Zagrebi

Vendbanimi më i vjetër i vendosur afër Zagrebit të sotëm ishte një qytet romak i Andautonia, tani Šćitarjevo, i cili ekzistonte midis shekullit të 1 dhe 5 e.r..^[5] Shfaqja e parë e regjistruar e emrit Zagreb daton në vitin 1094, kohë në të cilën qyteti ekzistonte si dy qendra të ndryshme të qytetit: Kaptolin më të vogël, lindor, i banuar kryesisht nga klerikët dhe katedralen e Zagrebit, dhe më i madhi, Gradeci perëndimor, i banuar kryesisht nga zejtarë dhe tregtarë. Gradeci dhe Kaptol u bashkuan në vitin 1851 nga bani Josip Jelaçiq, i cili u vlerësua për këtë, me emërtimin e sheshit kryesor të qytetit, Sheshit i Banit Jelaçiq për nder të tij.^[6]

Gjatë periudhës së ish-Jugosllavisë, Zagrebi mbeti një qendër e rëndësishme ekonomike e vendit dhe ishte qyteti i dytë më i madh. Pasi Kroacia shpalli pavarësinë nga Jugosllavia, Zagrebi u shpall kryeqyteti i saj.^[7]

Zagrebi i hershëm

Historia e Zagrebit daton që në vitin 1094 e.r., kur mbreti hungarez Ladislaus, duke u kthyer nga fushata e tij kundër Kroacisë, themeloi një dioqezë. Krahas selisë së peshkopit, vendbanimi kanonik Kaptol u zhvillua në veri të Katedrales së Zagrebit, si dhe vendbanimi i fortifikuar Gradec në kodrën fqinje; kufiri midis të dyve është përroi Medveščak.^[8] Sot ky i fundit është qyteti i sipërm i Zagrebit (Gornji Grad) dhe është një nga bërthamat urbane më të ruajtura në Kroaci. Të dy vendbanimet u vunë nën sulmin tatar në 1242.^[9] Në shenjë mirënjohjeje që i ofruan atij një strehë të sigurt nga tatarët, mbreti kroat dhe hungarez Béla IV dhuroi Gradecit një Dem të Artë, i cili u ofroi qytetarëve të tij përjashtimin nga sundimi dhe autonomia e qarkut. si sistemin e vet gjyqësor.^[10][11]

Shekuj 16 deri 18

Kishte lidhje të shumta midis dioqezës së Kaptolit dhe qytetit të lirë sovran të Gradecit për arsye ekonomike dhe politike, por ato nuk njiheshin si një qytet i integruar, edhe pse Zagrebi u bë qendra politike dhe, duke përfaqësuar si Kroacinë, Sllavoninë dhe Dalmacinë, u mblodh për herë të parë në Gradec. Zagrebi u bë Kapitoli Kroat në 1557, me qytetin që u zgjodh gjithashtu si selia e Banimit të Kroacisë në 1621 nën banin e Nikola IX Frankopan.^[12]

Me ftesë të parlamentit kroat, jezuitët erdhën në Zagreb dhe ndërtuan gjimnazin e parë, kishën dhe manastirin e Shën Katerinës. Në vitin 1669, ata themeluan një akademi ku mësohej filozofia, teologjia dhe ligji.

Gjatë shekujve 17 dhe 18, Zagrebi u shkatërrua keq nga zjarri dhe murtaja. Në vitin 1776, këshilli (qeveria) mbretëror u zhvendos nga Varazhdin në Zagreb dhe gjatë mbretërimit të Joseph II Zagrebi u bë selia e komandës së përgjithshme të Varazhdinit dhe Karlovacit.^[13]

Degët më të rëndësishme të industris[ janë: prodhimi i makinave, pajisjeve elektrike, kimike, farmaceutike, tekstile, ushqimore dhe e përpunimit të pijeve. Zagrebi është qendra e tregëtisë dhe biznesit ndërkombëtar dhe e transportit udhëkryq të Evrropës lindore e qendrore.

