Tiglatpiliser III
Hi Tiglatpiliser[1] III o kundi man Tiglat-pileser[2] III (kuneiporme: 𒆪𒋾𒀀𒂍𒈗𒊏 TUKUL.TI.A.É.ŠÁR.RA; Akkadian: Tukultī-apil-Ešarra, "an akon pagtapod aada han anak han Ešarra"; Hinebreo: תִּגְלַת פִּלְאֶסֶר Tiglat Pil’eser; Ininglis: Tiglath-Pileser) usá nga prominente nga hadi han Asiria han ika-8 nga gatos tuig UC (naghadi 745–727 UC)[3][4] nga nagbutang hin mga nangunguna nga mga sistema nga sibil, militar ngan politika han Imperyo nga Neo-Asiriahanon.[5][6]
| Tiglatpiliser III | |
|---|---|
| |
 Hi Tiglatpiliser III: stela tikang han mga bungbong han iya palasyo (British Museum, London). | |
| Hadi han Imperyo Neo-Asiryahanon | |
| Paghadì | 745–727 BC |
| Nag-uná | Ashur-nirari V |
| Nagsunod | Salmanaser V |
| Namatay | 727 UC |
| Anak | Salmanaser V |
| Amay | Ashur-nirari V |
Gin-agaw ni Tiglatpiliser III an trono han Asiria dida hin gera sibil ngan ginpatay an hadianon nga pamilya. Naghimo hiya hin dagko nga mga pagbag-o han Asiriahanon nga kagamhanan nga diin gin-upay niya an pagka-epektibo ngan seguridad hiní. Ginhimo niya an syahan nga permanente nga army han Asiria.[7][8]
Ginlupig ni Tiglatpiliser III an kadam-an han Harani nga Sidlangan mga rehiyon; ha salatan, an iya mga igkasi Mesopotamiahanon ha Babilonya ngan Chaldea, ngan ha hiruhirayo ha salatan, an mga Arabo, Magan, Meluhha, ngan Dilmunita han Rawis Arabyano. Ha habagatan, nalupig an Israel, Judah, Philistia, Samarra, Moab, Edom, an mga Sutean ngan an Nabatea. Ha amihan, nalupig an Urartu, Armenia ngan Scythia ha Kabugkiran Caucasus, Cimmeria ha Dagat Itom, ngan an Nairi, ngan ha kanawayan, an kadam-an han sinirangan ngan habagatan nga Asia Minor, upod an mga Hittite, Phrygia, Cilicia, Commagene, Tabal, Corduene ngan Caria. Ha katundan, nasakop an mga Griyego han Cyprus ngan Aram (moderno nga Sirya), ngan an mga Mediterraneo nga mga syudad-nga-estado han Phoenicia/Caanan nagkalulupig. Ha sinirangan, nalupig niya an Persia, Media, Gutium, Mannea, Cissia ngan Elam. Ha urhe nga bahin han iya paghadi, ginkorona hiyá nga hadi ha Babilonya.
Ginpugong ni Tiglatpiliser III in mga rebelyon patok han Asiryahanon nga paghadi pinaagi han paggamit hin pagpirit hin pagpabalhin hin lugar hin mga yukut nga tawo han bug-os nga imperyo. Usá hiya han mga pinakamalinamposon nga mga komandante militar ha kaagi han kalibutan nga naglupig an kadam-an han kalibutan nga nasabtan han mga Asiryahanon ugsa han iya kamatayan.