Quân đoàn 1, Quân đội nhân dân Việt Nam

một trong bốn quân đoàn chủ lực của Bộ Quốc phòng Việt Nam

Quân đoàn 1, còn có tên hiệu là Binh đoàn Quyết thắng[2], từng là một quân đoàn của Quân đội nhân dân Việt Nam từ tháng 10 năm 1973 đến tháng 12 năm 2023. Đây là đơn vị cấp quân đoàn thực thụ đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, được thành lập ngày 24 tháng 10 năm 1973 tại Ninh Bình. Vào cuối Chiến dịch Hồ Chí Minh, Quân đoàn 1 là đơn vị đánh chiếm Bộ Tổng tham mưu Quân lực Việt Nam Cộng hòa, góp phần làm nên Sự kiện 30 tháng 4 năm 1975.[3][4] Cuối năm 2023, Quân đoàn 1 và Quân đoàn 2 hợp lại thành Quân đoàn 12.

Quân đoàn 1
Quân đội Nhân dân Việt Nam
Biểu trưng Quân đoàn 1
Quốc gia Việt Nam
Thành lập24 tháng 10 năm 1973; 50 năm trước (1973-10-24) - ngày 21 tháng 11 năm 2023 (kết thúc hoạt động)
Quân chủngLục quân
Phân cấpQuân đoàn ( nhóm 4 )
Nhiệm vụBảo vệ và cơ động khắp trong nam ngoài bắc
Quy mô31.000 quân đến 40.000 quân
Bộ phận của Bộ Quốc phòng Việt Nam
Bộ chỉ huyTam Điệp, Ninh Bình
Tên khác"Binh đoàn Quyết thắng"..
Khẩu hiệuThần tốc - Quyết thắng
Tham chiếnChiến dịch Hồ Chí Minh
Chiến tranh biên giới Việt–Trung 1979 [1]
Thành tíchAnh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân
Huân chương Hồ Chí Minh Huân chương Hồ Chí Minh
Huân chương Quân công Huân chương Quân công hạng Nhất
Chỉ huy
Chỉ huy nổi bật


Bảo tàng quân đoàn 1 thành phố Tam Điệp, Ninh Bình

Lịch sử

Thiếu tướng Lê Quang Hòa, chính ủy đầu tiên của Quân đoàn 1.

Năm 1972, sau đợt tập kích đường không trong Chiến dịch Linebacker II, chính quyền Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà buộc phải ký Hiệp định Paris 1973, theo đó năm 1973 Hoa Kỳ và Việt Nam Dân Chủ Cộng Hoà phải rút toàn bộ quân đội ở miền Nam Việt Nam về nước. Cùng lúc đó, tình hình quân sự tại Quân khu 4 của Quân đội nhân dân Việt Nam cũng đang bất lợi. Quân ủy Trung ương Việt Nam điều động một vài sư đoàn đang bị tổn thất nặng rút về phía Bắc để củng cố.

Tháng 10 năm 1973 Quân ủy Trung ươngBộ Quốc phòng đề nghị Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã phê chuẩn việc thành lập các quân đoàn chủ lực. Theo đó, ngày 24 tháng 10 năm 1973, tướng Võ Nguyên Giáp – Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Quân ủy Trung ương, Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam ký quyết định số 142/QĐ–QP thành lập Quân đoàn 1 đóng quân trên địa bàn thành phố Tam Điệp, tỉnh Ninh Bình[5]. Ban chấp hành Đảng bộ gồm 7 ủy viên, do Lê Quang Hoà làm bí thư, Lê Trọng Tấn làm tư lệnh quân đoàn, phó bí thư và Hoàng Minh Thi ủy viên thường vụ.

Quá trình phát triển

Theo quyết định của Bộ Quốc phòng, cơ cấu tổ chức của Quân đoàn gồm: Bộ Tư lệnh Quân đoàn. Ba cơ quan quân đoàn: Bộ Tham mưu, Cục Chính trị, Cục Hậu cần. Các đơn vị khi thành lập: Sư đoàn 308 Bộ binh, Sư đoàn 312 Bộ binh, Sư đoàn 320B Bộ binh (sau đổi thành Sư đoàn 390), Sư đoàn 367 Phòng không, Lữ đoàn 202 Tăng–Thiết giáp, Lữ đoàn 45 Pháo binh, Lữ đoàn 299 Công binh và Trung đoàn 140 Thông tin.[5]

