Colocasia esculenta
Colocasia esculenta là loài cây nhiệt đới được trồng để lấy củ và cuống lá. Đây là một trong những loài cây đầu tiên được con người thuần hóa.[1] Loài Colocasia esculenta gồm nhiều giống khác nhau như:
| Colocasia esculenta | |
|---|---|
 | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Plantae |
| (không phân hạng) | Angiospermae |
| (không phân hạng) | Monocots |
| Bộ (ordo) | Alismatales |
| Họ (familia) | Araceae |
| Phân họ (subfamilia) | Aroideae |
| Tông (tribus) | Colocasiodeae |
| Chi (genus) | Colocasia |
| Loài (species) | C. esculenta |
| Danh pháp hai phần | |
| Colocasia esculenta (L.) Schott | |
Danh pháp đồng nghĩa
- Arum esculentum L., Sp. Pl.: 965 (1753).
- Caladium esculentum (L.) Vent., Descr. Pl. Nov.: t. 30 (1801).
- Leucocasia esculenta (L.) Nakai, Bull. Natl. Sci. Mus. Tokyo 31: 127 (1952).
- Arum colocasia L., Sp. Pl.: 985 (1753).
- Arum chinense L., Amoen. Acad. 4: 234 (1754).
- Arum peltatum Lam., Encycl. 3: 13 (1789).
- Arum lividum Salisb., Prodr. Stirp. Chap. Allerton: 260 (1796).
- Caladium nymphaeifolium Vent., Descr. Pl. Nov.: t. 30 (1801).
- Caladium acre R.Br., Prodr.: 336 (1810).
- Arum nymphaeifolium (Vent.) Roxb., Hort. Bengal.: 65 (1814).
- Arum colocasioides Desf., Tabl. École Bot., ed. 3: 7 (1829).
- Caladium violaceum Desf., Tabl. École Bot., ed. 3: 7 (1829).
- Caladium glycyrrhizum C.Fraser,[2] Bot. Misc. 1: 259 (1830).
- Calla virosa Roxb., Fl. Ind. ed. 1832, 3: 517 (1832).
- Colocasia acris (R.Br.) Schott in Schott & Endl., Melet. Bot.: 18 (1832).
- Colocasia antiquorum Schott in H.W.Schott & S.L.Endlicher, Melet. Bot.: 18 (1832).
- Caladium colocasioides (Desf.) Brongn., Nouv. Ann. Mus. Hist. Nat. 3: 156 (1834).
- Calla gaby Blanco, Fl. Filip.: 659 (1837).
- Colocasia vulgaris Raf., Fl. Tellur. 3: 65 (1837).
- Colocasia himalensis Royle, Ill. Bot. Himal. Mts.: 407 (1840).
- Colocasia nymphaeifolia (Vent.) Kunth, Enum. Pl. 3: 37 (1841).
- Colocasia virosa (Roxb.) Kunth, Enum. Pl. 3: 41 (1841).
- Colocasia vera Hassk., Flora 25(2 Beibl. 1): 81 (1842).
- Colocasia fontanesii Schott, Oesterr. Bot. Wochenbl. 4: 409 (1854).
- Colocasia euchlora K.Koch & Linden, Index Seminum (B) 1854(App.): 4 (1855).
- Zantedeschia virosa (Roxb.) K.Koch, Index Seminum (B) 1854(App.): 9 (1855).
- Alocasia illustris W.Bull, Cat. 1873: 4 (1873).
- Caladium violaceum Engl. in A.L.P.de Candolle & A.C.P.de Candolle, Monogr. Phan. 2: 492 (1879).
- Aron colocasium (L.) St.-Lag., Ann. Soc. Bot. Lyon 7: 119 (1880).
- Colocasia gracilis Engl., Bot. Jahrb. Syst. 1: 185 (1881).
- Colocasia neocaledonica Van Houtte, Cat. 1885: (1885).
- Alocasia dussii Dammer, Gartenflora 1892: 312 (1892).