Qyeteti ka prodhimin më të lartë të brendshëm bruto për frymë në të gjithë Kroacinë (19.132 dollarë në 2005, në krahasim me mesataren kroate prej 10,431 dollarë).

Në korrik 2008 (mesatarja e pagave mujore neto në Zagreb ishte 6228 kuna, rreth $1.356 (mesatarja kroate është 5234 kuna, rreth $1.140). Në vitin 2006 shkalla mesatare e papunësisë në Zagreb ishte rreth 8,6%.

34% e kompanive në Kroaci kanë selinë në Zagreb, dhe 38,4% e forcës punëtore kroate punon në Zagreb, duke përfshirë pothuajse të gjitha bankat, kompanitë e shërbimeve dhe të transportit publik.

Kompanitë në Zagreb krijojnë 52% të qarkullimit total dhe 60% e fitimit të përgjithshëm të Kroacisë në 2006, si dhe 35% e eksporteve kroate dhe 57% e importeve kroate.

Zagrebi është qyteti më i madh në Kroaci. Në 2001 sipas regjistrimit zyrtar u numëruan 779,145 banorë. Në 2006 ky numër nuk u rrit shumë: 804.900 sipas vlerësimevë të qevërisë. Shumica e popullsisë është kroate 92% sipas regjistrimi të popullsisë në 2001. Regjistrimet tregojnë se 60,066 banorë u përkasin minoriteteve. Këto pakica janë: Serbë (2.41%), 6,204 Boshnjakë (0.80%), 8,030 Myslimanët kroatë (1.02%), 6,389 Shqipëtarët (0.83%), 3,225 Sllovenët (0.41%), 3,946 Romët (0.55%), 2,131 Malazezët (0.27%), 2,315 Maqedonasit (0.27%).

Klima e Zagrebit është klasifikuar si (CFB oqeanike në sistemin e klasifikimit të klimës Köppen), në afërsi të kufirit të lagësht kontinentale. Zagrebi ka katër sezonet e veçanta. Verërat janë të nxehta, dhe dimrat janë të ftohtë, pa një sezon te dukshëm te thatë. Temperatura mesatare në dimër është -0,5 °C (31,1 °F) dhe temperatura mesatare në verë është 20,5 °C (68,9 °F). Veçanërisht, në fund të majit behet shumë ngrohtë me temperatura në rritje mbi 30 °C (86 °F), duke bërë kështu një mesatare prej 17 ditësh çdo verë.

Dëbora është e zakonshme në muajt e dimrit, nga dhjetori në mars, dhe shi dhe mjegull janë të zakonshme në vjeshtë (tetor-dhjetor). Temperatura më e lartë e regjistruar ndonjëherë është 40,4 °C (104,7 °F) në korrik 1950, dhe më e ulët është -27,3 °C (-17 °F) në shkurt 1956.

Kryetari aktual i Zagrebit është Tomislav Tomašević ("Ne mundemi!"), i zgjedhur në zgjedhjet lokale të Zagrebit të vitit 2021, raundi i dytë i të cilave u mbajt më 30 maj 2021. Nga e njëjta listë janë zgjedhur dy nënkryetarë, Danijela Dolenec dhe Luka Korlaet.

Kuvendi i Zagrebit përbëhet nga 51 përfaqësues. Zgjedhjet mbahen çdo katër vjet – në të njëjtën kohë si për kryetarin e komunës.

Zagrebi ka 136 shkolla fillore dhe 100 shkolla të mesme, duke përfshirë 30 gjimnaze. Ka 5 institucione të arsimit të lartë publik dhe 9 shkolla të arsimit të lartë profesional privat.

Universiteti i Zagrebit, e themeluar më 1669, është universiteti më i vjetër që funksionon vazhdimisht në Kroaci dhe një nga universitetet më të mëdha dhe më të vjetra në Evropën Juglindore. Universiteti tani përbën 29 fakultete, tre akademi arti dhe Qendra e Studimeve Kroate.

• faqe zyrtare e qytetit të Zagrebit
• Bashkesia turistike e qytetit të Zagrebit