Гней Марций Кориолан
Гней Марций Кориолан (tat. lat. Gney Martsiy Koriolan(үле сылтама), лат. Coriolanus) – Борынгы Рим риваятьтәге гаскәр башлыгы, патриций булып плебейларны яратмаган өчен Рим шәһәреннән сөргәннән соң, Римга каршы үч алсын өчен Рим дошманнары бергә һөҗүмне оештырган ләкин тәмамламаган.
| Гней Марций Кориолан | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | Gaius Marcius Coriolanus |
| Туган | V гасыр б.э.к. Рим |
| Үлгән | V гасыр б.э.к. Антиум[d] |
| Ватандашлыгы | Рим |
| Һөнәре | Рим гаскәр башлыгы |
| Җефет | Волумния[d][1][1] |
| Ата-ана | |
Тарих
Рим өчен Шөһрәт
Гней Марций 493 б.э.к. яшь егет булганда вольсклар башкаласы Кориол шәһәрен буйсындырган өчен Кориолан исеме белән аталган.
Нәфрәт
Кориолан патриций булып туган гади халыкны - плебейларны бик яратмаган һәм плебейларга трибун яклавы бирмәвен таләп иткән. Шуның өчен хәтта плебейларга бодайны арзанрак сатарга тәкъдим иткән.
Плебейларны яратмаган өчен трибуннар Кориоланны хөкемгә чакыра, беренче тапкыр Рим тарихында патриций хөкемгә чакырылган булган.
Хыянәт
Кориолан плейбейлар алдында җавап бирергә баш тарткан һәм Рим шәһәрен ташлап киткән. Кориоланның плебейларга карата нәфрәт хисләре бик көчле булганлыктан ул Рим дошманнарына - вольскларга киткән. Шулай итеп плебейларны яратмаган сәбәпле Кориолан туган Рим шәһәрен хыянәт иткән һәм Римга каршы сугышны әзерли башлаган.
Туган шәһәренә үч алу омтылышы
Кориолан вольск гаскәр башлыгы Тулл Ауфидий белән Рим "плебей шәһәренә" үч алсын өчен Римга каршы гаскәрне китергән.
Кичерү һәм чигенү
Кориолан Римны һөҗүм иткәнче Рим Кориоланга илчелекне җибәрергә дучар булган. Шушы илчелектә Кориолан әнисе Ветурия һәм хатыны Волумния булган, алар Кориоланны Римны тимәскә күндергәннәр. Әнисе һәм хатыны тыңлап Кориолан соңгы мизгелдә "плебей шәһәрен" Римны кичергән һәм вольсклар гаскәрен Рим шәһәреннән артка юнәлдергән, шушы хыянәт өчен вольсклар Кориоланны үтергәннәр.
Беренче ксенофоб: "Рим патрицийлар өчен"
Шулай итеп, плебейларны көчле яратмаган сәбәпле Кориолан ике яктан хыянәтче булып чыккан. Кориолан кайчакта "беренче патриций ксенофобы" булып атала. Кориолан шәхесенә күп борынгы тарихчылар - Плутарх, Ливий, Дионисий, Цицерон, Момзен - үз китапларын багышлаган.
Кориолан шәхесе кайбер милләтчеләрдә, Ницше тарафдарларында үрнәк булып санала.
Кориолан мәдәнияттә
Кориоланга дөнья мәдәниятендә күп әсәрләр багышланган:
- "Кориолан" - Шекспир фәҗигасе
- «Кориолан» — Генрих-Иосиф Коллин фәҗигасе.
- Кориолан (увертюра) — мәшһүр Бетховенның до минор Ор. 62 Генрих-Иосиф Коллин фәҗигасенә увертюрасы.
- «Кориолан» — Рэйф Файнс триллеры
- « Кориолан » — совет телеспектакле
- « Кориолан » — Станислав Лем "Терминус" китабында галәм корабы исеме.
Әдәбият
- У. Шекспир "Кориолан"
- The Life of Coriolanus Full text of 17th-century English translation by John Dryden (HTML)
- The Life of Coriolanus Full text of 19th-century English translation by Aubrey Stewart and George Long (multiple formats for download)
- Coriolanus Full text of Shakespeare's play based on Plutarch (HTML)
- Coriolanus Article on Steven Berkoff's production of Shakespeare's play
- Livius.org Article on Coriolanus
Royal Shakespeare Company RSC page on the play