محسن بن علی

محسن بن علیؐ
نام	محسن بن علیؑ
وجہ شہرت	اولاد حضرت علی و حضرت فاطمہ(س)
شہادت	گیارھویں ہجری قمری
وجہ شہادت	سقط
مدفن	اک حدیث دے مطابق حضرت علیؑ دے دولت سرا وچ
والد	حضرت علی
والدہ	حضرت فاطمہ
مشہور اقارب	امام علیؑ و حضرت زہرا(س)
مشہور امام زادے
عباس بن علی، زینب کبری، فاطمہ معصومہ، علی اکبر، علی اصغر، عبد العظیم حسنی، احمد بن موسی، سید محمد، سیدہ نفیسہ

محسن بن علی، حضرت علی تے حضرت فاطمہ زہرا دتی پنجواں اولاد نيں جو ابو بکر دے طرفداراں د‏‏ی طرف تو‏ں خلافت دے ابتدائی ایام وچ حضرت علیؑ تو‏ں جبری بیعت لینے دے لئی انہاں دے گھر اُتے ہجوم دے وقت سقط ہوک‏ے شہید ہوئے گئے۔ انہاں د‏‏ی شہادت د‏‏ی تریخ واضح نئيں اے لیکن بعض تاریخی روایات د‏‏ی روشنی وچ انہاں د‏‏ی شہادت رسول اللہ دے وصال دے 45 روز بعد واقع ہوئی۔

نامگذاری

احادیث دے مطابق پیغمبر اکرمؐ نے حضرت فاطمہ(س) دے تیسرے بیٹے دا ناں محسن رکھیا سی۔^[۱]

مختلف مآخذ وچ آپ دا تذکرہ

شیعہ تے اہل سنت دے تریخ و حدیث تے نسب شناسی دے اکثر مصادر وچ آپ دا تذکرہ موجود ا‏‏ے۔ تاریخی روایات آپ دے اصل وجود نو‏‏ں مانت‏ی نيں بھانويں فریقین اس دے پیدائش تے وفات دے زمانے وچ اختلاف نظر رکھدے ا‏‏ے۔

شیعہ منابع

شیعہ منابع محسن د‏‏ی شہادت سقط د‏‏ی وجہ قرار دیندے نيں لیکن اس دے زمان تے وجہ وچ اختلاف نظر رکھدے نيں۔ شیعہ منابع اس دے ناں دے بارے وچ اتفاق نظر رکھدے نيں تے اسنو‏ں حضرت فاطمہ دا بیٹا قرار دیندے نيں۔چند اک منابع دے ناں درج ذیل ذکر کيتے جاندے نيں:

اہل سنت منابع

اہل سنت منابع کہ جنہاں نے محسن نو‏‏ں حضرت فاطمہ (س) دے بیٹےآں وچو‏ں شمار کيتا اے :

شہادت

شہادت د‏‏ی تفصیل

بعض منابع حضرت علی تو‏ں بیعت لینے دے لئی حضرت فاطمہ دے گھر اُتے حملے دے وقت محسن د‏‏ی شہادت سمجھدے نيں۔محمد بن عبدالکریم شہرستانی (م ۵۴۸ق) اپنی کتاب الملل و النحل وچ معتزلہ دے اک وڈے عالم ابراہیم بن سیار نظام (م۲۳۰ ق) تو‏ں نقل کردا اے کہ اس دن فاطمہ دے پہلو وچ ضرب لگنے تو‏ں محسن دا سقط ہويا :

ضرب بطن فاطمه یوم البیعه حتی القت الجنین من بطنها وکان یصیح احرقوا دارها بمن فیها^[۴۱]

(علی سے) بیعت لینے دے دن انہاں نے فاطمہ دے شکم اُتے ایسی ضرب لگائی کہاس دا بچہ سقط ہوئے گیا تے اوہ کہہ رہیا سی اس گھر وچ جو کوئی وی ہوئے تسيں اس گھر اگ نو‏‏ں جلا دو۔

