Idioma tónkawa

L'idioma tónkawa yera faláu en Oklahoma, Texas y Nuevu Méxicu pola xente de Tonkawa. El tónkawa ye un idioma estinguíu, y los miembros de la tribu tónkawa agora falen namái inglés.

Tónkawa
Faláu en Estaos Xuníos d'América
RexónTexas
Llingua muertaprincipios sieglu XX
FamiliaLlingua aisllada
Estatus oficial
Oficial enNengún país
Reguláu porNun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1nengún
ISO 639-2
ISO 639-3

Área del idioma tonkinawa.

Alfabetu y fonética

Sistema d'escritura

AlfabetoPronunciaciónAlfabetoPronunciación
c/ʦ/a/a/
h/h/a•/aː/
k/k/y/y/
/kʷ/y•/yː/
l/l/i/i/
m/m/i•/iː/
n/n/o/o/
p/p/o•/oː/
s/s/o/o/
t/t/o•/oː/
w/w/  
x/x/  
/xʷ/  
y/j/  
'  or  ?/ʔ/  

Vocales

El tónkawa tien 10 vocales:

 Vocal anterior Vocal posterior
Vocal curtiaVocal llargaVocal curtiaVocal llargaVocal curtiaVocal llarga
Vocal zarradai 

Vocal media

 

Vocal abierta 

 
  • Les vocales producir en cinco pares que tienen distinta cantidá vocálica (esto ye, vocales curties vs. vocales llargues).
  • Nos pares de vocales posteriores y medies anteriores, los vocales curties son fonéticamente más baxes que les sos contrapartes zarraes: (/ i / → vocal precerrada [ɪ]), (/ y / → vocal semiabierta [ɛ]), (/ o / → vocal semiabierta [ɔ]).
  • Les vocales abiertes (/ a, a ː /) varien ente les articulaciones central y posterior: [a ɑ,~aː~ɑː].

Morfoloxía y fonética

InfinitivuPresente simple
(suxetu)
Presente progresivu
(suxetu)
Presente simple
(oxetu)
Presente progresivu
(oxetu)
notox (cultivar)notxoʔ (él cultiva)notxononʔ (él ta cultivando)wentoxoʔ (él cultivar)wenotxononʔ (él ta cultivar)
pitsen (cortar)pitsnoʔ (él curtia)pitsanonʔ (él ta cortando)weptsenoʔ (él cortar)weptsynanoʔ (él ta cortar)
salkox (faer mala cara)salkoʔ (él fai mala cara)salkynonʔ (él ta faciendo mala cara)wesalkoʔ (él fai males cares)wesalkynonʔ (él ta faciendo mala cara)
nepaxkox (fumar)nepaxkoʔ (él fuma)nepaxkynonʔ (él ta fumando)wenpaxkoʔ (él fumar)wenpaxkynonʔ (él ta fumar)
netlox (zucar)netloʔ (él zuca)netlynonʔ (él ta zucando)wentaloʔ (él zucar)wentalynonʔ (él ta zucar)

Exemplu de testu

El siguiente testu son les primeres frases de Coyote and Jackrabbit, de Harry Hoijer.

hai•csokonayla hai•nanoklakno?o xam?a el?a•y?ik. ?y•kʷa tanmaslakʷa•low hecne•laklakno?o lak. hai•csokonayla "?o•c!" noklakno?o. "?ekʷanesxaw sa•ken nenxales!" noklakno?o. ?y•ta tanmaslakʷa•lowa•?a•lak hewleklakno?o.

Glosa:

Coyote / diba a lo llargo de, y.d. / na pradería. Cuando lo fixo asina / Llebre / él taba xaciendo, y.d. / (acusativu). Coyote / "Oho!" / dixo, y.d. "Caballu / el mio / lo atopé!" / dixo, y.d. Y entós / esa llebre menc. / él atrapar, y.d.

Nesta glosa, y.d.ye una abreviatura de "ta dichu", y menc. de "el mentáu".

Referencies

  • Hoijer, Harry. (1933). Tonkawa: An Indian language of Texas. New York: Columbia University. (Extract from Handbook of American Indian languages, Vol. 3).
  • Hoijer, Harry. (1946). Tonkawa. in Harry Hoijer et al., Linguistic Structures of Native America, 289-311.
  • Hoijer, Harry. (1949). An Analytical Dictionary of the Tonkawa Language. Berkeley, CA: University of California Publications in Linguistics 5.
  • Hoijer, Harry. (1972). Tonkawa Texts. Berkeley, CA: University of California Publications in Linguistics 73.
  • Mithun, Marianne. The Languages of Native North America. Cambridge: Cambridge University Press, 1999.
  • "The Tonkawa Language: Pronunciation Key." Internet: <https://web.archive.org/web/20050316021951/http://www.tonkawatribe.com/culture/language.htm> October 12, 2005.