Гыйрак


Гыйрак (гарәп. العراق‎, көрд. عێراق), рәсми атамасы — Гыйрак Җөмһүрияте (гарәп. جمهورية العراق‎, көрд. کۆماری عێراق) — Якын Көнчыгыштагы дәүләт.

Гыйрак Җөмһүрияте
гарәп. جمهورية العراق
Әл-Җүмһүрия Әл-Иракыйя
көрд. کۆماری عێراق
Комари Эрак
Гыйрак илтамгасы
БайракИлтамга
Шигарь: «Алла́һе ә́кбәр»
«Аллаһ — иң бөек»
Гыйрак милли һимны
Бәйсезлек көне1932 елның 3 октябре (Бөекбританиядан)
Рәсми телләргарәп теле[1] һәм көрд теле[1]
БашкалаБагдад
Президент
Вице-президент
Премьер-министр
Фуад Масум
Нури Аль-Малики
Хайдер Аль-Абади[2]
Дәүләт дине ислам
Мәйдан
• Барлыгы
• су өслеге проценты

435 052 км²
1,1
Халык саны
• Бәя (2015)
• Халык тыгызлыгы

38 274 618 (2017)[3]
ТЭП (номинал)
  • Барлыгы
  • Кеше башына

207 691 599 310 $[4] һәм 264 182 173 793 $[4] $
КПҮИ 0,686[5] 
Акча берәмлегеГыйрак динары
Интернет-домен.iq
ISO кодыIQ
ХОК кодыIRQ
Телефон коды+964
Сәгать кушаклары+3
Җини коэффициенты29,5[7]

Милләтләрe

Гарәпләр (75 %80 %), көрдләр (15 %20 %), төрекмәннәр (5 %), халдейлар, әссүриялеләр, иранлылар, әрмәннәр.

Дин

Рәсми динe: ислам: шигыйләр (гарәпләр) һәм сөнниләр (гарәпләр, төрекмәннәр һәм көрдләр). Башка диннәр: христианлык, яһүд дине, бәһаи, язидләр. Ислам ил халкының 95 % ы арасында таралган дин булып тора. Мөселман булмаган кешеләр (нигездә, Ассирия христианнары) халыкның 5 % ын тәшкил итә. Гыйракның христианнар җәмгыяте 2000 елга якын яши, һәм аларның күбесе Месопотамия ассириялеләреннән килеп чыккан. Мөселманнарның 65 % ы — шигыйлар, 35 % ы — сөнниләр. Гыйракта шигыйлар өчен изге булган ике урын — Нәҗәф һәм Кәрбәла бар.

Тариx

Бoрынгы тариx

Гыйрак (Месопотамия) — дөньяның иң борынгы цивилизацияләре барлыкка килгән урын. Бу өлкәдә шумер, бабил, Әссүрия дәүләтләре урнашкан булган. Хәзерге Гыйрак җирләре Фарсы империясе, Искәндәр империясе сoставына кергән.

Урта гасырлар

VII гасырда Гыйрак җирләрен гарәпләр яулап алалар. Бу җирләр Гарәп Хәлифәлеге составына кертелә. 1534 елдан Гыйрак Гoсманлы дәүләте сoставында.

Яңа гасырлар

Хәзерге Гыйрак

2003 елында Джордж Буш администрациясе Гыйракка каршы сугыш башлый. Багдадны көрәшсез алалар. Гыйракка каршы НАТО коалициясе составына Бөек Британия, АКШ, Австралия, Польша һәм башка дәүләтләр була. Алар үз гаскарләрен Гыйракка җибәрәләр.

Сәясәтe

Сугышка кәдәр Гыйрак бер партияле (Баас партиясе) дәүләт булган. Сугыштан соң Гыйракта мәҗлис әл-ватани (Милли Мәҗлес) оештырыла. Ул 250 урынлык. Әмма бу оешмада хәким юк. Реаль хакимият рухи лидерлар кулында. Алар арасында: аятоллаһ Али әл-Систани.

Административ бүленеш

Гыйракның муһафазаһлары

Гыйрак 18 муһафазаларга бүленгән.

МуһафазаһМәркәзМәйдан,
км²
Халык саны,
кеше (2011)[8]
Тыгызлык,
кеше/км²
1БагдадБагдад7347 055 2009611,99
2Сәлах-әд-ДинТикрит24 7511 408 20056,89
3ДияләБаакуба19 0761 443 20075,66
4ВәситӘл-Кут17 1531 210 60070,58
5МайсанӘл-Амара16 072971 40060,44
6БәсрәБәсрә19 0702 532 000132,77
7Ди-КарӘн-Нәсирия12 9001 836 200142,34
8МутаннаӘс-Сәмәвә51 740719 10013,90
9КадисияӘд-Дивания81531 134 300139,13
10БабилХилла64681 820 700281,49
11КәрбәләКәрбәлә50341 066 600211,88
12НәҗафӘн-Нәҗаф28 8241 285 50044,60
13ӘнбарӘр-Рамади138 5011 561 40011,27
14НайнаваМосул37 3233 270 40087,62
15ДәһукДәһук65531 128 700172,24
16ӘрбилӘрбил14 4711 612 700111,44
17КәркүкКәркүк10 2821 395 600135,73
18СөләйманияСөләймания17 0231 878 800110,37
Барлыгы434 12833 330 60076,78

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

  • 4,0 4,1 4,2 4,3 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CDБөтендөнья банкы.
  • 5,0 5,1 Отчёт о развитии человечестваПрограмма развития ООН, 2022.
  • https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/asia
  • 7,0 7,1 https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
  • City Population — Statistics & Maps of the Major Cities, Agglomerations & Administrative Divisions for all Countries of the World
  • Сылтамалар

    🔥 Top keywords: Баш битXXVIII гасыр (б. э. к.)ДиварФайл:Карта боевых действий на Востоке Украины.svgНью-ЙоркСергей Антипов (1949)Җәүдәт ХантимеровСергей СкрябинМахсус:ЭзләүИлдус ГабдрахмановEva ElfieМахсус:Соңгы үзгәртүләрRuslan Saberov АльбомРадик ГалиәкбәровКулланучы:AlefZet/MessagesEn.phpВикипедия:Җаваплылыктан баш тартуГамил ӘсхәдуллинДиснейМарат ЯруллинВикипедия:ЯрдәмРуслан СаберовЖасмин (җырчы)Рәмзи НизамовВикипедия:КонтактларМиңгол ГалиевРоссиядә президент сайлаулар (2024)Май чабуВикипедия:Җәмгыять үзәгеВикипедия:Бетерүгә24 ноябрьТатар теле диалектларыМиләүшә ТаминдароваМуса Җәлил биографиясеБөек Ватан сугышыИлдар Кыямов«Мунча ташы» театрыТатарстанРоссияЮг теле