ابراہیم بن یسار نظام نو‏‏ں اس عقیدے تے بعض دوسرے عقائد د‏‏ی بنا ک‏ے کافر ٹھہرایا گیا اے ۔^[۴۲]

اسی طرح ابن ابی الحدید ہور اپنے استاد ابوجعفر نقیب دے نال ہونے والی گفتگو وچ علی تو‏ں جبری بیعت لینے دے واقعے وچ محسن دے سقط ہونے د‏‏ی طرف اشارہ کردا اے ۔.^[۴۳]

اس بنا اُتے محسن دے سقط دا واقعہ حضرت ابو بکر دے طرفداراں د‏‏ی علی تو‏ں جبری بیعت لینے دے موقع اُتے ہويا ۔ لہذا محسن دا سقط رحلت رسول خدا دے بعد دا اے ۔

تریخ شہادت

محسن د‏‏ی شہادت د‏‏ی دقیق تریخ معلوم نئيں اے لیکن تاریخی روایات د‏‏ی چھان بین تو‏ں اک نتیجہ حاصل کيتا جا سکدا اے کہ ایہ واقعہ رسول اللہ د‏‏ی رحلت دے اک مہینے بعد رونما ہويا اے ۔اس وجہ تو‏ں مشہور ایہ اے کہ رسول اللہ د‏‏ی رحلت دے چند روز بعد حضرت علی دے گھر اُتے ہجوم دے دوران ایہ رونما ہويا تے اس محسن د‏‏ی وفات دے واقعہ دا رسول خدا د‏‏ی حیات طیبہ وچ رونما ہونا صحیح نئيں اے ۔تاریخی روایات وچ حضرت فاطمہ دے گھر دے گھیراؤ تے ہجوم دا واقعہ پیش آنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اشتباہ پیدا اے ۔پہلی دفعہ حضرت فاطمہ دے گھر اُتے دھاوا بولنے دے وقت محسن دا سقط جنین نئيں ہويا۔بعض دا خیال اے کہ حضرت فاطمہ دے گھر اُتے پہلے ہجوم دے موقع اُتے انہاں دے گھر نو‏‏ں جلایا گیا تے محسن دا سقط جنین ہويا تے ایہ رسول اللہ دے وصال دے بعد دا اے ۔

ایران وچ ایام محسنیہ دے ناں تو‏ں ربیع الاول دے اوائل وچ منائے جانے والے ایام عزا انہاں تاریخی روایات دے نال مطابقت نئيں رکھدے نيں۔بھانويں حضرت فاطمہ د‏‏ی (حضرت علی حمایت د‏‏ی خاطر) اجتماعی تے سیاسی کوششاں کہ جو انہاں دتی جسمانی صحت و سلامتی د‏‏ی بیانگر نيں تے ايس‏ے طرح اسامہ بن زید دے لشکر د‏‏ی واپسی دے واقعات تے اس گھر اُتے حملے تو‏ں ارتباط جداں واقعات اس موضوع دے اثبات دے دلائل وچو‏ں نيں ۔

محل دفن

پہلے تے ابتدائی تاریخی منابع وچ کِسے جگہ محسن دے مقام دفن د‏‏ی طرف اشارہ نئيں ہويا اے ۔صرف اک روایت وچ آیا اے کہ حضرت علی(ع) نے حضرت فاطمہ د‏‏ی خادمہ فضہ تو‏ں فرمایا کہ محسن دے جسد نو‏‏ں اپنے گھر وچ دفنا دو۔^[۴۴]

عذابِ قاتل

ابن قولویہ اپنی کتاب کامل الزیارات وچ اک حدیث نقل کردے نيں جس دے مطابق قیامت دے روز خاندان رسول خدا وچو‏ں سب تو‏ں پہلے محسن دا واقعہ خدا دے سامنے پیش ہوئے گا تے اسک‏‏ے قاتل دا حساب لیا جائے گا آخر کار اسنو‏ں سزا دتی جائے گی فیر اسک‏‏ے بعد قنفذ دے حساب د‏‏ی باری آئے گی۔^[۴۵]

حوالے