Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn
Aleksandr[a] Isayevich[b] Solzhenitsyn[c] (tiếng Nga: Алекса́ндр Иса́евич Солжени́цын, 11 tháng 12 năm 1918 – 3 tháng 8 tháng 2008)[6][7] là nhà văn, nhà viết kịch của Liên Bang Xô Viết và Liên Bang Nga, từng đoạt giải Nobel Văn học năm 1970.
Aleksandr Solzhenitsyn | |
---|---|
Solzhenitsyn năm 1974 | |
Sinh | Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn 11 tháng 12 năm 1918 Kislovodsk, Nga Xô viết |
Mất | 3 tháng 8 năm 2008 Moskva, Nga | (89 tuổi)
Nghề nghiệp |
|
Dân tộc | Nga |
Tư cách công dân | Nga Xô viết (1918–22) Liên Xô (1922–1974) Không quốc tịch (1974–1990)[1] Liên Xô (1990–1991) Nga (1991–2008) |
Trường lớp | Đại học quốc gia Rostov |
Tác phẩm nổi bật |
|
Giải thưởng nổi bật |
|
Phối ngẫu |
|
Con cái |
|
Trang web | |
www |
Tiểu sử
Alekxandr Isayevich Solzhenitsyn sinh ở Kislovodsk, vùng bắc Kavkaz. Bố mất khi Solzhenitsyn chưa sinh, mẹ đi làm nghề đánh máy để nuôi con. Năm 1923 hai mẹ con chuyển về thành phố Rostov-trên-sông-Đông (Rostov-na-Donu). Từ năm 1926 đến 1936 học ở trường phổ thông, thường bị bạn bè chế giễu vì đeo thập tự và không muốn vào Đội thiếu niên Lenin. Sau đó, nghe theo lời khuyên của các thầy cô giáo, Solzhenitsyn đã tiếp nhận lý tưởng cộng sản, năm 1936 vào Đoàn thanh niên Cộng sản Komsomol. Từ nhỏ Solzhenitsyn đã muốn trở thành nhà văn nhưng có năng khiếu toán học nên năm 1936 ông theo học khoa Toán trường Đại học Rostov để sau này dễ kiếm việc làm. Những năm học ở Đại học Rostov, Solzhenitsyn luôn là sinh viên xuất sắc, được nhận học bổng Stalin.
Năm 1937, ông đã từng dự định viết tiểu thuyết về Chiến tranh thế giới thứ nhất với tên Hãy yêu cách mạng. Năm 1939 ông tham gia lớp học hàm thụ ở Đại học Triết - Văn - Sử Moskva danh tiếng thời đó. Năm 1941 tốt nghiệp Đại học Rostov, nhập ngũ và được thưởng hai huân chương với quân hàm đại úy. Thời gian này Solzhenitsyn sáng tác một số tác phẩm, trong nhận thức và tư tưởng bắt đầu có những thay đổi. Tháng 7 năm 1945 ông bị kết án tù 8 năm vì một bức thư viết gửi bạn bày tỏ quan điểm chống lại Chủ nghĩa Stalin. Những năm tháng tù giam, đi qua nhiều nơi trên đất nước đã giúp ông sau này có được chất liệu sống thực cho những tác phẩm của mình. Năm 1952, ông bị ung thư, phải mổ trong bệnh viện tại trại giam và đã qua khỏi. Stalin mất, ông được phục hồi, về sống ở Moskva đến năm 1957 rồi đi Riazan dạy học. Trong thời gian này ông bắt đầu viết tiểu thuyết Tầng đầu địa ngục (В круге первом, 1955-1968) và in truyện vừa đầu tiên Một ngày của Ivan Denisovich (Один день Ивана Денисовича, 1958) cùng một số tác phẩm khác đã khiến ông rất nổi tiếng, đến mức được đề cử nhận giải thưởng Lenin.
