Safevî şahları listesi
Safevi şahı unvanı, 1501 sonbaharında I. İsmail'in Çabani[1] ve Şerur[2] savaşlarını kazandıktan sonra Tebriz'i ele geçirmesi ve kendisini Şah ilan etmesiyle kabul edilmiş[3] ve 1736 yılında Nadir Şah olduktan sonra[4] bu hanedandan alınmıştır.
Bu listede Safevî Hanedanı'na mensup Şahların isimleri kronolojik olarak sıralanmıştır. Liste ayrıca şahın adını, babasının adını, portresini, ulusal bayrağını, saltanatının başlangıcını ve bitişini, taç giyme tarihini ve bilgilerin kaynağını gösterir.
Safevî şahları listesi
| Şah | Portre | Arma | Varis | Unvan | Tahta geçişi | Tahttan inişi | Taç giyme töreni | K. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| I. İsmail.[5][6] |  | .svg) | I. Tahmasb[7][8] | Şah | 1494 (1494–1524 — Safevî Tarikatının kurucusu ve Safevî İmparatorluğu'nun ilk şahı) | 23 Mayıs 1524 | 22 Aralık 1501 | [9] |
| I. Tahmasb |  |  | II. İsmail | Şah | 23 Mayıs 1524 | 25 Mayıs 1576 | 23 Mayıs 1524 | [10] |
| II. İsmail[11][12] |  |  | Muhammed Hüdabende | Şah | Mayıs 1576 | Kasım 1577 | 22 Ağustos 1576 | [13] |
| Muhammed Hüdabende[14] | | I. Abbas | Şah | Kasım 1577 | Ekim 1587 | 11 Şubat 1578 | [10] | |
| I. Abbas[15][16][17] |  (1587-1629) | | Safî | Şah | Ekim 1587 | 19 Ocak 1629 | 16 Ekim 1587 | [18] |
| Safî |  (1629-1642) | | II. Abbas | Şah | 19 Ocak 1629 | 12 Mayıs 1642 | 29 Ocak 1629 | |
| II. Abbas[19] |  (1642-1666) | | I. Süleyman (Safevi) | Şah | 12 Mayıs 1642 | 26 Ekim 1666 | 15 Mayıs 1642 | [20] |
| I. Süleyman (Safevi) |  (1666-1694) | | Hüseyin Mirza | Şah | 26 Ekim 1666 | 29 Temmuz 1694 | İlk taç giyme töreni: 1 Kasım 1666[21] İkinci taç giyme töreni: Mart 1668.[22] | [23] |
| Hüseyin Mirza[24] |  (1694-1722) | | II. Tahmasb | Şah | 6 Ağustos 1694 | 21 Ekim 1722 | 7 Ağustos 1694[25] | [26] |
| II. Tahmasb |  (1722-1732) | | III. Abbas | Şah | 1722 (kuşatılmış İsfahan'dan kaçtı ve kendini Şah ilan etti)[27][28][29] | Eylül 1732 | 1729 (İsfahan Afganlardan geri alındıktan sonra tahta çıkmayı başardı.)[30] | |
| III. Abbas |  (1722-1736) | | Hanedanlığın saltanatı sona erdi. | Şah | 7 Eylül 1732[31] | 8 Mart 1736 (Nadir tarafından hanedanın saltanatı sona erdi. O bu tarihte kendini şah ilan etti ve Safevi hanedanı yerini Afşar hanedanına bıraktı.) | 7 Eylül 1732 | [32] |
Hanedanın sonraki temsilcileri
II. Tahmasb'ın 1732'de Nadir Han tarafından tahttan indirilmesinden sonra Safevi hanedanının gücü fiilen sona erdi. Ancak en azından yasal olarak 1736'ya kadar iktidarda kalan Safevi hanedanı, 1736'da tamamen iktidardan uzaklaştırıldı ve Nadir Han kendini Şah ilan etti. Ancak 1747'de Nadir Şah'ın ölümünden sonra imparatorluktaki iç savaşlar yoğunlaştı ve Afşar hanedanından olan Şahlar birbirinin yerini almaya başladı.[33]
Ekim 1748'de Nadir Şah'ın genç torunu Şahruk iktidara getirildi. İki ay sonra Nadir'in yeğeni İbrahim kendini şah ilan etti. Ancak yenildikten sonra kaçmak zorunda kaldı. Şehirde bulunan Seyyid Muhammed, Meşhed şehrine girmeye çalışan İbrahim'in şehre girmesine izin vermedi. Seyyid Muhammed sadece anne tarafından Safevi kökenliydi ve annesi Safevi şahı I. Süleyman'ın kızıydı.[34] Böylece taraftarlarının yardımıyla tahta çıktı ve II. Süleyman adıyla kendisini Şah ilan etti. Afşarların bir diğer temsilcisi Şahruk ise kör edildi. Ancak iki ay sonra II. Süleyman tahttan indirildi ve yerine Şahruk geçti.[35][36][37]