Ngày 15 tháng 3 năm 1975, Quân đoàn 1 được lệnh di chuyển vào miền Nam Việt Nam sẵn sàng tham chiến. Trừ sư 308 ở lại miền Bắc Việt Nam làm nhiệm vụ phòng thủ phía bắc, toàn bộ quân đoàn vượt 1.789 km từ Bắc vào Nam theo đường Trường Sơn: tuyến Quốc lộ 1Đường 9 – qua Lao Bảo sang lãnh thổ Lào – về Kon Tum theo đường 14 qua Buôn Mê Thuột, đến ngày 14 tháng 4 năm 1975 vào đến Đồng XoàiPhước Long chuẩn bị cho trận đánh cuối cùng. Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, Quân đoàn 1 nhận nhiệm vụ từ bàn đạp Sông Bé, tấn công từ phía Bắc Sài Gòn, bao vây tiêu diệt đối phương ở Phú Lợi, Bến Cát, Bình Dương, Lai Khê, Tân Uyên; ngăn chặn Sư đoàn 5 Bộ binh Quân lực Việt Nam Cộng hòa rút về nội đô và vô hiệu hóa đơn vị này; tấn công đánh chiếm Bộ Tổng tham mưu Quân lực Việt Nam Cộng hòa, các bộ tư lệnh binh chủng ở Gò Vấp, Bình Thạnh; tổ chức một lực lượng tấn công hợp điểm với các quân đoàn khác tại Dinh Độc Lập[6][7] Do phải hành quân gấp từ miền Bắc vào bằng mọi phương tiện thủy, bộ và đường không. Quân đoàn 1 bắt đầu tấn công chậm một ngày so với các đơn vị khác.[8]

Ngày 29/11/2023, tại Ninh Bình, Bộ Quốc phòng tổ chức hội nghị tiếp nhận nguyên trạng các cơ quan, đơn vị thuộc Quân đoàn 1, Quân đoàn 2 và Phân viện 5 (Bệnh viện 7, Quân khu 3) về Quân đoàn 12.

Lãnh đạo hiện nay

(Đã kết thúc hoạt động)

  • Tư lệnh:
  • Chính ủy:
  • Tham mưu trưởng:
  • Phó Tư lệnh:
  • Phó Tư lệnh:
  • Phó Chính ủy:

Tổ chức bộ máy

Cơ quan trực thuộc

  • Văn phòng
  • Thanh tra
  • Phòng Tài chính
  • Phòng Khoa học Quân sự
  • Phòng Thông tin Khoa học Quân sự
  • Phòng Điều tra Hình sự
  • Bộ Tham mưu[9]
  • Cục Chính trị[10]
  • Cục Hậu cần
  • Cục Kỹ thuật[11]

Đơn vị trực thuộc Quân đoàn

Trước đây, trong biên chế của Quân đoàn 1 còn có Lữ đoàn tăng - thiết giáp 202. Nhưng từ ngày 31/7/2023, lữ đoàn này được điều chuyển nguyên trạng về Binh chủng Tăng - Thiết giáp[19]).

Đơn vị trực thuộc Cục

  • Tiểu đoàn Trinh sát đặc nhiệm 701 (Bộ Tham mưu).
  • Tiểu đoàn Cảnh vệ 702 (Bộ Tham mưu).[20]
  • Tiểu đoàn Trinh sát pháo binh 703 (Bộ Tham mưu).
  • Tiểu đoàn Hóa học 21 (Bộ Tham mưu).[9]
  • Tiểu đoàn Thông tin 140 (Bộ Tham mưu).
  • Bảo tàng Binh đoàn Quyết Thắng (Cục Chính trị).[21]
  • Tiểu đoàn Vận tải 752 (Cục Hậu cần).
  • Kho K54 (Cục Hậu cần).
  • Bệnh xá cơ quan (Cục Hậu cần)[22] tại Tam Điệp, Ninh Bình.
  • Tiểu đoàn Kho K256 (Cục Kỹ thuật).[11][23]
  • Tiểu đoàn 879 (Cục Kỹ thuật).[24]