Năm 1967, sau khi Alekxandr Solzhenisyn gửi một bức thư ngỏ đến Đại hội nhà văn Liên Xô phản đối chế độ kiểm duyệt, ông bị chính quyền và báo chí phê phán kịch liệt, bị khai trừ khỏi Hội nhà văn, bị cấm in sách. Một số tác phẩm của ông không được in ở trong nước nhưng có người đem in ở nước ngoài mà không xin phép ông như Tầng đầu địa ngục, Trại ung thư (Раковый корпус), Tháng 8 năm 1914 (Август четырнадцатого), điều này càng khiến chính quyền Xô Viết phản ứng nhưng ông thì được nhiều người biết đến.
Năm 1970, Alekxandr Solzhenisyn được tặng giải Nobel nhưng ông không đến Thụy Điển nhận lễ trao giải vì sợ sau đó không trở về nước được; hai năm sau ông mới đến nhận giải và đọc Diễn từ. Năm 1974, sau khi công bố bản tuyên ngôn Không sống bằng dối trá (Жить не по лжи) và cho in tác phẩm Quần đảo GULag (Архипелаг ГУЛаг) ở Paris, Solzenitsyn bị bắt, bị nhà nước Liên Xô tước quyền công dân và bị trục xuất sang Cộng hòa Liên bang Đức, sau đó ông định cư ở Hoa Kỳ.
Bản tuyên ngôn Không sống bằng dối trá được viết ngay trước khi ông bị trục xuất khỏi nước Liên Xô đã thể hiện tâm tư của ông, có đoạn viết Chúng ta đã bị phi nhân tính một cách tuyệt vọng tới mức chỉ vì một khẩu phần ăn khiêm tốn hàng ngày cũng sẵn lòng đánh đổi mọi nguyên tắc của mình, tâm hồn của mình, những nỗ lực của tiền nhân và cơ hội dành cho hậu thế - cốt sao sự tồn tại mong manh của mình không bị phá vỡ. Chúng ta chẳng còn lấy một chút vững vàng, một chút tự hào và một bầu nhiệt huyết. Chúng ta thậm chí còn chẳng sợ cái chết vì vũ khí hạt nhân, không sợ thế chiến thứ ba (còn có thể trú ẩn trong những kẽ hầm mà!), thế nhưng lại sợ những hành động can đảm của công dân! Bài viết này được các báo chí trên thế giới đăng lại hoặc nhắc đến, gồm The Washington Post [8], Time[9] NewYork Times.[10]
Năm 1991, sau thời cải tổ, chính quyền Liên Xô chính thức xóa án cho ông. Tháng 5 năm 1994 ông trở về sống ở Nga. Năm 2006 ông được tặng giải thưởng nhà nước của Liên Bang Nga vì những đóng góp xuất sắc trong hoạt động nhân đạo. Ngày 3 tháng 8 năm 2008, do căn bệnh đau tim, ông qua đời ở nhà riêng tại ngoại ô Moskva, hưởng thọ 89 tuổi. Trước đó ít lâu, ông đã mắc chứng huyết áp cao. Trong khi con trai ông là Stepan nói ông chết do bệnh đau tim, theo một số ghi nhận khác thì ông chết sau cơn đột quỵ. Hay tin, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev đã gửi lời chia buồn tới gia đình Solzhenitsyn. Nhà văn này còn được Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy mô tả là "một trong những lương tâm vĩ đại nhất của Nga trong thế kỷ 20", và rằng: "Sự đấu tranh không khoan nhượng, ý tưởng và cuộc đời dài với đầy sự kiện đã biến Solzhenitsyn thành một hình tượng trong sách vở, kế thừa Dostoyevsky".
Vài tác phẩm của Solzhenitsyn đã được dịch ra tiếng Việt trước năm 1975: Một ngày của Ivan Denisovich, Quần đảo Gulag, Tầng đầu địa ngục.