Bu dönemde Şah ilan edilen bir diğer kişi de Abuturab Mirza'dır. II. Süleyman gibi o da anne tarafından Safevi hanedanından olup annesi Meryem Beyim de Sultan Hüseyin'in kızıdır. Feodal hükümdarlardan ikisi olan Karim han Zand ve Alimardan han Bahtiari, İsfahan'a saldırdı ve onu ele geçirdi. Karara istinaden Safevi hanedanının yeniden iktidara geldiği ve Abuturab Mirza'nın III. İsmail adıyla tahta çıktığı açıklandı. Ama sadece onun adı Şah'dı ve asıl güç Kerim Han ve Alimerdan Han'ın elinde toplanmıştı. Abuturab Mirza'nın saltanatı 1773'e kadar sürdü.
Safevi hanedanının bir diğer kukla hükümdarı II. Muhammed'dir. Devleti onun adına yöneten kişi Ağa Muhammed Han Kaçar'dı.
| Şah | Portre | Arma | Varis | Titul | Tahta Geçişi | Tahttan İnişi | Taç giyme töreni | K. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şah II. Süleyman[35] |  | | III. İsmail | Şah | 17 Aralık 1749 | 14 Ocak 1750[36] | 17 Aralık 1749 | |
| III. İsmail[38] |  | | III. İsmail[7][8] | Şah | 1750 | 1773 | 29 Haziran 1750 | [39] |
| II. Muhammed[40] | | Yok | Şah | 1773 | 1796 | 1773 |
| Firuz Şah (Zerrin Külah)[41] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Aleksios Komnenos | VIII. Mihail | Aved | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Manuil Komnenos | II. Andronikos | Kutbeddin Muhammed | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. İoannis Komnenos | IX. Mihail[42] | Selahaddin Raşid | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Aleksios Komnenos | III. Andronikos 1297-1341 | Kutbeddin Ebu Bekir | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Basileios Komnenos Ölüm 1340 | İrini Paleologina Ölüm 1341 | Zahid Gilani | Emin el-Din Cebrail | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| V. Bagrat ö. 1393 | III. Aleksios Komnenos | Theodora Kantakuzini | Bibi Fatıma | Şeyh Safiyüddin İshak Erdebili 1252-1334 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Konstantin (Gürcü Kralı)[43] 1369-1412 veya 13 | I. Alexandr İmereti'li | III. Manuil Komnenos 1364-1417 | Şeyh Sadreddin Musa | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Aleksandr (Gürcü Kralı) 1386-1446 | Prenses Tamar İmereti'li Ölüm 1455 | IV. Aleksios Komnenos 1382-1429 | Kara Yülük Osman Bey[44] | Hoca Alâ ed-Dîn Ali | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gürcistan Prensesi Bagrationi (Bagrationi Hanedanından) 1415-1463 | IV. İoannis Komnenos 1403-1459 | Ali Bey | Şeyh İbrahim | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Aleksios 1455-1463 | Teodora Megale Komnini (Despina Hatun) | Hasan (Akkoyunlu) 1423-1478 | Hatice Hatun | Cüneyd-i Safevî | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Chatrina (Alemşah Halime Begüm) | Şeyh Haydar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sultan Ali 1488 - 1494 & I. İsmail Temmuz 17 1487-Mayıs 23 1524 Hükümdârlık Müddeti: 1502-1524 | İbrahim | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Tahmasb 22 Şubat 1514-14 Mayıs 1576 Hükümdârlık Müddeti: 1524-1576 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. İsmail 1537-1577 Hükümdârlık Müddeti: 1576-1577 | Muhammed Hüdabende 1532-1595 Hükümdârlık Müddeti: 1577-1587 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Abbas Ocak 27 1571-Ocak 19 1629 Hükümdârlık Müddeti: 1587-1629 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Safi Mirza Doğum. 