Thiên Thai (trường ca)

Theo U minh lục: Lưu Thần và Nguyễn Triệu cùng vào núi hái thuốc gặp một con suối lớn, hai bên bờ suối có hai người con gái tư chất tươi đẹp -hai nàng tiên- đã lưu hai người lại trong nửa năm. Cả hai đều nhớ quê hương bèn từ biệt các tiên nữ ra về. Về đến nơi, anh em bà con đã phiêu bạt đi đâu, nhà cửa cũng không còn. Hỏi thì không ai nhận ra họ vì họ đã có con cháu đến 7 đời.

Ngay câu đầu bài nhạc, Văn Cao đã nhắc đến sự tích này:

Tiếng ai hát chiều nay vang lừng trên sóng

Nhớ Lưu Nguyễn ngày xưa lạc tới Đào nguyên...

Văn Cao viết "Thiên Thai" từ ám ảnh sông Hương xứ Huế mà ông có dịp tới thăm mùa thu năm 1940 và ấn tượng khi đi thuyền trên sông Phi Liệt (Thủy Nguyên, Hải Phòng) và nghe ca trù năm 1941^[1]. Năm 1944, Văn Cao đã viết lời tựa cho bài "Thiên Thai": "... Ảnh hưởng sông nước khúc Thiên Thai cổ trong khung cảnh huyền diệu của Đường Thi với hai truyện Thiên Thai và Đào Nguyên. Người Sông Ngự đã lạc cảm xúc rồi..."

Khe cây, lối đá nhận đường vào

Hoa cỏ không vương mảy bụi nào

......

Nhìn bóng dáng mây quên việc trước

Trông chiều cây nước ngỡ chiêm bao

Muốn biết về đâu, non nước ấy

Hỏi thăm, nên tới suối Hoa Đào...

Ca khúc này đã được thu âm trong một số album sau:

• Tiếng Tơ Đồng 2 - với Thái Thanh (1974)
• Phạm Mạnh Cương 24 - Dạ Khúc với Mai Hương (trước 1975)
• Chiều mưa biên giới - với Hà Thanh
• Tình khúc Văn Cao (Nhạc tiền chiến 4) với Mai Hương và Quỳnh Giao (1995)
• Ca khúc Văn Cao - với Ánh Tuyết (2002)
• The Quiet American (Original Motion Picture Soundtrack) - Craig Armstrong với Hồng Nhung (2002)
• Thiên Thai - với Thu Giang
• Tình khúc Vang Bóng - Dư Âm với Cao Minh
• Cung đàn xưa - với Ánh Tuyết
• Suối mơ đến Thiên Thai - với Ánh Tuyết (2005)
• Nói với tôi một lời - với Lâm Nhật Tiến (2006)
• Tiếng hát Trương Chi - với Đức Tuấn (2008)
• Tùng Dương hát tình ca - với Tùng Dương (2012)

• Nghe MC Vĩnh Lạc giới thiệu và Ái Vân hát bài này trong chương trình Hát Cho Tuổi Thơ 2, chất lượng kém