Tōng-bu̍t

(Tùi Animalia choán--lâi)
?Tōng-bu̍t
Chhī-leng tōng-bu̍t, chiáu-á, lióng-chhe tōng-bu̍t, kî-thaⁿ.
Hoà-chio̍h hoān-ûi
Late Neoproterozoic - Recent
Seng-bu̍t-ha̍k hun-lūi
He̍k:Eukaryota
Kài:Animalia
Linnaeus, 1758

Tōng-bu̍t (Hàn-jī: 動物) sī chi̍t lūi seng-bu̍t ê miâ, sio̍k-î Tōng-bu̍t-kài (Hàn-jī: 動物界; Ha̍k-miâ: Animalia). In ū-hoat-tō· tín-tāng, m̄-koh bô chhiūⁿ si̍t-bu̍t ū châi-tiāu lī-iōng kng lâi ha̍p-sêng chia̍h-mi̍h (kng-ha̍p-sêng chok-iōng, photosynthesis); in su-iàu siau-hoà pa̍t-ê seng-bu̍t chiah ē-tàng seng-chûn--lo̍h-khì.

Thong-sio̍k gí-giân it-poaⁿ kā jîn-lūi pâi-tû tī tōng-bu̍t-lūi chi gōa. Tōng-bu̍t mā tiāⁿ iōng lâi chò cheng-siⁿ ê tông-gī-sû. Chóng-sī tùi seng-bu̍t-ha̍k ê koan-tiám lâi khoàⁿ, lâng mā sī 1 chióng tōng-bu̍t.[1]

Te̍k-teng

Tōng-bu̍t lóng sī to-sè-pau chin-hu̍t seng-bu̍t.[2][3] Tōa-to-sò͘ ê tōng-bu̍t lóng sī ī-êng seng-bu̍t,[4][5][6] chió-sò͘ tōng-bu̍t ē-sái chìn-hêng bô-sng-sò͘ ho͘-khip,[7] che kah ē kng-chū-êng seng-bu̍t (si̍t-bu̍t, chò-lūi) oân-á bô-kâng.[8] Tōng-bu̍t tī i sìⁿ-miā chiu-kî ê mó͘-chi̍t-ê khám-chām ū ūn-tōng-sèng. Tōa-tō͘-sò͘ tōng-bu̍t ê phoe-thai hoat-io̍k tiong ū phoe-pau-kî.[9] Keng-kòe phoe-pau-kî, sè-pau ē hun-hòa chò bô-kâng ê cho͘-chit kap khì-koan.

To-iūⁿ-sèng

Mn̂gExampleChéng ê sò͘-liōngLio̍k-sengHái-sengTām-chúiTo̍k-li̍p seng-oa̍hKià-seⁿ
Khoân-chat tōng-bu̍t 17,000[10]Sī (thô͘)[11][11]1,750[12]400[13]
Chat-kha tōng-bu̍t 1,257,000[10]1,000,000

(insects)[14]

>40,000

(Malac-ostraca)[15]

94,000[12][11]>45,000[lower-alpha 1][13]
Gōa-kong tōng-bu̍t 6,000[10][11]60–80[12]
Chek-soh tōng-bu̍t >70,000[10][16]23,000[17]13,000[17]18,000[12]

9,000[17]

40

(catfish)[18][13]

Chhì-pau tōng-bu̍t 16,000[10][11]Yes (few)[11][11]>1,350

(Myxozoa)[13]

Kek-phôe tōng-bu̍t 7,500[10]7,500[10][11]
Nńg-thé tōng-bu̍t 85,000[10]

107,000[19]

35,000[19]60,000[19]5,000[12]

12,000[19]

[11]>5,600[13]
Sòaⁿ-thâng 25,000[10]Sī (thô͘)[11]4,000[20]2,000[12]11,000[20]14,000[20]
Píⁿ-hêng tōng-bu̍t 29,500[10][21][11]1,300[12][11]


3,000–6,500[22]

