La Algaba

Ye probable que, orixinalmente, equí hubiera un pueblu turdetanu llamáu Bálbilis.^[3] Na dómina romana llamóse Bílbilis.^[4]

En dómina musulmana'l pueblu yá tenía la so denominación actual. Procede del árabe al-gabba, que significa «el monte».^[5] Fernandu III reconquistar en 1247 y, nel repartimento de 1253, otorgar a don Fadrique,^[6] fíu de Fernandu III y hermanu d'Alfonsu X. Alfonsu X y l'arzobispu don Remondo convirtieron a La Algaba, y los cercanos poblamientos de Alaraz y Luchena (dau a la Orde de Calatrava y despoblado nel sieglu XIV), nun prioratu de Sevilla.^[7] En 1288 la villa pasó a pertenecer a Guzmán el Bonu.^[8] En 1306 foi dada al infante Alfonso de la Cerda. Darréu pasó a Enrique II, qu'en 1336 vencer al so criáu Gonzalo Sánchez de Campaniello. Darréu pasó al almirante Fernán Sánchez de Tovar, depués a Juan Alonso de Guzmán y, en 1338, a Leonor (fía de Fernán Sánchez de Tovar). Darréu pasó a Juan Alonso Pérez de Guzmán, qu'en 1371 camudó La Algaba y el Vau de les Estaques (en Alcalá del Río) por Niebla y les sos aldegues cercanes,^[8] convirtiéndose nel I conde de Niebla. Sicasí, darréu, La Algaba pasó a ser del conde de Niebla y en 1396 foi dada como dote de la so fía Leonor de Guzmán, que se casó con Diego López de Zúñiga.^[9]

En 1440 Juan de Guzmán y Torres camudó Medina-Sidonia por La Algaba, Alaraz y el Vau de les Estaques.^[10] Juan de Guzmán construyó la torre de los Guzmanes, rematada en 1446.^[11] Trátase d'una torre de lladriyu de 27 metros d'altor y cuatro plantes.^[3]

En 1476 creóse'l señoríu de La Algaba,^[12] que se caltuvo dientro de la mesma familia:^[10] Lluis de Guzmán y Aponte, II señor de La Algaba;^[11] Rodrigo de Guzmán y Ponce de León, III señor de La Algaba;^[13] Lluis de Guzmán y Acuña, IV señor de La Algaba.^[13] En 1656 Felipe II convirtió'l señoríu en marquesáu y Francisco de Guzmán y Manrique, V señor de La Algaba, convertir n'I marqués de La Algaba.^[13] Esi mesmu añu, Francisco de Guzmán ingresó na Orde de Calatrava.^[13] La villa tuvo gobernada por esti marquesáu hasta que tuvo'l so primer conceyu, nel sieglu XIX.^[3]

Dende, siquier, el sieglu XV, los vecinos podíen dir Sevilla nuna barca de 16 metros d'eslora que partía dende Alcalá del Río. Cuando esa embarcación nun emprestaba serviciu porque taba averiada o por problemes políticos ente los nobles de dambes llocalidaes, los vecinos de La Algaba usaben otra barca, que primero foi propiedá del señoríu y depués del conde de Montijo.^[14]

A finales del sieglu XIV empezó la ilesia de Santa María de les Nieves. Terminar a empiezos del sieglu XVI.^[3] Sicasí, foi destruyida casi totalmente nel terremotu de Lisboa de 1755.^[3] Foi reconstruyida polos arquiteutos Pedro de San Martín, Tomás Zambrano y Pedro de Silva.^[3] En 1925 l'arquiteutu Juan Talavera y Heredia construyó una capiya neogótica a los pies de la nave esquierda.^[3] El retablu mayor ta presidíu por una Virxe de les Nieves, del sieglu XVIII.^[3]

Dende finales del sieglu XIX y a lo llargo del sieglu XX el cultivu estensivu de la naranxal xunir a los yá esistentes de maíz, tubérculos, algodón, orozuz, hortolices, olivares y viñeos.^[15] A empiezos del sieglu XX construyó una ponte sobre'l Guadalquivir y otru sobre la Rivera d'Huelva, lo qu'ameyoró les comunicaciones de La Algaba.^[15]

La patrona de la llocalidá ye santa Marta. Esisten dos leyenda sobre l'orixe d'esti patronalgu. Una diz que na Edá Media un dragón averar a la llocalidá y apaecióse santa Marta, que lo ganó rociándolo con agua bendito.^[3] Otra diz que, nel sieglu XVII, una epidemia de peste afaró'l pueblu, qu'escoyó a esta santa pa la so proteición y, al cesar la epidemia, escoyer como patrona.^[3]

El ríu Rivera d'Huelva pasa pel oeste d'esti conceyu nel so últimu tramu, nel que desagua nel Guadalquivir.^[16] En 1937 construyóse una presa de derivación na Rivera d'Huelva al so pasu por La Algaba por que'l suministru públicu dexara de faese pol Guadalquivir y abastecese d'esti ríu.^[17] Pel norte pasa'l regueru Barbolí.^[18] Pel este pasa'l ríu Guadalquivir.^[18]

