Nowŏ Zelandyjŏ
 | Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim. |
Nowŏ Zelandyjŏ (ang. New Zealand, maori Aotearoa) to je państwo na połedniowo-zachodnim Pacyfiku, we Australazyji, na połedniowy weschōd ôd Australiji. Skłŏdŏ sie z dwōch bazowych wysp (Pōłnocnyj i Połedniowyj) jak tyż myńszych, w tym wyspy Stewart i wysp Chatham. W skłŏd Nowyj Zelandyji (a akuratnij w skłŏd krōlestwa Nowyj Zelandyje, połōnczōnego unijōm persōnalnōm z Wielgōm Brytanijōm i inkszymi krōlestwami) wchodzōm tyż terytoria z Nowõ Zelandyjōm abo ôd nij znŏleżne: Wyspy Cooka i Niue, kere sōm samorzōndne a tyż Tokelau i Depyndyncyjŏ Rossa. Stolicōm je Wellington, za to nojsrogszym miastym je Auckland.
| |||||
| |||||
| Hymn: Boże brōń Nowyj Zelandyje (Boże, chrōń krōla) | |||||
.svg) | |||||
| Ôficjalnŏ gŏdka | angelskŏ, gŏdka maori, nowozelandzkŏ gŏdka migowŏ | ||||
| Stolica | Wellington | ||||
| Polityczny systym | mōnarchijŏ kōnstytucyjnŏ | ||||
| Zorta państwa | krōlestwo | ||||
| Gowa państwa | krōl Karol III. | ||||
| Szef rzōndu | prymier Jacinda Ardern | ||||
| Wiyrchnia • cołkŏ | 75. na świecie 268 680 km² | ||||
| Liczba ludności (2017) • całkowita • tyngość zaludniyniŏ | 126. na świecie 4 510 327[1] 17 ôsōb/km² | ||||
| PKB (2013) • cołke • na ôsobã | 181,3 mld[2] USD 40 481[2] USD | ||||
| PKB (PSN) (2013) • cołke • na ôsobã | 136,6 mld[2] miyndzynŏr. dolarōw 30 493[2] miyndzynŏr. dolarōw | ||||
| waluta | nowozelandzki dolar (NZD) | ||||
| Czasowŏ strefa | UTC UTC +12 UTC +13 (wrzesiyń – kwieciyń) | ||||
| Kod ISO 3166 | NZ | ||||
| Internetowŏ dōmyna | .nz | ||||
| Kod autowy | NZ | ||||
| Kod fligerowy | ZK, ZL i ZM | ||||
| Telefōniczny kod | +64 | ||||
| Znŏleżne terytoria | Wyspy Cooka Niue Tokelau Depyndyncyjŏ Rossa | ||||
 | |||||
Etymologijŏ miana
Ôdkrywca Nowyj Zelandyje, niderlandzki żeglŏrz Abel Tasman, nazwoł jōm „Staaten Landt”, tzn. Ziymia Stanōw, w nawiōnzaniu do tamtyjszych Stanōw Gyneralnych. Miano „Nieuw Zeeland” – Nowŏ Zelandyjŏ, ukŏzała sie 23 lata niyskorzij na niderlandzkij karcie ze 1665 roku. Je ôna ôd miana niderlandzkij prowincyji Zelandyjŏ.
Geografijŏ
Pōnktym skrajnie pōłnocnym je Przilōndek Pōłnocny (ang. Cape Reinga) na Wyspie Pōłnocnyj – 34°25′44″S, nojdalij na połednie wysuniynty je Przilōndek Połedniowo-Zachodni na wyspie Stewart – 47°17′24″S. Nojdalij na zŏchōd leży Przilōndek Zachodni na Wyspie Połedniowyj – 166°25′39″E, a nojdalij na weschōd – Przilōndek Weschodni na Wyspie Pōłnocnyj – 178°32′59″E. Rozciōngłość Nowyj Zelandyje z pōłnocy na połednie wynosi kol. 1500 km, a ze weschodu na zŏchōd – kol. 200 km. Ôd sōmsiednich kōntynyntōw i wysp tajlujōm jōm sroge delki.
Delki ôd Nowyj Zelandyji:
- Australijŏ – 1600 km
- Antarktyda – 2400 km
- Fidżi – 2131 km
- Panama – 12 100 km
- San Francisco – 10 940 km
- Tahiti – 4348 km
- Valparaíso – 9327 km
- Nouméa – 1488 km
Miasta
| Lp. | Miasto | Populacyjŏ |
|---|---|---|
| 1. |  Auckland | 1,470,100 |
| 2. |  Christchurch | 383,200 |
| 3. |  Wellington | 215,100 |
| 4. | Hamilton | 176,500 |
| 5. | Tauranga | 151,300 |
| 6. | Lower Hutt | 110,700 |
| 7. |  Dunedin | 106,200 |
| 8. | Palmerston North | 81,500 |
| 9. | Napier | 66,300 |
| 10. | Hibiscus Coast | 59,800 |
