Hûn-tit-sin

Hûn-tit-sin sī 1863-nî 1-go̍eh 1-ji̍t chhut-seⁿ tī Nô͘-ui ê Larvik chi̍t-ê Ki-tok-tô͘ ka-têng, in lāu-pē sī Ole Berntsen. Hûn-tit-sin saⁿ-cha̍p-hòe ê sî-chūn (1893-nî) î-bîn khì Bí-kok, tī Illinois ê Chicago chi̍t-keng cha̍p-hòe-tiàm kang-chok^[5]. Chhit nî āu (1904-nî 9-go̍eh 6-ji̍t) i tī Illinois ê Cook County tit-tio̍h Bí-kok kong-bîn^[6]。

Hûn-tit-sin tī 1890 nî-tāi kah Magna Berg kiat-hun; in ê hāu-seⁿHenry Berntsen sī 1900-nî 8-go̍eh tī Chicago chhut-seⁿ, chiap-tio̍h in ê chau-kiáⁿRuth Berntsen sī 1910-nî 8-go̍eh 26-ji̍t chhut-seⁿ.

1904-nî, Hûn-tit-sin sì-cha̍p-hòe ê sî-chūn kah ka-têng teng-chûn lâi-khì Tiong-kok, khai-sí tī Eng-kok thôan-káu-sū Horace W. Houlding sô͘ kiàn-li̍p tī Ti̍t-lē-séng Tōa-miâ-hú ê Lâm Ti̍t-lē Hok-im-hōe Thôan-kàu-khu khai-sí soan-kàu^[7].

1906-nî 12-go̍eh, Hûn-tit-sin gián-tho̍k chiông Los Angeles chhut-pán ê Sú-tô͘ Sìn-sim-pò, 1907-nî I chham-ka Siōng-hái kí-pān ê "Thôan-kàu Chi̍t-pah Chiu-nî Hōe-gī" lâi chhâ khòaⁿ ū lâng chai-iáⁿ sèng-lêng ê siū-sé chit kiāⁿ tāi-chì--bô, tān-sī in phoe-phêng chit-sī "mô͘-kúi ê chok-kang". Hûn-tit-sin tùi in ê kóng-hoat bô móa-ì, tān-sī i iā-sī tńg khì gôan-lâi ê Thôan-kàu-khu ^[8]. Teng-khì bô-kú I siu-tio̍h chiông Chicago chi̍t-ê pêng-iú siá ê phoe, kóng I tit-tio̍h sèng-lêng ê siū-sé. Hûn-tit-sin siūⁿ-beh thé-giàm chi̍t-ê keng-giām, só͘-í chē-chûn khì Bí-kok khì khòaⁿ-māi.

1907-nî 8-go̍eh, Hûn-tit-sin kàu Seattle chham-ka Martin L. Ryan kí-pān ê ho̍k-heng-hōe (revival meeting), tān-sī I chit-kài bô tit-tio̍h sèng-lêng ê siū-sé. I khì California ê Oakland chham-ka William F. Manley só͘ pān ê kî-tó-hōe, tān-sī iā-sī bô thé-giàm. Hûn-tit-sin chòe-āu chiân-óng Los Angeles ê "Azusa Street Mission" kiû sèng-lêng ê chhiong-móa, I chiong-î tī 1907-nî 9-go̍eh 15-ji̍t tit-tio̍h sèng-lêng ê siū-sé kah kóng-lêng-giân^[9]. Azusa Street Mission ê léng-siù thiaⁿ-kìⁿHûn-tit-sin ê kiàn-chèng chi-āu, in beh hō͘ I pó͘-chō͘-kim, lâi chi-chhî i tī Tiong-kok ê Thoân-kàu kang-chok. I teng-khì Seattle, kah cha̍p-it ūi Gō͘-sûn-chat Thoân-kàu-sū chhòng-li̍p chi̍t-ê pò͘-tō-thôan chheng-chok "Sú-tô͘ Sìn-sim-hōe" (ah-sī chheng-chok Sìn-sim-hōe)^[10]。

