วันมูหะมัดนอร์ มะทา

วันมูหะมัดนอร์ มะทา เกิดวันที่ 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2487 ที่ตำบลยุโป อำเภอเมือง จังหวัดยะลา เป็นบุตรของนายเจ๊ะอาแว กับนางแวสะปิเยาะ มะทา และเป็นพี่คนโตในบรรดาพี่น้องทั้งหมด 10 คน คือ

1. วันมูหะมัดนอร์ มะทา นักการเมือง แกนนำกลุ่มวาดะห์
2. จุฑาทิพย์ มะทา ข้าราชการเกษียณ และที่ปรึกษาพิเศษสำนักงานอัยการ จังหวัดยะลา
3. มันโซ มะทา ทำธุรกิจฟาร์มแพะที่ อำเภอสวนผึ้ง จังหวัดราชบุรี
4. จุฑารัตน์ วงศ์พานิช ภริยาสุไลมาน วงศ์พานิช อดีตวุฒิสมาชิก
5. อนันต์ มะทา รองนายกเทศมนตรีเทศบาลนครยะลา จังหวัดยะลา
6. มุขตาร์ มะทา อดีตวุฒิสมาชิกจังหวัดยะลา ปัจจุบันตำรงตำแหน่งนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดยะลา
7. ซูการ์โน มะทา สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรจังหวัดยะลา
8. สูการีย๊ะ ดือราแม ธุรกิจส่วนตัว
9. สาการียา มะทา เสียชีวิตจากอุบัติเหตุทางรถยนต์
10. มยุรี มะทา ธุรกิจส่วนตัว

วันมูหะมัดนอร์ มะทา จบการศึกษาชั้นประถมศึกษา จากโรงเรียนบ้านสะเตง จังหวัดยะลา ชั้นมัธยมศึกษาตอนต้น ที่โรงเรียนคณะราษฎรบำรุง จังหวัดยะลา ชั้นมัธยมศึกษาตอนปลาย โรงเรียนอิสลามวิทยาลัยแห่งประเทศไทย กรุงเทพมหานคร จากนั้นได้เข้าศึกษาปริญญาตรี ครุศาสตรบัณฑิต ที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ด้วยทุนกระทรวงมหาดไทย และสำเร็จการศึกษาระดับปริญญาโท ครุศาสตรมหาบัณฑิต (สาขาวิชาบริหารการศึกษา) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเช่นเดียวกัน

วันมูหะมัดนอร์ มะทา เริ่มรับราชการครูและได้รับตำแหน่งเป็นครูใหญ่ โรงเรียนอัตตัรกียะห์ อิสลามียะห์ จังหวัดนราธิวาส ตั้งแต่อายุเพียง 20 ปี ต่อมาในปี พ.ศ. 2512 ได้ย้ายมาเป็นอาจารย์ประจำวิทยาลัยครูสงขลา (ปัจจุบันมหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา) ปี พ.ศ. 2518 เป็นอาจารย์คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ สงขลา (ปัจจุบันมหาวิทยาลัยทักษิณ) และเป็นอาจารย์พิเศษ คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์พร้อมกันด้วย จากนั้นในปี พ.ศ. 2521 ได้รับตำแหน่งรองอธิการบดี วิทยาลัยครูสงขลา

วันมูหะมัดนอร์ มะทา เข้าสู่วงการเมืองครั้งแรกในสังกัด พรรคกิจสังคม เป็นผู้ร่วมก่อตั้งและแกนนำ กลุ่มวาดะห์ ไปเข้าสังกัด พรรคประชาธิปัตย์ และต่อมาย้ายไปร่วมก่อตั้งพรรคประชาชน^[2] และ พรรคความหวังใหม่ โดยมีตำแหน่งเป็นรองหัวหน้าพรรค และเป็นผู้นำกลุ่มวาดะห์ แทนนายเด่น โต๊ะมีนาที่ไม่ได้รับการเลือกตั้ง และขึ้นเป็นเลขาธิการพรรคในเวลาต่อมา ก่อนจะย้ายไปเข้าสังกัด พรรคไทยรักไทย จากการยุบรวมพรรคความหวังใหม่เข้ากับพรรคไทยรักไทย เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2545 และ วันมูหะมัดนอร์ มะทา ได้รับตำแหน่งเป็น รองหัวหน้าพรรคไทยรักไทย