1587 Ölüm 1615 Taht varisi 1587-1615 | Imam Kulu Mirza Taht varisi 1627 Ölümü 1627 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Şah I. Safi 1611- 12 Mayıs 1624 R. 1629-1642 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Abbas 31 Aralık 1632-25 Ekim 1666 Hükümdârlık Müddeti: 1642-1666 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Süleyman (Şah II. Safi) 1659-Temmuz 29 1694 Hükümdârlık Müddeti: 1666-1694 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| I. Hüseyin 1669-Nisan 25 1726 Hükümdârlık Müddeti: 1694-1722 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Süleyman Hükümdârlık Müddeti: 1749-1759 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| II. Tahmasb 1704 - 1740 Hükümdârlık Müddeti: 1729-1732 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| III. Abbas ? - 1740 Hükümdârlık Müddeti: 7 Eylûl 1732 - 1736 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ayrıca bakınız
- Safevî hanedanı soyağaçı
- Safevî şahlarının annelerinin listesi
Konuyla ilgili yayınlar
- Andrew J. Newman. Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire. I.B.Tauris. ISBN 9780857716613. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Roger M. Savory (2007). Iran Under the Safavids. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521042512. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Kioumars Ghereghlou (2016). ESMĀʿIL II. New York: Encyclopædia Iranica. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- H. R. Roemer (2008). "THE SAFAVID PERIOD". The Cambridge History of Iran - The Timurid and Safavid Periods. Cambridge: Cambridge University Press. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Rudi Matthee (2015). Shah ʿAbbas II, the Conquest of Qandahar, the Chihil Sutun, and Its Wall Paintings. Encyclopædia Iranica Online. 23 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Manuchehr Parsadust (2009). PARIḴĀN ḴĀNOM. Encyclopaedia Iranica. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Maykl Eksvorti. The Sword of Persia: Nader Shah, from Tribal Warrior to Conquering Tyrant. I.B.Tauris. ISBN 978-1850437062.
- Willem Floor (2005). A Note on The Grand Vizierate in Seventeenth Century Persia. Harrassowitz Verlag. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Sussan Babaie, Kathryn Babayan, Ina Baghdiantz-MacCabe, Mussumeh Farhad (2004). Slaves of the Shah: New Elites of Safavid Iran. Bloomsbury Academic. 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- András Barati (2019). The Succession Struggle Following the Death of Nādir Shāh (1747–1750). Orpheus Noster 11/4. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- John R. Perry. Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747-1779. University of Chicago Press. ISBN 978-0226660981.
- John R. Perry (1971). The Last Safavids, 1722-1773. University of Chicago Press. ISBN 978-0226660981. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Oktay Afandiyev (2007). Azerbaycan Safevi Devleti. Şərq-Qərb. ISBN 978-9952-34-101-0. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022.
- Babaie, Sussan (1994). "Shah ʿAbbas II, the Conquest of Qandahar, the Chihil Sutun, and Its Wall Paintings". Muqarnas. Brill. 11: 125-142. JSTOR 1523214. OCLC 55529825. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2022.