Хулафои рошидин
Хулафои рошидин (ар. الخليفة الراشد — халифаҳои росткор) — дар суннат унвони чаҳор халифаи аввал: Абӯбакр, Умар, Усмон ва Алӣ, инчунин мақоми раиси Хилофати Рошидин ва ҳама мусулмонони дунё.
Баъди марги Муҳаммад (соли 632) ва ба сари хилофат омадани Абӯбакр бисёр аз қабилаҳои араб, ки исломро қабул карда буданд, аз ӯ рӯй гардонданд[1]. Дар натиҷаи ҷангҳои тӯлонӣ ба Абӯбакр муяссар гардид, ки ҳамаи қабилаҳои арабро дар нимҷазираи Арабистон аз нав ба тасарруфи худ дароварад. Баъди марги Абӯбакр қабилаҳои арабро Умар ба забти Сурия, Фаластин, Миср, Ироқ ва Эрон равона кард. Дар аҳди Умар девони маоши аскарҳо, девони маоши шахсони давлатӣ таъсис ёфта, солшумории ҳиҷрӣ (аз рӯзи ҳиҷрати Муҳаммад аз Макка ба Мадина — соли 622) ҷорӣ карда шуд. Баъди кушта шудани Умар хилофат ба Усмон расид. Азбаскӣ Усмон аз мансаби худ сӯйистифода мекард (гирифтани маблағҳои калон аз хазинаи хилофат барои худ аз хешовандонш, ба мансабҳои баланд пешбарӣ нашудани хешу ақрабояш ва ғ.), мардум ошӯб бардошта, ӯро ба қатл расониданд. Алӣ ба хилофат расида, хост Сурияро, ки дар он ҷо Муовия ҳукмрон буд, ба даст дарорад, вале ин ба ӯ муяссар нагардид. Ҳайдар ба Куфа кӯчида, хост бо мадади арабҳои Ироқ Муовияро шикаст диҳад, аммо ӯ дар ҷанг бартарӣ пайдо карда натавонист. Ҳасан (писари Алӣ) баъди марги падар кӯшиш кард ҷои ӯро бигирад вале Муовия ӯро ба василаи пулу мол аз ин иқдом боздошт. Дар аҳди хулафои рошидин арабҳо забткориҳои зиёде карданд[1].
Адабиёт
Феҳристи халифаҳои Рошидин
| № | Каллиграфия имени | Халиф | Начало срока | Конец срока | Продолжительность в днях | Прим. |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | _-_%D8%A3%D8%A8%D9%88_%D8%A8%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AF%D9%8A%D9%82_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%8A%D9%85%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%B4%D9%8A_%D8%A3%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%D9%8A%D9%86.svg) | Абубакри Сиддиқ (573—634) ар. أبو بكر الصديق | 8 июля 632 | 23 августа 634 | 0 | [2][3][4] |
| 2 |  | Умар ибни Хаттоб (590—644) ар. عمر بن الخطاب | 23 августа 634 | 3 ноября 644 | 0 | [5] |
| 3 |  | Усмон ибни Аффон (573/576—656) ар. عثمان بن عفان | 6 ноября 644 | 17 июня 656 | 0 | |
| 4 |  | Али ибн Абу Талиб (600—661) ар. علي بن أبي طالب | 18 июня 656 | 28 января 661 | 0 | [6][7] |
| 5 |  | Ҳасан ибни Алӣ (625—670) ар. الحسن بن علي | 29 января 661 | август 661 | 0 | [8] |
Дар дигар соҳаҳои ислом
Дар исломи Ибодӣ танҳо халифаҳои якум ва дуюм – Абӯбакр ва Умар ибни Хаттоб солиҳ дониста мешаванд.
Дар исломи шиъа одатан танҳо халифаи чаҳорум Алӣ ибни Абутолиб халифа ҳисобида мешавад. Аммо дар шохаи зайдии шиа ба се халифаи аввал низ бо эҳтироми зиёд муносибат мекунанд.
Хилофати Рошидин (ар. الخلافة الراشدية) — давлатест, ки пас аз даргузашти ҳазрати Муҳаммад (с) дар соли 632 таъсис ёфтааст. Ба хилофат чаҳор халифаи Рошидин: Абубакр, Умар ибни Хаттоб, Усмон ибни Аффон ва Алӣ ибни Абутолиб раҳбарӣ мекарданд. Ҳудуди хилофат нимҷазираи Араб, Шом, Қафқоз, як қисми Африқои Шимолӣ аз Миср то Тунис, баландкӯҳи Эрон ва Осиёи Миёнаро дар бар мегирифт.
Эзоҳ
Адабиёт
- Халиф / Рощин М. Ю. // Уланд — Хватцев. — М. : Большая российская энциклопедия, 2017. — С. 729. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 33). — ISBN 978-5-85270-370-5.