>40,000[13]


4,000–25,000[22]

Lián-á-thâng 2,000[10]>400[23]2,000[12]
Hái-mî tōng-bu̍t 10,800[10][11]200-300[12][24]
2013 nî ū kì-lio̍k ê hiān-chûn bu̍t-chèng chóng-siàu: 1,525,728

Hoat-seng-ha̍k

Tōng-bu̍t sī chi̍t ê tan-hē-thóng, ū kiōng-tông chó͘-sian. In kah niá-piⁿ-mn̂g-thâng sī chí-mōe-kûn koan-hē. Ki-kûn sī hái-mî tōng-bu̍t, loa̍h-á-thē tōng-bu̍t, píⁿ-pôaⁿ tōng-bu̍t, chhì-pau tōng-bu̍t, chia-ê tōng-bu̍t sin-khu m̄ sī nn̄g-pêng tùi-thīn.

Choanozoa

Niá-piⁿ-mn̂g-thâng tōng-bu̍t


Tōng-bu̍t

Chhek-seng (Hái-mî)


Chin-āu-seng

Loa̍h-á-thē


ParaHoxozoa


Píⁿ-pôaⁿ



Chhì-pau



Nn̄g-pêng-tùi-thīn

Ī-bô-khiuⁿ


Sīn-kńg
Āu-kháu

Chek-soh



Pò͘-tōa



Goân-kháu
Thǹg-phôe

Scalidophora




Hoàn-chat-kha



Sòaⁿ-thâng



>529 mya
Kńg-lê
Taⁿ-go̍k

Lián-hêng kap kīn-chhin



Mn̂g-go̍k



Píⁿ-thâng

Píⁿ-hêng kap kīn-chhin


Koan-lûn

Nńg-thé kap kīn-chhin



Khoân-chat kap kīn-chhin


550 mya
580 mya

610 mya
650 mya
Triploblasts
680 mya

760 mya
950 mya


Hui-nn̄g-pêng-tùi-thīn tōng-bu̍t

Nn̄g-pêng-tùi-thīn tōng-bu̍t

Nn̄g-pêng-tùi-thīn tōng-bu̍t ê sin-khu mô͘-hêng.

Ī-bô-khiuⁿ tōng-bu̍t sī nn̄g-pêng-tùi-thīn tōng-bu̍t ê ki-kûn.[25][26][27]

Goân-kháu tōng-bu̍t kap Āu-kháu thong-bu̍t

Tú khai-sí hoat-io̍k ê sî, āu-kháu tōng-bu̍t ê phoe-pau ē hok-siā-sek li̍h-nn̄g, ah tōa-tō͘-sò͘ ê goân-kháu tōng-bu̍t (kńg-lê tōng-bu̍t) ē chìn-hêng kńg-lê-á-hêng li̍h-nn̄g. Chêng-kháu tōng-bu̍t kap āu-kháu thong-bu̍t lóng ū oân-chéng ê siau-hòa-tō, m̄-koh chêng-kháu tōng-bu̍t ê goân-tn̂g chi̍t-khai-sí ê phoe-kang (Eng-gí: blastobore) bóe-á ê hoat-io̍k chò i ê chhùi, tò-thâu hit bóe-liu ē hêng-sêng kong-bûn; ah āu-kháu tōng-bu̍t tú-hó tian-tò, in thâu-·á ê phoe-kang sī hoat-io̍k chò kong-bûn, tò-thâu seⁿ-chò chhùi.[28][29]

Goân-kháu tōng-bu̍t (Protostomes, téng-koân) vs. Āu-kháu tōng-bu̍t (Deuterostomes, ē-kha)

Tâi-oân ê tōng-bu̍t

Koan-hē bûn-chiuⁿ

Chham-khó chu-liāu


Ín-iōng chhò-gō͘: 使用群組名稱 "lower-alpha" 的 <ref> 標籤已存在,但查無對應的 <references group="lower-alpha"/> 標籤