Nguyễn Bá Phát

• Ông sinh tại làng Trung Sơn, huyện Hòa Vang, tỉnh Quảng Nam (nay là xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng).
• Nguyễn Bá Phát lớn lên trong một gia đình nghèo, cha là một nhà nho có tinh thần yêu nước, dạy chữ Hán có tiếng trong vùng. Năm 18 tuổi, phần vì chỉ học chữ quốc ngữ, phần vì có những chuyện không hay trong tộc họ, Phát bỏ đi đăng lính thủy thủ vào các tàu Pháp (1939). Sáu năm lênh đênh trên biển cả, anh đã đi đến nhiều bờ biển châu Á, châu Phi, qua tận đảo Réunion hay Madagascar. Trong các câu lạc bộ thủy thủ, anh được nghe bao điều, từ cộng sản đến xã hội, tự do đến cách mạng và nhiều thông tin ở quê nhà.

• Tháng 7 năm 1945, Nguyễn Bá Phát tham gia đội tự vệ bí mật của Việt Minh, chuẩn bị cướp chính quyền ở Đà Nẵng. Sau khi Cách mạng tháng 8 thành công, tháng 8 năm 1945, ông được cử làm Ủy viên Ủy ban nhân dân lâm thời xã Trung Sơn. Từ tháng 9 năm 1945 đến cuối năm 1949, ông gia nhập quân đội và lần lượt giữ các chức vụ: đội trưởng thủy đội Bạch Đằng đánh Pháp ở Khánh Hòa; Chi đội phó Chi đội Phan Đình Phùng; Chỉ huy trưởng mặt trận Buôn Ma Thuột và đường 14; Phó chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng; Trung đoàn trưởng các trung đoàn 96, trung đoàn 73, rồi trung đoàn 126.
• Từ năm 1950, ông lần lượt giữ các chức vụ Trung đoàn trưởng trung đoàn 108; Tham mưu trưởng mặt trận Bắc Tây Nguyên; Chỉ huy trưởng sư đoàn 305; Tham mưu phó, rồi Tham mưu trưởng Liên khu 5.
• Tháng 10 năm 1954, ông tập kết ra Bắc, được cử vào chức vụ Phó sư đoàn trưởng Sư đoàn 308.

• Sau khi ra bắc ông được điều về Ban nghiên cứu thủy quân, giữ chức vụ Trưởng ban.
• Năm 1955, ông giữ chức Phó cục trưởng Cục Phòng thủ bờ biển (sau là Cục Hải quân) vừa mới thành lập, được phong quân hàm Đại tá. Ông sống và làm việc tại Thành phố Hải phòng.
• Sau khi quân chủng Hải quân được thành lập, tháng 1 năm 1964, ông giữ chức Phó tư lệnh Quân chủng. Ông là một vị tướng có công đầu đối với sự hình thành và phát triển của Quân chủng Hải quân Nhân dân Việt Nam anh hùng từ ngày đầu thành lập đến khi kháng chiến chống Mỹ kết thúc. Ông cũng là người có những cống hiến không nhỏ đối với việc xây dựng đoàn tàu không số, chỉ đạo và phát triển "Đường mòn Hồ Chí Minh trên biển" chi viện đắc lực cho chiến trường miền Nam, bảo vệ và phòng thủ bờ biển.
• Tháng 12 năm đó, ông là Tư lệnh quân chủng Hải quân kiêm Tư lệnh Quân khu Đông Bắc (sau khi sáp nhập).
• Năm 1964 ông trúng cử Đại biểu Quốc hội Việt Nam khóa III khu vực Hải phòng ^[1]
• Suốt thời gian Mỹ đánh phá, phong tỏa vùng sông biển miền Bắc, đặc biệt là vùng cảng chính Hải Phòng, với cương vị người chỉ huy lãnh đạo Cục phòng thủ bờ biển đến Quân chủng hải quân, Nguyễn Bá Phát gắn bó mật thiết với Hải Phòng. Ông đã cộng tác giúp đỡ Hải Phòng xây dựng, huấn luyện lực lượng dân quân tự vệ trên biển với các hải đội tự vệ của các hợp tác xã nghề cá. Các căn cứ của Hải quân đặt tại Hải Phòng, kể cả cơ sở sơ tán phân tán đều được lãnh đạo, nhân dân Hải Phòng tạo điều kiện tương trợ.
• Ngày 9/5/1972, Không quân Hải quân Mỹ đánh vào Cảng Hải Phòng, thả bom từ trường phong tỏa vùng sông biển Hải Phòng. Để chống lại sự phong tỏa của Mỹ, chính phủ thành lập Ban chống phong tỏa trực thuộc chính phủ do Phó thủ tướng chính phủ Lê Thanh Nghị làm trưởng ban, Tư lệnh Hải quân Nguyễn Bá Phát, Tư lệnh quân khu Tả ngạn Đặng Kinh, Cục trưởng cục đường biển Lê Văn Kỳ, Chủ tịch Ủy ban hành chính Hải Phòng Lê Đức Thịnh đều là ủy viên. Ban đã giúp đảng, nhà nước đề xuất nhiều chủ trương, biện pháp hữu hiệu rà phá thủy lôi, bom từ trường góp phần đánh bại kế hoạch phong tỏa của Mỹ.^[2]
• Từ tháng 2 đến tháng 5 năm 1975, ông là Tư lệnh Hải quân tiền phương trong chiến dịch tổng tiến công 1975, Phó Chủ tịch Ủy ban Quân quản Đà Nẵng.
• Tháng 4 năm 1975, ông được phong quân hàm Thiếu tướng Hải quân (từ năm 1981, quân hàm này gọi là quân hàm Chuẩn đô đốc Hải quân); Tư lệnh Hải quân Nhân dân; Ủy viên Hội đồng khoa học Bộ Quốc phòng.

• Từ tháng 7 năm 1976, ông chuyển ngành sang Bộ Thủy sản vừa mới thành lập. Ông được bổ nhiệm làm Thứ trưởng thường trực Bộ, Bí thư Ban Cán sự Bộ Thủy sản cho đến khi nghỉ hưu. Ông là đại biểu Quốc hội các khóa V, VI (1974–1980).

• Sau khi nghỉ hưu ông về Đà Nẵng sống và mất tại đây năm 1993.

• Chị gái: Nguyễn Thị Hợi
• Chị gái: Nguyễn Thị Hạt
• Anh trai: Nguyễn Bá Trình, Đại tá, nguyên Chính uỷ Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Đắk Lắk
• Em trai: Nguyễn Bá Phước,Đại tá, nguyên Phó Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Nam- Đà Nẵng (cũ).
• Em trai: Nguyễn Bá Ninh, Trung tá, trợ lý chính trị Cục Chính trị Quân khu 5.^[3]
• Em gái: Nguyễn Thị Liên

Các anh em của Nguyễn Bá Phát đều tham gia cách mạng, đó là Đại tá Nguyễn Bá Trình, nguyên Chính uỷ Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Đắk Lắk, Đại tá Nguyễn Bá Phước, nguyên Phó Chỉ huy trưởng Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Quảng Nam- Đà Nẵng (cũ), Trung tá Nguyễn Bá Ninh, trợ lý chính trị Cục Chính trị Quân khu 5.^[3][4]

• Tháng 05 năm 2010, ông được Nhà nước truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.
• Để ghi nhớ công lao của ông, Hội đồng nhân dân Thành phố Đà Nẵng đã đặt tên cho con đường từ đường Nguyễn Lương Bằng (quốc lộ IA cũ) vào khu dân cư đến giáp xã Hòa Liên (quê hương Nguyễn Bá Phát) là đường Nguyễn Bá Phát thuộc quận Liên Chiểu. Tại huyện Hòa vang, có trường THCS mang tên Nguyễn Bá Phát.

• Đọc sách: Vị tướng tài trên bộ, dưới nước
• Hình ảnh Bác Hồ trong tim một vị tướng
• Đại biểu Quốc hội tỉnh Phú Khánh (sáp nhập 2 tỉnh Phú Yên và Phú Khánh) khóa VI