Kroasanti (zonë gjuhësore)
Kroasanti ( oksitanisht : [1] lo Creissent ; frëngjisht : le Croissant ) është një zonë kalimtare gjuhësore midis dialekteve Langue d'oc (të referuara edhe si oksitane ) dhe dialekteve Langue d'oïl, e vendosur në qendër të Francës ku fliten dialekte oksitane ( Limousin dhe Auvergnat ) që kanë tipare kalimtare drejt frëngjishtes (Langue d'oïl [2] ). Emri rrjedh nga konturet e zonës që i ngjajnë kroasantit ose gjysmëhënës .
.png){kind=spacer}
Autori i parë që përdori termin Croissant ishte gjuhëtari Jules Ronjat (1864-1925) në 1913. [3]Ekzistojnë dy dialekte kryesore të kroasantit:
- Marchois, i cili është më afër dialektit Limousin [4], gjendet në perëndim, duke shkuar nga Confolentais ( Charente ) në Montluçon dhe rrethinat e tij (në perëndim të Aljerit /Gorges du Cher) dhe duke kaluar përmes veriut të Creuse dhe Guéret . [5] [6]
- Dialektet në dy të tretat lindore të rajonit të dialektit Bourbonnais d'oc janë, për sa i përket tyre, dialekte Arverno-Bourbonnais që i përkasin zonës së dialektit Auvergnat të Croissant, me qendër rreth Chantelle dhe Vichy, me ndikime nga arpitanishtja . [7]
Territori
Territori i Kroasantit ka formën e një gjysmëhëne të ngushtuar, duke bashkuar luginën Tardoire në Charente (në perëndim) me Monts de la Madeleine në Allier (në lindje). Gjysmëhëna është shumë e ngushtë midis pikës së saj më perëndimore dhe Le Dorat (midis 10 dhe 15 km i gjerë) por zgjerohet në drejtim të lindjes: ndërmjet 30 km (në Guéret ) dhe 45 km (në Culan ).
Komunat kryesore në zonë:
- Charente : Saint-Claud, Champagne-Mouton
- Vjene : Pressac, Availles-Limouzine
- Haute-Vienne : Bussière-Poitevine, Le Dorat, Magnac-Laval, Saint-Sulpice-les-Feuilles
- Indre : Saint-Benoît-du-Sault, Lourdoueix-Saint-Michel, Éguzon-Chantôme
- Creuse : La Souterraine, Crozant, Guéret, Dun-le-Palestel, Genouillac, Bonnat, Boussac
- Cher : Culan, Vesdun, Préveranges, Saint-Priest-la-Marche
- Puy-de-Dome : Saint-Éloy-les-Mines
- Allier : Montluçon, Néris-les-Bains, Commentry, Chantelle, Montmarault, Vichy, Saint-Germain-des-Fossés, Cusset, Le Mayet-de-Montagne, Audes
Klasifikimi
Shumica e gjuhëtarëve të specializuar në dialektet kroasante konfirmojnë se është një zonë ku flitet kryesisht oksitanisht . (Tourtoulon & Bringuier, Dahmen, Escoffier, Chambon & Olivier, Quint). Vetëm Jules Ronjat shpreh një mendim më të kujdesshëm duke refuzuar të thotë në mënyrë eksplicite nëse Croissant hyn nën Langue d'Oc ose Langue d'Oïl (frëngjisht). Që nga hezitimi i Ronjatit, disa libra të studiuesve oksitanë (Pierre Bec, Robert Lafont) kanë hezituar ta paraqesin Kroasantin si një zonë krejtësisht të Langue d'oc. Megjithatë, studimet kulturore të kryera në Kroasant nga vitet 1970 (Quint, Merle) dëshmojnë se vetëdija gjuhësore dhe kulturore e oksitanishtes është e përhapur atje.
Që nga vitet 1970, hartat e redaktuara përfshijnë pothuajse të gjithë Croissant në rajonin Langue d'oc. Guylaine Brun-Trigaud madje përfshin dialektet Langue d'oïl me veçori oksitane. [8]
Evolucioni historik, territorial dhe gjuhësor
Ndikimi i frëngjishtes në zonën e Kroasantit shkon shumë larg në kohë. Prania e fisnikërisë dhe e administratorëve frëngjishtfolës bëri që nga gjysma e dytë e shekullit të 13-të, dokumentet administrative dhe juridike të shkruheshin në frëngjisht dhe jo në dialektet vendore, si dhe në qarkun Marche (territori ku flitet Limuzini ) dhe në Bourbonnais (territori që flet Auvernjat ). Në Bourbonnais, dokumentet më të hershme të njohura të shkruara në gjuhën vendase janë vepra në frëngjisht me disa forma oksitane të futura nga viti 1245. Prandaj, Kroasanti ka qenë një dygjuhësi mes Langue d'oc -Langue d'oïl që nga ajo kohë, shumë përpara se frëngjishtja të përhapej në pjesën tjetër të zonës gjuhësore të Langue d'oc. Kufiri midis Langue d'oc dhe [Langue d'oïl dikur ndodhej më në veri dhe ka lëvizur drejt jugut gjatë shekujve. Dialektet franceze në veri të Kroasantit (pjesa jugore e Berry dhe pjesa veriore e Bourbonnais) përmbajnë ende gjurmë të substratit Langue d'oc. [9]
Përhapja e frëngjishtes drejt Kroasantit ka qenë një proces i gjatë dhe progresiv, në kontrast me çoksitanizimin mjaft të shpejtë të rajoneve historike Poitou, Saintonge dhe Angoumois, i cili ndodhi midis shekujve 12 dhe 15, kryesisht nga shkatërrimet e Luftës Njëqindvjeçare . gjë që bëri që zona të ripopullohej në mënyrë të njëpasnjëshme.
Në dialektet kroasante, përhapja e galicizmave është rritur, duke dobësuar variantet vendore oksitane. Gjatë shekujve të fundit, duket se përparimi ka qenë më i shpejtë në kontenë Marche (territor që flet Limousin ) sesa në Bourbonnais (territori që flet Auvergnat ). Megjithatë, që nga shekulli i 20-të, në të gjitha rastet, përhapja e frëngjishtes ka rezultuar në një dygjuhëse dhe zëvendësime gjuhësore të ngjashme me ato në të gjitha rajonet e Langue d'oc. Kjo vë në perspektivë aspektet e "galicizuara" të dialekteve kroasante sot pasi pothuajse të gjitha dialektet oksitane po i nënshtrohen një procesi galizimi.