Tác phẩm và kịch đã công bố
Bản dịch tiếng Việt
- Một ngày trong đời của Ivan Denisovich, Thạch Chương - Trần Lương Ngọc dịch, Sài Gòn, Nguồn Sáng, 1970
- Một ngày trong đời của Ivan Denisovitr, Đào Tuấn Ảnh dịch, trong Các nhà văn Nga giải Nobel, Hà Nội, Nhà xuất bản Lao động và Trung tâm Văn hoá Ngôn ngữ Đông Tây, 2007
- Khu ung thư, (Tập 1) Vũ Minh Thiều dịch, Sài Gòn, Ngàn Khơi, 1971
- Vòng đầu, Vũ Minh Thiều dịch, Sài Gòn, Ngàn Khơi, 1971
- Tầng đầu địa ngục, Hải Triều dịch (từ bản tiếng Anh The first circle của Thomas P. White), Sài Gòn, Đất Mới, 1973
- Vòng đầu địa ngục, Thạch Chương - Thanh Tâm Tuyền dịch từ bản tiếng Pháp Le 1er Cercle
- Bất ngờ tại nhà ga Krechetovka, Lê Vũ dịch, Hành Trình, 1973
- Quần đảo ngục tù, Ngọc Thứ Lang. Trí Dũng, 1974 (Quần đảo Gulag)
- Ngôi nhà của Matriona, Nguyễn Văn Sơn, Trẻ, 1974. Võ Minh Phú dịch, trong Các nhà văn Nga giải Nobel, Hà Nội, Nhà xuất bản Lao động và Trung tâm Văn hoá Ngôn ngữ Đông Tây, 2007.
Chú thích
Tham khảo
Nguồn
Bài thuyết trình của D. M. Thomas về Alexander Solzhenitsyn: Một thế kỷ cuộc đời, ngày 19 tháng 2 năm 1998, C-SPAN |
- Ericson, Edward E. Jr.; Klimoff, Alexis (2008). The Soul and Barbed Wire: An Introduction to Solzhenitsyn. ISI books. ISBN 978-1-933859-57-6.
- Ericson, Edward E, Jr; Mahoney, Daniel J biên tập (2009). The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005. ISI Books.
- Kriza, Elisa (2014) Alexander Solzhenitsyn: Cold War Icon, Gulag Author, Russian Nationalist? A Study of the Western Reception of his Literary Writings, Historical Interpretations, and Political Ideas. Stuttgart: Ibidem Press. ISBN 978-3-8382-0589-2
- Moody, Christopher (1973). Solzhenitsyn. Edinburgh: Oliver & Boyd. ISBN 978-0-05-002600-7.
- Scammell, Michael (1986). Solzhenitsyn: A Biography. London: Paladin. ISBN 978-0-586-08538-7.
- Thomas, D.M. (1998). Alexander Solzhenitsyn: A Century in his Life. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-18036-2.
Đọc thêm
Liên kết ngoài
- (tiếng Nga) Website chính thức
- The Nobel Prize in Literature 1970
- Negative Analysis of Alexander Solzhenitsyn by the Stalin Society
- Solzhenitsyn, Aleksandr I (1978), A World Split Apart (commencement address to the graduating class), Harvard University: OrthodoxyToday.org, Bản gốc lưu trữ ngày 7 tháng 8 năm 2008, truy cập ngày 9 tháng 8 năm 2014.
- Der Spiegel interviews Alexander Solzhenitsyn: 'I Am Not Afraid of Death', ngày 23 tháng 7 năm 2007
- Vermont Recluse Aleksandr Solzhenitsyn
- The Solzhenitsyn Reader: New and Essential Writings, 1947–2005
- Aleksandr Solzhenitsyn tại Internet Book List
- Tuổi trẻ Online - Văn học - Vĩnh biệt nhà văn Nga Alexander Solzhenitsyn[liên kết hỏng]
- Solzhenitsyn: tiểu sử, hình ảnh, tác phẩm và các bài báo (tiếng Nga)
- Live Not By Lies Lưu trữ 2006-08-27 tại Wayback Machine, as printed in The Washington Post, p. A26, Monday, 18 tháng 2 năm 1974 (tiếng Anh) Bản tiếng Việt
- Vũ Thư Hiên, Bậc trưởng lão của văn học Nga
- Solzhenitsyn, người yêu nước Nga một cách cực đoan
- Đoản văn Solzhenitsyn[liên kết hỏng], Thụy Anh dịch