ต่อมาวันมูหะมัดนอร์ มะทา ถูกตัดสิทธิ์ทางการเมืองเป็นเวลา 5 ปี จากคำวินิจฉัยในคดียุบพรรคการเมือง พ.ศ. 2549^[3] แต่ยังคงมีบทบาทให้คำแนะนำ ส.ส.กลุ่มวาดะห์ ซึ่งย้ายจาก พรรคไทยรักไทย ไปสังกัดพรรคประชาราช ระยะหนึ่ง ก่อนจะย้ายไปสังกัด พรรคมัชฌิมาธิปไตย เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2550 และย้ายไปสังกัด พรรคพลังประชาชน กระทั่งในปี พ.ศ. 2555 หลังจากพ้นถูกตัดสิทธิ์ทางการเมือง นายวันมูหะหมัดนอร์ ได้สมัครเข้าเป็นสมาชิกพรรคเพื่อไทย

• พ.ศ. 2522 สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จังหวัดยะลา สมัยแรก ในสังกัดพรรคกิจสังคม
• พ.ศ. 2523 ผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการคลัง
• พ.ศ. 2524 ผู้ช่วยเลขานุการรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม
• พ.ศ. 2529
  • ร่วมกับ นายวีระ มุสิกพงศ์ เลขาธิการพรรคประชาธิปัตย์ ก่อตั้ง “กลุ่มเอกภาพ”(กลุ่มวาดะห์)
  • สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 2 ในสังกัดพรรคประชาธิปัตย์
• พ.ศ. 2531
  • นำกลุ่มวาดะห์ ออกจากพรรคประชาธิปัตย์ พร้อมกับ "กลุ่ม 10 มกรา" ร่วมกันจัดตั้งพรรคประชาชน
  • สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 3 ในสังกัดพรรคประชาชน
• พ.ศ. 2532 นำพรรคประชาชนยุบรวมกับ พรรคก้าวหน้า พรรคกิจประชาคม และพรรครวมไทย เป็นพรรคเอกภาพ
• พ.ศ. 2533 ที่ปรึกษานายกรัฐมนตรี (พล.อ.ชาติชาย ชุณหะวัณ)กรรมการในคณะกรรมการวิสามัญศึกษาปัญหาจังหวัดชายแดนภาคใต้ ^[4]
• พ.ศ. 2535
  • นำกลุ่มวาดะห์ เข้าร่วมก่อตั้งพรรคความหวังใหม่ กับ พล.อ.ชวลิต ยงใจยุทธ ดำรงตำแหน่งเป็นรองหัวหน้าพรรค
  • สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 4 (จากการเลือกตั้ง 2535/1)
  • สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 5 (จากการเลือกตั้ง 2535/2)
  • รองประธานสภาผู้แทนราษฎร
• พ.ศ. 2537 รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงมหาดไทย (กำกับดูแล กรมที่ดิน การเคหะแห่งชาติ การประปานครหลวง และการประปาส่วนภูมิภาค )
• พ.ศ. 2538 สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 6
• พ.ศ. 2538-2539 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม
• พ.ศ. 2539
  • สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 7
  • ประธานสภาผู้แทนราษฎร ประธานรัฐสภา (24 พฤศจิกายน 2539 - 27 มิถุนายน 2543)
• พ.ศ. 2544
  • สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 8^[5]และรับพระราชทานยศ นายกองเอก^[6]
  • รัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม (สมัยที่ 2)
• 3 ตุลาคม 2545 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย
• 28 ธันวาคม 2545 รับพระราชทานยศ นายกองใหญ่
• 10 มีนาคม 2547 รองนายกรัฐมนตรี
• 6 ตุลาคม 2547 รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์
• พ.ศ. 2548 สมาชิกสภาผู้แทนราษฎรสมัยที่ 9

• ในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป พ.ศ. 2557 เขาได้สมัครรับเลือกตั้งในระบบบัญชีรายชื่อ สังกัดพรรคเพื่อไทย ลำดับที่ 13^[7]

