1 |
Liverpool | 1 | 1 |
Paris Saint-Germain | 1 | 1 |
Inter Miami | 1 | 1 |
Napastnik roku
Rok | Zawodnik | Kraj | Klub |
---|---|---|---|
2021 | Robert Lewandowski | Polska | FC Bayern Monachium |
Nagroda Sócratesa
Rok | Zawodnik | Kraj | Klub |
---|---|---|---|
2022 | Sadio Mané | Senegal | Bayern Monachium[t] |
2023 | Vinícius Júnior | Brazylia | Real Madryt |
Nagroda Gerda Müllera
Rok | Zawodnik | Kraj | Klub |
---|---|---|---|
2022 | Robert Lewandowski | Polska | FC Barcelona[u] |
2023 | Erling Haaland | Norwegia | Manchester City |
Drużyna roku
Rok | Klub |
---|---|
2021 | Chelsea |
2022 | Manchester City |
2023 | Manchester City |
Drużyna wszech czasów France Football
Kopa Trophy
Yashin Trophy
Złota Piłka Kobiet
Klasyfikacja piłkarek
Zawodnik | Liczba trofeów | Lata |
---|---|---|
Alexia Putellas | 2 | 2021, 2022 |
Ada Hegerberg | 1 | 2018 |
Megan Rapinoe | 1 | 2019 |
Aitana Bonmatí | 1 | 2023 |
Klasyfikacja krajów
Kraj | Liczba zawodników | Liczba trofeów |
---|---|---|
Hiszpania | 2 | 3 |
Norwegia | 1 | 1 |
Stany Zjednoczone | 1 | 1 |
Klasyfikacja klubów
Klub | Liczba zawodników | Liczba trofeów |
---|---|---|
FC Barcelona | 2 | 3 |
Olympique Lyon | 1 | 1 |
Reign FC | 1 | 1 |
Drużyna roku kobiet
Rok | Klub |
---|---|
2023 | FC Barcelona |
Krytyka i kontrowersje
Johan Cruyff
Johan Cruyff, który został przez France Football oraz byłych zwycięzców złotej piłki wybrany najlepszym Europejskim piłkarzem stulecia[25] oraz był pierwszym piłkarzem w historii, który otrzymał złotą piłkę trzy razy; a także pierwszym wpływowym trenerem FC Barcelony, wielokrotnie powtarzał, że złota piłka się stała stronnicza w czasach komercjalizmu. Cruyff skrytykował wręczenie Złotej Piłki Messiemu za rok 2010, stwierdził, że Lionel Messi jest obecnie najlepszym piłkarzem na świecie, ale zgodnie z tradycyjnym i kultywacyjnym procesem nagrodę powinien otrzymać absolutnie Xavi, który miał więcej osiągnięć w danym roku[26]. Był o tym tak mocno przekonany, wskazał Xaviego ponownie jako faworyta złotej piłki za rok 2011, kiedy ponownie zwyciężył Messi[27]. W 2012 kiedy Cruyff wypowiedział się publicznie ciepło na temat Messiego skorzystał z okazji aby ogłosić, że media wybiorą go prawdopodobnie sześć lub siedem razy najlepszym piłkarzem świata[28], ale ostateczie nigdy nie zmienił swojego stanowiska, że zgodnie z tradycyjnym procesem złotą piłkę powinien wygrywać piłkarz, który ma najwięcej osiągnięć w roku. W styczniu 2015 roku Cruyff mocno skrytykował wyniki plebiscytu za rok 2014, kiedy złotą piłkę otrzymał Cristiano Ronaldo, Cruyff oznajmił, że Cristiano przez zły występ na mistrzostwach świata powinien zostać wykluczony z czołowej rywalizacji o pierwsze miejsce a nagrodę powinien zgarnąć Toni Kroos[29]. Cruyff nazwał wręczenie dla Cristiano Złotej Piki w 2014 roku „absurdem” i nawet powiedział, że Ronaldo nie zasługiwał na Złotą Piłkę również w 2013 roku[30]. kilka miesięcy wcześniej również zadeklarował, że nigdy więcej nie potraktuje tego plebiscytu poważnie; powiedział, że proces który w kolejnych latach wprowadziła organizacja France Football stał się bardzo stronniczy i wobec tego nie będzie nigdy zainteresowany więcej debatą wokół złotej piłki ani jej wynikami[24].