Tổ chức chung

Thành tích

Chỉ huy, lãnh đạo qua các thời kỳ

Tư lệnh

TTHọ tên
Năm sinh–năm mất
Thời gian
đảm nhiệm
Cấp bậc tại nhiệmChức vụ cuối cùngGhi chú
1Lê Trọng Tấn
(1914–1986)
1973–1974Thiếu tướng (1961)
Trung tướng (1974)
Đại tướng (1984)
Tổng tham mưu trưởng
Tư lệnh đầu tiên, Phó Tổng tham mưu trưởng kiêm chức
2Nguyễn Hòa
(1927–2014)
1974–1979Thiếu tướng (1974)Trung tướng (1980), quyền Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Kế hoạch và Ngân sách Quốc hội khóa VIII
3Lê Nam Phong
(1927–2022)
1979–1983Thiếu tướng (1984)Trung tướng (1988), Hiệu trưởng Trường Sĩ quan Lục quân 2 (1987–1997)
4Nguyễn Kiệm
(1934–)
1983–1988Thiếu tướng (1984)Trung tướng (1992)
Chánh Thanh tra Bộ Quốc phòng (1992–1999)
5Nguyễn Huy Hiệu
(1947–)
1988–1995Thiếu tướng (1987)
Trung tướng (1995)
Thượng tướng (2003)
Thứ trưởng Bộ Quốc phòng (1998–2011)
Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân (1973)
6Đỗ Trung Dương
(1946–)
1995–1997Thiếu tướng (1995)Trung tướng (2002)
Phó Tổng Tham mưu trưởng (1997–2006)
7Nguyễn Khắc Nghiên
(1951–2010)
1997–1998Thiếu tướng (1997)Trung tướng (2002), Thượng tướng (2007)
Tổng tham mưu trưởng (2006–2010)
8Nguyễn Xuân Sắc1998–2002Đại táThiếu tướng, Phó Giám đốc Học viện Chính trị.[26]
9Phan Khuê Tảo
(1950–)
2002–2004Thiếu tướng (2002)Chuẩn đô đốc
Phó Tư lệnh Quân chủng Hải quân (2004–2010)
[27]
10Nguyễn Quốc Khánh
(1956–)
2004–2005Thiếu tướng (2004)Trung tướng (2008)

Phó Tổng tham mưu trưởng (2009–2016)

11Tô Đình Phùng
(1955–2020)
2005–2007Thiếu tướng (2005)Trung tướng (2010)

Cục trưởng Cục Quân huấn (2007–2010)
Phó Giám đốc Học viện Quốc phòng (2010–2015)

12Trần Quốc Phú
(1953–)
2007–2009Thiếu tướng (2007)Trung tướng (2011)

Hiệu trưởng Trường Đại học Trần Quốc Tuấn (2009–2013)

13Trần Anh Vinh
(1954–)
2009–2010Thiếu tướng (2009)Trung tướng (2013)

Cục trưởng Cục Tác chiến (2010–2014)

14Phan Văn Giang
(1960–)
2010–2011Thiếu tướng (2009)Đại Tướng (2021)

Tư lệnh Quân khu 1 (2014–2016)
Bộ trưởng Bộ Quốc Phòng (2021–nay)

15Nguyễn Tân Cương
(1966–)
2011–2013Thiếu tướng (2012)Thượng Tướng (2021)

Tư lệnh Quân khu 4 (11.2014–11.2018)
Tổng tham mưu trưởng (2021–nay)

16Trần Việt Khoa
(1965–)
2013–2015Thiếu tướng (2013)

Trung tướng (2017)Thượng tướng (2021)

Giám đốc Học viện Quốc phòng (2016–nay)[28]
17Trần Duy Giang2015–1.2018Thiếu tướng (2016)

Trung tướng (2020)

Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần (2017–nay)[29]
18Doãn Thái Đức
(1966–)
1.2018– 4.2020Thiếu tướng (2018)

Trung tướng (2022)

Cục trưởng Cục Cứu Hộ– Cứu nạn Bộ Tổng tham mưu (2020)[30]
19Đỗ Minh Xương4.2020–12.2021Thiếu tướng (2020)Giám đốc Học viện Lục Quân Đà Lạt
20Trương Mạnh Dũng12.2021– 12.2023Thiếu tướng (2022)

Chính ủy, Phó tư lệnh Chính trị

TTHọ tên
Năm sinh–năm mất
Thời gian
đảm nhiệm
Cấp bậc tại nhiệmChức vụ cuối cùngGhi chú
1Lê Quang Hòa
(1914–1993)
1973–1974Thiếu tướng (1959)
Trung tướng (1974)
Thượng tướng (1986), Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam kiêm Tổng thanh tra Quân độiChính ủy đầu tiên, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị kiêm chức
2Hoàng Minh Thi
(1922–1981)
1974–1979Thiếu tướng (1974)Thiếu tướng, Tư lệnh Quân khu 4
3Đỗ Mạnh Đạo
(1929–2006)
1980–1982Đại táTrung tướng (1989)
Phó Tư lệnh về Chính trị Quân khu 3 (1985–1993)
4Đỗ Trường Quân1982–1984Thiếu tướngPhó Tư lệnh Chính trị, Quân đoàn 1
5Hoàng Ngọc Chiêu1988–1989Thiếu tướngPhó Tư lệnh Chính trị, Quân đoàn 1
6Vũ Xuân Sinh1993–1995Thiếu tướngHệ trưởng Hệ Quốc phòng (Học viện Quốc phòng)
7Nguyễn Đức Sơn
(1946–)
1995–2000Thiếu tướng (1996)