- Colocasia colocasia (L.) Huth, Helios 11: 134 (1893), nom. inval.
- Colocasia violacea (Desf.) auct., Bot. Mag. 126: t. 7732 (1900).
- Steudnera virosa (Roxb.) Prain, Bengal Pl.: 1113 (1903).
- Caladium colocasia (L.) W.Wight, Contr. U. S. Natl. Herb. 9: 206 (1905), nom. illeg.
- Colocasia antiquorum var. patens Makino in Y.Iinuma, Somoku-Dzusetsu, ed. 3, 4: 1253 (1912).
- Colocasia antiquorum var. rosea Makino in Y.Iinuma, Somoku-Dzusetsu, ed. 3, 4: 1253 (1912).
- Colocasia peltata (Lam.) Samp., Herb. Portug.: 12 (1913).
- Colocasia aegyptiaca Samp., Herb. Portug., Ap.: 3 (1914).
- Colocasia antiquorum var. multifolia Makino, J. Jap. Bot. 1: 4 (1916).
- Colocasia antiquorum var. rupicola Haines, Bot. Bihar Orissa 5: 867 (1924).
- Colocasia antiquorum var. stolonifera Haines, Bot. Bihar Orissa 5: 867 (1924).
- Colocasia antiquorum f. acuatica Makino, J. Jap. Bot. 3: 15 (1926).
- Colocasia antiquorum f. eguimo Makino, J. Jap. Bot. 3: 15 (1926).
- Colocasia antiquorum f. oyasetage Makino, J. Jap. Bot. 3: 15 (1926).
- Colocasia antiquorum f. purpurea Makino, J. Jap. Bot. 3: 15 (1926).
- Colocasia antiquorum f. yamamotoi Makino, J. Jap. Bot. 3: 15 (1926).
- Colocasia tonoimo Nakai, Iconogr. Pl. Asiae Orient. 3: 231 (1940).[3]
Miêu tả
Củ của Colocasia esculenta có hình dạng và kích thước đa dạng. Lá có kích thước đến 40×24,8 cm, mọc từ củ (thân rễ), mặt trên màu xanh lục đậm, mặt dưới nhạt hơn, thông thường có hình oval-tam giác. Cuống lá cao 0,8 -1,2 m. Mo hoa có thể dài đến 25 cm, trong đó phần bông mo chiếm 3/5 chiều dài.
Colocasia esculenta có quan hệ gần với các loài thuộc chi Xanthosoma và Caladium.
Phân bố và môi trường sống
Colocasia esculenta có thể là loài bản địa của vùng đất ẩm thấp thuộc Malaysia. Ước tính loài này được trồng tại các vùng nhiệt đới ẩm của Ấn Độ từ trước năm 5000 trước công nguyên do di thực từ Malaysia, sau đó đến Ai Cập cổ đại.
Tại Australia, Colocasia esculenta var. aquatilis là loài bản địa của vùng Kimberley thuộc Tây Australia; giống Colocasia esculenta var. esculenta cũng trở thành giống hoang dại tại một số bang của Australia. Còn tại Việt Nam thì có nhiều giống khoai môn như môn xanh, môn trắng, môn tím, môn tía, môn bạc hà, môn sáp, môn sen, môn thơm, môn trốn...[4]
Sử dụng
Colocasia esculenta được sử dụng chủ yếu để lấy củ và cuống lá. Ở dạng tươi, loài cây này có độc do chứa calci oxalat[5][6] và các tinh thể hình kim trong tế bào thực vật có thể gây ngứa. Tuy nhiên, khi được luộc hoặc ngâm trong nước lạnh qua đêm thì độc tố sẽ bị phá hủy[7].
Lá loài này khá giàu vitamin và khoáng chất nên được dùng để làm bột trẻ em và thức ăn nhẹ.
Hình ảnh
Xem thêm
Chú thích
Tham khảo
Dữ liệu liên quan tới Colocasia esculenta tại Wikispecies