1908-nî, Hûn-tit-sin kah Sú-tô͘ Sìn-sim-hōe Thoân-kàu-sū tī Tiong-kok Hô-pak-séng Chèng-tēng-hú khai-sí thoân-kàu^[11], ū 4-ê gōa-kok-lâng in-ūi bē-hiáu kóng Tiong-bûn, gí-giân bô-thong só͘-í in lī-khui kàu Siōng-hái ha̍k-si̍p Tiong-bûn. Hûn-tit-sin cho͘ chit-keng tiàm móe-ji̍t kí-hêng pò͘-tō-hōe, bōe-chió kûn-chiòng, iû-kî-sī bô-chîⁿ-lâng, lâi thàm-thiaⁿin ê kóng-tō. 1910-nî Hûn-tit-sin hō͘ saⁿ-cha̍p ê bô-chîⁿ-lâng lâi sìn Iâ-so͘. I chin jia̍t-sim chiàu-kò͘ ko͘-jî, chân-chiòng-lâng, chhàu-hī-lâng-ê, bông-bo̍k-ê、é-káu-ê、liû-lōng-chiá téng-téng ê khó-liân-lâng.

Chiông 1910-nî 4-go̍eh kàu 11-go̍eh, Hûn-tit-sin chē-chûn khì Nô͘-ui, Sūi-tián、Tan-be̍h thàm-hóng chhin-pêng hó-iú ^[12], i kāng sî-chūn kah Nô͘-ui Gō͘-sûn-chat ūn-tōng léng-siù Thomas Ball Barratt í-ki̍p Erik Andersen Nordquelle kiàn-li̍p koan-hē, chi-āu teng-khì Tiong-kok ^[13]

I Chiông 1912-nî khai-sí chhut-pán Tiong-bûn ê khan-bu̍t chheng-chok Thong-thôan Hok-im Chin-lí Pò, lōe-iông kiông-tiāu ki-tok-tô͘ pit-su siū Sèng-lêng. In tī Chèng-tēng-hú soan-kàu it-ti̍t-kàu 1916-nî, in î-sóa kàu Pak-pêng (kin-á-jit ê Pak-kiaⁿ). Chiap-siū Sóe-lé ê sìn-tô͘ ū pau-koat Tiuⁿ Lêng-seng (1910-nî) kah Gūi Pó-lô (1916-nî).

Chiông 1914-nî, ū-ê Sú-tô͘ Sìn-sim-hōe Thoân-kàu-sū, pau-koat Hûn-tit-sin khai-sí kui-sio̍k Sîn-tiàu-hōe ^[14]。

1916-nî, Tiuⁿ Lêng-seng lâi hóng-būn Hûn-tit-sin, kiàn-gī I kín-siú lé-pài-la̍k ê An-hioh-ji̍t ^[15]. Hûn-tit-sin chiap-siū, tī 1916-nî 9-go̍eh 1-jit tē cha̍p-saⁿkî êThong-thôan Hok-im Chin-lí Pò chèng-sek kong-pò͘ beh siú An-hioh-ji̍t.

Tī 1917-nî, Hûn-tit-sin hoat-piáu bûn-chiuⁿLūn An-hioh Sèng-ji̍t tī Tiong-kok ê Ji̍t-kî, lāi-iông sī kóng： "...tī Tiong-kok ê lé-pài-ji̍t, chiū-sī An-hioh-ji̍t, in-ūi Sai Pòaⁿ-kiû ê lâng, chē-chûn chhut-hái lâi Tiong-kok, in tī hái-lō͘ sî-chūn tek-ka tî-khì chi̍t-ji̍t, só͘-í Tiong-kok ê lé-pài-ji̍t, chiū-sī Sai Pòaⁿ-kiû ê lé-pài-la̍k, hiān-kim tī Eng Bí téng kok-ka ê tē-khu, lé-pài-la̍k sī An-hioh-ji̍t, jî-chhú thui-sǹg, tī Tiong-kok ê tē-khu, siú An-hioh Sèng-ji̍t èng-kai tī lé-pài-ji̍t. ^[16]"

• Thong-thôan Hok-im Chin-lí Pò, (Popular Gospel Truths, 1912-nî khai-sí chhut-pán)