Guillena	Guillena y Alcalá del Río	Alcalá del Río
Salteras		La Rinconada
Salteras y Santiponce	Santiponce y Sevilla	Sevilla

En 2014 había 234 hai de cultivos herbales, de les cualos 120 hai yeren de maíz y 20 hai yeren de trigu.^[20] Tamién se contabilizaron 975 hai de cultivos maderizos, de les cualos 863 hai yeren de naranxales y 25 hai yeren d'olivares.^[20] El pueblu tamién cunta col polígonu industrial La Viña.^[20]

La llocalidá tien delles hermandaes que procesionan en Selmana Santa. La Hermandá y Cofradería de Nazarenos d'El nuesu Padre Jesús Cautivo y Rescatáu, María Santísima del Duce Nome y San Xuan Evanxelista procesiona el Miércoles Santu. En 2005 foi reconocida canónicamente como hermandá de penitencia. Tien la so sede canónica na ilesia de Santa María de les Nieves.^[21]

La Antigua, Real y Pernomada Hermandá y Cofradería de Nazarenos del Santísimu Cristu de la Vera Cruz, La nuesa Madre y Señora María Santísima de la Esperanza y San Xuan Evanxelista procesiona el Xueves Santu. Foi fundada nel sieglu XVI y sumió nel 1849. Foi refundada en 1894. Tien la so sede canónica na ilesia de Santa María de les Nieves.^[21]

La Pontificia, Real y Pernomada Hermandá d'El nuesu Padre Jesús Nazarenu, La nuesa Señora de los Dolores, San Xuan Evanxelista y Santa Cruz del Conventu. Procesiona na nueche ente'l Xueves y el Vienres Santu (la Madrugá). Desconozse cuándo se fundó, anque tuvo de ser ente los sieglos XV y XVII. Na década de 1980 la hermandá adquirió una cortil nel barriu de la Cruz del Conventu, onde construyó la ilesia d'El nuesu Padre Jesús Nazarenu.^[21]

La Antigua, Real, Pernomáu y Franciscana Hermandá y Cofradería de Nazarenos del Santu Entierru de Cristu, La nuesa Señora de la Soledá y Resurrección Gloriosa, procesiona el Vienres Santu y el Domingu de Resurreición. Desconozse cuándo se fundó la Hermandá del Santu Entierru d'esta llocalidá, anque yá esistía a finales del sieglu XVI. Tien la so sede canónica na ilesia de Santa María de les Nieves.^[21]

Trátase d'una tradición centenaria. Esta Virxe foi coronada canónicamente pol arzobispu en 2004. Se procesiona cola Virxe de la Purísima Concepción dende la ilesia de Santa María de les Nieves hasta la ermita d'El Aral.^[22]

La nueche del 7 d'avientu fáense fogatas. Con elles conmemora'l dogma de la Inmaculada, de 1854.^[23]

La Algaba ta hermanada con:

• Chipiona, Cádiz, España;^{[ensin referencies]}
• San Antonio de los Baños, Cuba;^[24]
• Módena, Italia.^{[ensin referencies]}

• Diego Tristán Herrera: Futbolista del Real Mallorca, Deportivo de La Coruña, AS Livorno, West Ham United y Cádiz CF.^[25]
• Fernando García: Diseñador y estilista. Participó en delles películes y tien un premiu Goya al Premiu Goya al meyor diseñu de vestuariu Meyor Diseñu de Vestuariu na XXIX edición pola película La Isla Mínima.^[26]
• Antonio Calvo Carrión: Pintor y creador del movimientu qu'él llamó Universalismu.^[27]
• Pedro Bazán: Futbolista. Xugó nel Real Jaén, CD Málaga, FC Barcelona y Deportivo de La Coruña.^[28]
• Dorita Aguilar Cabrera, conocida como Dorita la Algabeña: Cantante de copla.^[29]
• José García Carranza, conocíu como Pepe Algabeño: Toreru.^[30]
• José Rodríguez Domínguez, conocíu como Rodri: Futbolista del Sevilla F.C..^[31]
• Javier Muñoz Arévalo, futbolista español anguaño como porteru nel Atlético Ciudad. Tamién xugó nel Sevilla Atlético, nel Málaga B, nel Rayo Vallecano, nel UD Vecindario y nel CD Lugo;
• Fausto Velázquez Clavijo: Direutor teatral y pintor.^[31]
• José Cabrera Bazán: Catedráticu de Derechu del Trabayu, futbolista (Sevilla F.C., Real Jaen y Real Betis), parllamentariu del PSOE y fundador de l'Asociación de Futbolistes Españoles (AFE).^[32]
• Joaquín Herrera Carmona: Investigador del ámbitu farmacéutico y humanista.^[33]

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre La Algaba .
• La Algaba - Sistema d'Información Multiterritorial d'Andalucía.
• Patrimoniu cultural de La Algaba na Guía dixital del Patrimoniu Cultural d'Andalucía. Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu