O Fortuna

Dorëshkrimi

b "O Fortuna" është një poemë mesjetare latine goliardike e shkruar në shekullin e 13-të të autorësisë së pasigurt. Është një ankesë kundër perëndeshës së fatit, që gjendet në koleksionin e njohur si Carmina Burana .

Përpunimi nga Orff

Carl Orff u ndesh me koleksionin në vitin 1934 dhe punoi me një entuziast latin dhe grek, Michel Hofmann, për të zgjedhur dhe organizuar 24 nga poezitë në një libret . Orff kompozoi veprën e tij Carmina Burana, duke përdorur libretin, në vitin 1935-36. Ajo u shfaq për herë të parë nga Opera e Frankfurtit më 8 qershor 1937. Kantata përbëhet nga 25 lëvizje në pesë seksione, me "O Fortuna" që ofron një kornizë kompozicionale, duke u shfaqur si lëvizja e parë dhe e ripërtërirë për të njëzetepetën, të dyja në seksionet e titulluara "Fortuna Imperatrix Mundi" (Pasuri, Perandoresha e Botës ).

Orff u frymëzua nga poema dhe simboli mesjetar i Rota Fortunae, ose Rrota e Fatit, të cilën perëndeshë Fortuna e rrotullon rastësisht, duke bërë që disa njerëz të vuajnë ndërsa të tjerët të gjejnë pasuri. Rota Fortunae shfaqet në një version të përmbledhjes me poezi të njohur si Codex Buranas . Përsëritja e shoqërimit muzikor bën një krahasim me rrotullimin e timonit. ^{[2] [3]}

"O Fortuna" hapet me një ritëm të ngadaltë me daulle të forta dhe një kor energjik që bie shpejt në një pëshpëritje, duke u ndërtuar ngadalë në një kreshendo të qëndrueshme baterish dhe notash të shkurtra telash dhe brirish që kulmojnë në një notë të fundit të gjatë të fuqishme dhe mbarojnë befas. Dirigjenti Marin Alsop shkroi se ai "fillon me të gjitha forcat në presion të plotë, pastaj zvogëlohet menjëherë në një përsëritje ogurzi paralajmëruese që shkon deri në një mbyllje kulmore". ^[4] Toni është modal, me melodi të ndërtuar rreth një qendre tone, deri në nëntë shufrat e fundit. Rrokja e fundit e këngës zhvendoset si në valencë kyçe ashtu edhe në atë emocionale, nga D minor në D madhor . ^[2]

Alsop e përshkruan pjesën si "një spektakël" që tërheq të gjitha shqisat, duke sfiduar qëllimisht kategorizimin e pastër. ^[5] Sipas David Clem, "muzika nënkupton përmbysjen e rrotës së Fortune, ndërsa teksti përfaqëson rënien". ^[2]

Carmina Burana ishte e suksesshme që nga vënia në skenë e saj e parë nga Opera e Frankfurtit në 1937, duke nxitur karrierën e Orff dhe duke u bërë vepra e tij më e njohur. “O Fortuna” në veçanti është kthyer në një nga kompozimet më të njohura në kulturën popullore. Në vitin 2009, ajo kryesoi një listë të BBC-së të këngëve klasike më të dëgjuara, me drejtuesin e programeve të BBC Radio 2 që e quajti atë "një pjesë muzikore e përjetshme që vazhdon të luhet, interpretohet dhe të dashurohet mbi 70 vjet pas kompozimit të saj". ^[6] Një dokumentar i Radio Holandës ia atribuon tërheqjen e tij popullore kombinimit të koreve, orkestrës së madhe, kombinimeve interesante të instrumenteve, ritmit të ngushtë dhe masës në të cilën është i këndshëm dhe i paharrueshëm . ^[7] Horton e quan atë "një vepër shkëlqimi" që "mund të jetë prishur nga popullarizimi i saj", i përdorur "shpesh si një tingull, i shkëputur në çdo mënyrë kuptimplotë nga mesazhi i tij i fuqishëm".

Në Manualin e Muzikës dhe Reklamimit të Oksfordit, Clem thekson se si temat e poemës, si lufta njerëzore dhe fati, zakonisht ndahen nga përdorimi popullor. Ai merr si shembull përdorimin e muzikës në një reklamë të Applebee, e cila i ndryshon fjalët në lidhje me një promovim të ri, duke u mbështetur në rregullimin thjesht për kuptimin e konceptit popullor të "epikës" (një "marrëveshje epike"). ^[2] Përdorimi i gjerë i "O Fortuna" në reklama dhe forma të tjera të kulturës popullore mund të ketë filluar me trailerin për filmin Excalibur të vitit 1981, i cili përdor këngën në tërësinë e saj. ^[2]

"O Fortuna" është quajtur "pjesa muzikore më e përdorur në historinë e filmit", dhe kolumnisti i Harper's Magazine Scott Horton ka komentuar se "mjedisi i Orff mund të jetë prishur nga popullarizimi i tij" dhe përdorimi i tij "në filma dhe reklama. shpesh si një tingull, i shkëputur në çfarëdo mënyre kuptimplotë nga mesazhi i tij i fuqishëm." Përdorimi i tij bashkëkohor është shpesh shaka ose satirik në natyrë (p.sh. përdorimi i tij në episodin e vitit 2009 " Gone Maggie Gone " të The Simpsons ), për shkak të mbingopjes së tij në kulturën popullore. </link>^{[ citim i nevojshëm ]}

Kompozicioni shfaqet në filma të shumtë dhe reklama televizive dhe është bërë një element kryesor në kulturën popullore, duke krijuar disponimin për situata dramatike ose kataklizmike. ^[8] Për shembull, përdoret për të portretizuar mundimin e varësisë nga droga të Jim Morrison në filmin The Doors . ^[9]] Në 1983, tastieristi i Doors, Ray Manzarek publikoi albumin e tij të tretë solo, Carmina Burana, i cili është një interpretim i pjesës në një kornizë bashkëkohore. 

Në vitet 1970, muzika "O Fortuna" u përdor për një reklamë të Old Spice e cila u transmetua në Mbretërinë e Bashkuar. Traileri i Excalibur të John Boorman (1981) shfaqi "O Fortuna" në tërësi. ^[2] Ai është mbuluar, ripërpunuar dhe mostruar në një shumëllojshmëri të gjerë aktesh muzikore të njohura si Therion dhe Nas . ^{[5] [10]}

• Letërsia latine

• Clem, David (2021). "Medievalism goes Commercial: The Epic as Register in Contemporary Media". përmbledhur nga Deaville, James [at Wikidata]; Tan, Siu-Lan; Rodman, Ron (red.). The Oxford Handbook of Music and Advertising. Oxford University Press. fq. 488–504. ISBN 9780190691240. OCLC 1195817243. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Hasenmiller, Alaina (11 prill 2013). "Behind the Music (O Fortuna)". Phoenix Chorale. Music from the Silver Screen. Arkivuar nga origjinali më 4 korrik 2022. Marrë më 19 prill 2021. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Haug, Walter [in gjermanisht] (1995). "O Fortuna: Eine historisch-semantische Skizze zur Einführung". përmbledhur nga Haug, Walter; Wachinger, Burghart [in gjermanisht] (red.). Fortuna. Fortuna Vitrea (në gjermanisht). Vëll. 15. Max Niemeyer. fq. 1–22. doi:10.1515/9783110949414-002. ISBN 3-484-15515-9.
• Stevenson, Cait (31 korrik 2017). "O Fortuna: The story of one [of] the great poems (and songs) of the Middle Ages". The Medieval Magazine. Vëll. 3 no. 13. medievalists.net. {{cite magazine}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

•  Latin Wikisource has original text related to this article: Fortuna Imperatrix Mundi
• "O Fortuna", at David Parlett's translation of the Carmina Burana