• พ.ศ. 2560 คดีสินบนโรลส์-รอยซ์ ในเดือน พฤษภาคม พ.ศ. 2539 ซึ่งขณะนั้นวันมูหะมัดนอร์ดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงคมนาคม มีบันทึกอ้างการจ่ายเงินอีกครั้งจำนวน 1.14 ล้านเหรียญสหรัฐฯ ถึงพนักงานของไทย โดยระบุว่า ยอดเงินดังกล่าวถูกแบ่งสรรไปยัง “กลุ่มผู้ให้ความช่วยเหลือด้านการเมืองที่ใช้มาตลอด” หลังจากนั้นในเดือน พฤศจิกายน พ.ศ. 2539 พนักงานของไทยคนเดิม เรียกร้องให้พนักงานระดับสูงของโรลส์-รอยซ์ จ่ายเงินอีก 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ จากทั้งหมด 5 ล้านดอลลาร์สหรัฐฯ ที่ค้างจ่ายเพื่อให้ทางการไทยนำเงินดังกล่าวมาจัดการ “ในกระบวนการจัดการขั้นตอนทางการเมือง”^[8][9]

• ในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป พ.ศ. 2562 ได้เข้าร่วมกับพรรคประชาชาติ และได้เป็นบุคคลที่พรรคประชาชาติจะเสนอให้รัฐสภาพิจารณาแต่งตั้งเป็นนายกรัฐมนตรี^[10]เป็นหัวหน้าพรรคประชาชาติและได้รับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร สมัยที่ 10 (แบบบัญชีรายชื่อ) ก่อนจะลาออกจากตำแหน่ง ส.ส. เมื่อวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2563^[11] ทั้งนี้ วันมูหะมัดนอร์ยังคงเป็นหัวหน้าพรรคประชาชาติเช่นเดิม
• ในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรไทยเป็นการทั่วไป พ.ศ. 2566 วันมูหะหมัดนอร์ได้รับเลือกตั้งแบบบัญชีรายชื่อลำดับที่ 1 พรรคประชาชาติ จากนั้นในการลงมติเลือกประธานสภาผู้แทนราษฎรเมื่อวันที่ 4 กรกฎาคมปีเดียวกัน พิธา ลิ้มเจริญรัตน์ หัวหน้าพรรคก้าวไกล เสนอชื่อวันมูหะหมัดนอร์เป็นประธานสภาผู้แทนราษฎร โดยไม่มีการเสนอชื่ออื่นแข่ง วันมูหะหมัดนอร์จึงได้เป็นประธานสภาผู้แทนราษฎรและประธานรัฐสภาอีกสมัย^[12] จากนั้นวันมูหะหมัดนอร์ได้ลาออกจากหัวหน้าพรรคประชาชาติ เพื่อให้เป็นไปตามบทบัญญัติในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 มาตรา 116 วรรค 2 ส่งผลให้วรวีร์ มะกูดี รักษาการหัวหน้าพรรคประชาชาติแทน^[13]

• อมีรุ้ลฮัจญ์ของประเทศไทย คือ ผู้นำแสวงบุญประจำปีสำหรับบรรดาผู้แสวงบุญชาวไทย ในพิธีฮัจญ์ เมืองเมกกะ ประเทศซาอุดิอาระเบีย
• คณะมนตรีของสันนิบาตโลกมุสลิม (รอบิเฏาะฮ์)
• นายกสภามหาวิทยาลัยอิสลามยะลา

วันมูหะมัดนอร์ มะทา ได้รับพระราชทานยศกองอาสารักษาดินแดนเป็น นายกองใหญ่วันมูหะมัดนอร์ มะทา เมื่อ พ.ศ. 2546^[14]

• พ.ศ. 2537 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)^[15]
• พ.ศ. 2536 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)^[16]
• พ.ศ. 2546 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่สรรเสริญยิ่งดิเรกคุณาภรณ์ ชั้นที่ 1 ปฐมดิเรกคุณาภรณ์ (ป.ภ.)^[17]
• พ.ศ. 2526 – เหรียญราชการชายแดน (ช.ด.)^[18]
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2516 – เหรียญสนองเสรีชน (ส.ส.ช.)
• พ.ศ. 2550 – เหรียญกาชาดสมนาคุณ ชั้นที่ 1 (เหรียญทอง)