Trung tướng (2004)

Cục trưởng Cục Chính trị (2000–2006)
8Ngô Lương Hanh
(1950–)
2000–2004Thiếu tướng (2000)

Trung tướng (2006)

Chính ủy Học viện Hậu cần (2004–2010)
9Mai Quang Phấn
(1953–)
2004–2005Thiếu tướng (2006)

Trung tướng(2010)Thượng tướng (2014)

Chính ủy Quân khu 4 (2005–2012)
Phó Chủ nhiệm Tổng cục chính trị (2012–2016)
10Đỗ Đức Tuệ
(1954–)
2005–2007Thiếu tướng (2006)

Trung tướng(2011)

Chính ủy Học viện Quốc phòng(2009–2014)
11Nguyễn Văn Động
(1954–)
2007–2008Thiếu tướng (2007)

Trung tướng (2011)

Cục trưởng Cục Cán bộ (2008–2014)[31]
12Mai Văn Lý
(1955–)
2008–2014Thiếu tướng (2008)
Trung tướng (2014)
Phó Chủ nhiệm Ủy ban kiểm tra Quân ủy Trung ương (2014–2015)
13Lương Đình Hồng
(1963–)
2014–2015Thiếu tướng (2014)

Trung tướng (2019)Thượng tướng (2022)

Trung tướng (2018)

Phó Chủ nhiệm UBKT Quân ủy Trung ương (2015–2017)
Chính ủy Trường Đại học Trần Quốc Tuấn (2017–2018)
Chính ủy Học viện Quốc phòng (2018–nay)

14Nguyễn Văn Bổng
(1966–)
2015–2016Thiếu tướng (2015)

Trung tướng (2019)

Cục trưởng Cục Tổ chức (2016–2017)
Chánh Văn phòng Bộ Quốc phòng (2017–1.2020)

Chính ủy Quân chủng Hải quân (1.2020-nay)

15Đỗ Văn Thiện
(1966–)
2016–2018Thiếu tướng (2016)

Trung tướng (2020)

Chính ủyTrườngLục quân 1 (2018–12.2019)

Chính ủy Tổng cục Hậu cần (12.2019-nay)

16Nguyễn Văn Hùng(1968)2018–2019Thiếu tướng (2018)

Trung tướng (2022)

Chính ủy Học viện Hậu cần (2019–2022)

Phó Chủ nhiệm UBKT Quân ủy (2022-nay)

17Nguyễn Đức Hưng(1970-)2019–nayThiếu tướng (2021)

Phó Tư lệnh kiêm Tham mưu trưởng

TTHọ tên
Năm sinh–năm mất
Thời gian
đảm nhiệm
Cấp bậc tại nhiệmChức vụ cuối cùngGhi chú
1Hoàng Đan
(1928– 2003)
1973–1974Đại tá (1973)Thiếu tướng (1977), Cục trưởng Cục Khoa học công nghệ và môi trường, Bộ Quốc phòng
2Đỗ Trung Dương

(1945–2020)

1987–1993Đại táTrung tướng (2002), Phó Tổng tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam
3Phùng Quang Thanh
(1949–2021)
1991Đại táĐại tướng (2007), Bộ trưởng Bộ Quốc phòng
4Nguyễn Khắc Nghiên
(1951– 2010)
1996–1997Đại táThượng tướng (2007), Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam
5Trần Anh Vinh
(1954–)
20072008Đại táTrung tướng, Cục trưởng Cục Tác chiến Bộ Tổng tham mưu
6Phan Văn Giang
(1960–)
20082010Đại táThượng tướng, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam
7Nguyễn Tân Cương
(1967–)
2010–2011Đại táTrung tướng, Phó Tổng Tham mưu trưởng
8Trần Việt Khoa
(1965– )
2011–2013Đại táGiám đốc Học viện Quốc phòng (Việt Nam) (2016–nay)
9Trần Duy Giang

(1966–)

2013–2015Đại táTư lệnh Quân đoàn 1 (2015–112.2017)

Chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần (1.2018–nay)

10Doãn Thái Đức
(1966–)
2015–2018Đại táTư lệnh Quân đoàn 1 (2018–nay)
11Đỗ Minh Xương2018– 4.2020Đại tá
12Trương Mạnh Dũng4.2020- 12.2021Thiếu tướng (2022)
13Nguyễn Trung Hiếu01.2022- nay

Các tướng lĩnh khác

Chú thích

Liên kết ngoài