Calendariu gregorianu prolépticu

L'usu d'esti calendariu ye obligáu específicamente pa la conversión de feches anteriores a 1582 pola norma ISO 8601:2004 (cláusula 4.3.2.1 Calendariu gregorianu), siempre que les dos partes qu'intercambien información tean conformes. Úsenlo tamién la mayoría de los estudiosos de la cultura maya, especialmente pa la conversión de les feches de la nomada cuenta larga (sieglu I e.C. - sieglu X)^[1]. Por embargu, el restu d'historiadores y los astrónomos nun avecen a utilizalu, porque la diferencia ente'l calendariu xulianu y el gregorianu nun ye relevante pa la mayoría de les referencies de datación, nas que figura namái l'añu. Lo correuto, cuando se citen documentos d'una dómina pregregoriana, ye dar la data orixinal, y facer figurar como notes les referencies a cuál calendariu taba n'usu y la equivalencia d'esa data notros calendarios.

Pa estos calendarios estrémense dos sistemes pa numberar los años dende'l nacimientu de Cristu. Beda y otros historiadores más tardíos nun usaron el cero llatín (nulla) como añu cero, polo que'l añu anterior al añu 1 ye'l añu 1 e.C. Nesti sistema l'añu 1 e.C. ye un añu bisiestu, neto que nel calendariu xulianu prolépticu. Matemáticamente ye más conveniente incluyir un añu 0 y representar los años anteriores como negativos, pues esto fai más cenciellu'l cálculu del númberu d'años ente un añu negativu (e.C.) y otru positivu (d.C.). Esta ye la convención usada na numberación añal astronómica y nel sistema de fecha estándar internacional, ISO 8601. Nestos sistemes, l'añu 0 ye bisiestu^[2].

Magar que'l calendariu xulianu entamó a funcionar nominalmente nel añu 45 e.C., cuando foi implantáu por Xuliu César, la colocación del día bisiestu, ente'l 45 e.C. y el 1 e.C., foi irregular^[3]. El calendariu xulianu con un día adicional cada cuatro años namái tuvo un usu regular dende finales del añu 4 hasta 1582 (o más tarde nos países que nun adoptaron el calendariu gregorianu nesa fecha).

El calendariu gregorianu prolépticu ye usáu delles vegaes en programes informáticos pa facer más cenciellu'l manexu de feches antigües. Asina, ye'l calendariu utilizáu por MySQL,8 SQLite,9 PHP, CIM, Delphi, Python10 y COBOL.

La diferencia ente les feches del calendariu xulianu y les del calendariu gregorianu prolépticu primero de la introducción del calendariu gregorianu, n'ochobre de 1582, son les siguientes.

La tabla que vien darréu asume la esistencia d'un día bisiestu fixu nel calendariu xulianu, el 29 de febreru. La realidá, sicasí, ye que'l día bisiestu (bissextile) xulianu yera l'ante diem bis sextum Kalendas Martias, esto ye, el 24 de febreru, polo que les feches ente'l 24 y el 29 de febreru de los años bisiestos tien una correlación irregular.

La correlación ente les feches xulianes y les gregorianes presenta otru problema más, deriváu de los socesivos cambios históricos de la fecha que se vien usando pa determinar el cambiu d'añu. Nes diferentes dómines y países l'entamu del añu, que na mayoría de les époques y países cristianos taba establecíu el 1 de xineru, desplazose al 25 de marzu, el 25 d'avientu o al 29 d'agostu, por exemplu, pa conmemorar estremaes efemérides relixoses o astronómiques. Por exemplu, entá en 1564, un reinu estable y consolidáu como Francia tuvo de promulgar l'edictu de Roussillon pa xunificar en tol país la fecha del comienzu del añu, afitada de magar nel 1 de xineru. De resultes d'ello, p'aplicar les fórmules del calendariu gregorianu proléptico neses dómines y países hai que saber si l'añu de la fecha xuliana entama'l 1 de xineru o notru día distintu.

Nel calendariu romanu l'añu entamaba'l 1 de xineru, fecha que foi heredada pol calendariu resultante de la reforma xuliana. Pese a que los calendarios llocales teníen d'alliniase col xulianu, l'añu siguió entamando en feches distintes en dellos llugares. Asina, l'añu del calendariu d'Alexandría (Exiptu) entamaba'l 29 d'agostu, o'l 30 d'agostu dempués d'un añu bisiestu d'Alexandría. Otros calendarios provinciales, d'otra banda, foron alliniaos pa entamar l'añu el día del nacimientu d'Octaviu Augustu, el 23 de setiembre. Nel Imperiu Bizantín, qu'usaba'l calendariu xulianu, el periodu de la indicción facía que l'añu entamara'l 1 de setiembre: esta fecha sigue marcando anguaño l'escomienzu del añu llitúrxicu na Ilesia Ortodoxa. Cuando Vladimir I de Kiev adoptó'l calendariu xulianu en 988, contose esi añu como'l Anno Mundi 6496, qu'escomenzaba'l 1 de marzu, seis meses dempués del entamu del añu bizantín Anno Mundi col mesmu númberu. En 1492 (AM 7000) Iván III, según la tradición ortodoxa, reallinió l'escomienzu del añu al 1 de setiembre, polo que'l AM 7000 duró namái 6 meses en Rusia, del 1 de marzu al 31 d'agostu de 1492^[4]

Demientres la Edá Media'l 1 de xineru caltuvo'l nome de Día d'Añu Nuevu (o l'equivalente nes otres llingües) en tolos países católicos d'Europa occidental, de forma que'l calendariu medieval siguió amosando los meses de xineru a avientu en doce columnes que contienen de 28 a 31 díes caún, de forma asemeyada a como lo facíen los romanos. Sicasí, la mayoría d'esos países entamaron la numberación del so añu'l 25 d'avientu (Natividá de Xesucristu), el 25 de marzu (l'Anunciación de Xesucristu) o inclusive, como en Francia, el día de Pascua.

Na Inglaterra anglosaxona l'añu entamó, el más del tiempu, el 25 d'avientu, fecha del solsticiu d'inviernu que marcaba, como nos tiempos precristianos, l'entamu del añu; por embargu, nel sieglu XI documéntase dacuando la fecha del 25 de marzu. Otres vegaes l'entamu del añu desplazose hasta'l 24 de setiembre, día d'aniciu de la nomada indicción occidental introducida por Beda^[5]. Estes práutiques camudaron tres de la conquista normanda: de 1087 a 1155 l'añu inglés entamó'l 1 de xineru, y dende 1155 a 1751, el 25 de marzu^[6]. En 1752 treslladóse definitivamente al 1 de xineru. Sicasí, inclusive anantes de 1752 el 1 de xineru foi tratáu delles vegaes como l'entamu del nuevu añu - como asocede por exemplu nos perfamosos diarios de Samuel Pepys^[7], y considerábase'l 25 de marzu como fecha d'aniciu del añu civil o llegal^[8]. P'amenorgar l'ambigüedá nun yera raro que les feches ente'l 1 de xineru y el 24 de marzu escribiéranse por exemplu como 161-1662, esplicándo-y al llector que'l añu 1661 caltenía'l contéu hasta marzu de 1662, y poro qu'incluyía los dos primeros meses llargos d'esti^[8].

La mayoría de los países d'Europa occidental, nostante, camudaron yá al 1 de xineru l'empiezu del añu enantes d'adoptar el calendariu gregorianu. La tabla que vien darréu amuesa los años nos que dellos países adoptaron el 1 de xineru como entamu del añu.