Bayern Monachium
W 2013 roku pierwszy raz w historii futbolu deadline plebiscytu został przesunięty o dwa tygodnie z 15 listopada na 29, wkrótce po strzeleniu hat-tricka przez Cristiano Ronaldo, kiedy najczęściej wymienianym faworytem do wygrania złotej piki był Franck Ribéry[31], były piłkarz Bayernu Monachium, który wygrał w 2013 roku z klubem Ligę Mistrzów. Wzbudziło to duże kontrowersje wokół społeczności byłych piłkarzy, trenerów, a także kibiców Bayernu Monachium. Złota Piłka straciła reputację i wartość w oczach osobowości piłkarskich i kibiców Bundesligi wielokrotnie. Byli piłkarze Bayernu Monachium (m.in. Franz Beckenbauer) korzystali z okazji aby skrytykować France Football, kiedy nagrody nie otrzymał żaden piłkarz z reprezentacji Niemiec, która zwyciężyła mundial 2014 (najczęściej wymienianymi niemieckimi piłkarzami, którzy kandydowali na Złotą Pikę 2014 byli: Müller, Neuer, Kroos i Lahm, zyskali oni także reputację za granicą)[32][33][34]. Złota Piłka wśród społeczności Bayernu Monachium straciła na wartości ponownie 2020 roku kiedy plebiscyt został pierwszy raz w historii odwołany ze względu na pandemię Covid-19[12], nagrody wówczas nie otrzymał Robert Lewandowski, który wygrał z Bayernem Ligę Mistrzów w sezonie 2019/2020 i stał się najczęściej wymienianym faworytem do wygrania tej nagrody. Lionel Messi kiedy otrzymał Złotą Piłkę 2021 na gali France Football powiedział publicznie do Lewandowskiego, że według niego on zasłużył na tę nagrodę w 2020 roku[35]. Odwołanie plebiscytu w 2020 roku spowodowało także dużą debatę w świecie piłkarskim, czy Lewandowski powinien zasłużyć na Złotą Piłkę też w 2021 roku[35]. Wśród byłych piłkarzy Bayernu Monachium najbardziej ofensywnie o całokształcie plebiscytu w XXI wieku wypowiedział się Lukas Podolski, który zarzucił, że Złota Piłka to tylko korupcja, która nigdy nie będzie sprawiedliwa[36]. Wybitny niemiecki piłkarz i trener Jürgen Klinsmann w jednym z wywiadów oznajmił, że w tym francuskim plebiscycie piłkarze z Bundesligi nigdy nie będą mieć jednakowych szans na zwycięstwo ze m.in. ze względu na to, że liga hiszpańska i angielska są najpopularniejsze i ich rozpoznawalność rośnie w mediach społecznościowych[37].
Krytyka za niespójność z innymi równoległymi plebiscytami
Niespójność z BBC Sports Personality of the Year Award i BBC Sports Personality World Sport Star of the Year w 1966
Nagroda za złotą piłkę w 1966 stała się jedną z najbardziej kontrowersyjnych w historii. Bobby Charlton otrzymał Złotą Piłkę w 1966 pomimo, że został prześcignięty przez swojego rodaka w plebistycie BBC Sports Personality of the Year Awardordynacji preferencyjnej), był to pierwszy przypadek w historii kiedy piłkarz zwyciężył z tak drastycznie minimalną różnicą[38]
, z kolei zarówno Bobby Moore, jak i Bobby Charlton zostali prześcignięci przez Eusebio, który jako pierwszy piłkarz w całej historii futbolu wywalczył nagrodę BBC Sports Personality World Sport Star of the Year . Eusebio w plebiscycie na najlepszego piłkarza globu według France Football przegrał z Bobby Charltonem zaledwie o 1.25% (81-80 biorąc pod uwagę proesNiespójność z Piłkarzem roku w ZSRR 1986
Złota Piłka 1986 również stała się jedną z najbardziej kontrowersyjnych w historii. Bowiem w tym roku złotą piłkę otrzymał piłkarz, który nie został Piłkarzem roku w ZSRR 1986. Mimo słabego występu Związku Radzieckiego na mistrzostwach świata w 1986, Biełanow i Zawarow stali się jednymi z faworytów do zgarnięcia nagrody, ponieważ piłkarze spoza Europy (m.in. Diego Maradona) według obecnych kryteriów nie mogli zostać nominowani do nagrody. Biełanow w 1986 stał się znany jako zwycięzca złotej piłki a Zawarow jako zwycięzca nagrody Piłkarz roku ZSRR[39].
Niespójność z Piłkarzem Roku FIFA
Złota Piłka i Piłkarz Roku FIFA to dwie różne nagrody, które mają inne kryteria i zostały wprowadzone przez inne organizacje, niezależnie w innym czasie. Pomimo to oba plebiscyty czasami są krytykowane za to, że są wzajemnie niespójne, np. kiedy plebiscyt Złotej Piłki został odwołany w 2020 roku przez pandemię COVID-19, polskie media skrytykowały to jako niespójność z plebiscytem Piłkarz Roku FIFA, gdzie nagrodę zwyciężył Robert Lewandowski i zachęcały do tego aby uznać ten drugi plebiscyt za bardziej wiarygodny[40].
Zobacz też
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
- European Footballer of the Year („Ballon d’Or”). Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation, 2008-10-09. [dostęp 2009-11-30]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona Złotej Piłki France Football. francefootball.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-19)].