Вайкуле Лайма Станиславовна

Тышҡы һүрәттәр
	отец Станислав и мать Янина[2]
	Лайма в юности
	Лайма в детстве[3]

Лайма Вайкуле 1954 йылдың 31 мартында Латвия ССР-ының (СССР) Цесис ҡалаһында тыуған. Атаһы, Станислав Вайкулиса, производствола эшсе була. Әсәһе, Янина Вайкуле (2015 йылда вафат була)^[4], тәүҙә һатыусы, ә һуңынан магазин директоры була^[5]. Лайманың шулай уҡ ике өлкән апайҙары (бер үгәй апаһы һәм бер туған апаһы) һәм өлкән үгәй ағаһы була.Өс йылдан һуң уның ғаилә Ригаға күсеп килә^[6]. Ригала 25-се урта мәктәптә уҡый^[7].Һигеҙенсе класты тамамлағас, Лайма медицина училищеһына уҡырға инә.

Табип булырға хыяллана. Хатта анатомияға йөрөй, шул тиклем табип булырға, кешеләрҙе дауаларға, уларҙы ҡотҡарырға теләнгем. Килеп сыҡманы... Шоу-бизнесҡа барып эләктем һәм башҡа тормош башланды.

1969 йылдың декабрендә^[8] Рига ВЭФ заводының мәҙәниәт һарайында йәш вокалсылар конкурсында ҡатнашып, сәхнәлә сығыш яһай, дипломант була һәм 4-се урынды яулай^[9].

15 йәшендә Раймонд Паулс етәкселегендә Рига радио һәм телевидениеһы оркестры солисы була.

«Был филармонияла була. Миңә 15 йәш ине. Ул ваҡытта мин маэстро Заходникта музыка һәм йырлау менән шөғөлләнә инем, ә ул Раймонд Паулс менән эшләй ине — йырлай һәм Раймондтың йырсыларының тауышы менән эшләй. Уҡытыусы мине яратты, мине яҡшы йырлайһың тип иҫәпләне һәм Паулсҡа тыңлауға алып барҙы. Ҡараңғы филармония залында йырланым, киске сәғәт алтылар ине, шикелле, һәм ҡапыл бер кеше арттан килеп минең иңбашыма ҡаҡҡыланы ла: „Балам, мин һине алам“ тине. Был Раймонд Паулс ине»^[10]

1970 йылдарҙа Ҡара диңгеҙ курорттарында рок-төркөм менән ресторандарҙа йырлай. Бер ваҡыт Ялтала «Ницца» ресторанында сығыш яһай. Унда ял ваҡытында уны Юрмаланың сауҙа идаралығы начальнигы Марина Затока күреп ҡала. 1979 йылдың ғинуарынан 1984 йылдың декабренә тиклем Юрмалала билдәле «Юрас перле» (латыш. Jūras pērle — «Морская жемчужина») варьетеһында сығыш яһай. Тәүҙә бейеү оркестрында йырлай, һуңынан художество етәксеһе Гурман Марк булған варьете йырсыһы була^[11]. Шулай уҡ «Юрмала» ҡунаҡханаһы ресторанында сығыш яһай^[12]. Һуңынан, 80-се йылдар уртаһында Ригала яңы асылған «Латвия» ҡунаҡханаһының «Мелодия» барына саҡыралар. Унан инде үҙ программаһын төҙөп, төркөм һәм балет менән китә^[13][14].

1981 йылда, варьете солисы булараҡ, «Мелодии уходящего года» (латыш. Gadu mijas melodijas) программаһын төшөрөүҙә ҡатнаша, ул «Кабург» ресторанында үтә, унда балет менән «Бәхет» (латыш. Laime) йырын башҡара. Был Лайма Вайкуленың телевидениела беренсе сығышы була. 1983 йылдан 1985 йылға тиклем «Юрмала» һәм «Латвия» интурисында Латвия телевидениеһы өсөн варьете-программаһында төшөрөүҙә ҡатнаша. 1984 йылдың декабрендә уны Латвия телевидениеһында «Яңы йыл варьетеһы» (латыш. Jaungada varietē) программаһында күрһәтәләр, унда шулай уҡ «Mušmires» һәм «Brauc, brauc...»^[15] йырҙарын башҡара. Был программала уның менән бергә Леон Звиедрис, шулай уҡ Нора Бумбиер һәм башҡа билдәле башҡарыусылар сығыш яһай. Һуңынан был номерҙар тағы ла 1997 йылда «Субботний ретро-концерт» (латыштар. Sestdienas retrokoncerts) тапшырыуҙар циклында күрһәтелә^[16][17].

1984 йылда ГИТИС-ҡа режиссёрлыҡ бүлегенә уҡырға инә. Көнбайыш репертуарҙан һәм заманса йырҙарҙан тыш «LAIMA» вокаль-инструменталь ансамбль оҙатыуында латыш йырҙарын, башлыса, Р. Паулстың «Verokoko» (урыҫ вариантында В. Леонтьев йырлай — «Вероока») йырын йырлай башлай. 1985 йыл дауамында үҙенең төркөмө һәм балеты менән бергә «Меркурий» клубында сығыш яһай (Хаммер үҙәге). 1984 йылдың декабрендә Владимир Давыденко саҡырыуы буйынса СССР Үҙәк Телевидениеһы өсөн «Яңы йыл зәңгәр уты» программаһын яҙыуҙа ҡатнаша, унда латыш телендә «Весёлые мухоморы» (латыш. Mušmires) йырын башҡара, ул Kool & the Gang төркөмөнөң үҙгәртелгән «Big Fun» йыры (1982) була. Был уның Үҙәк телевидениела беренсе тапҡыр күренеүе була. 1985 йыл дауамында бер нисә тапҡыр «Нимә? Ҡайҙа? Ҡасан?» тапшырыуында музыка паузаларында һәм тайм-ауттарҙа ҡатнаша, унда ансамбль менән бергә латыш телендә йырҙар башҡара^{[18][19][20][21]}

Йырсыны билдәле йыр яҙыусы шағир Илья Резник һиҙеп ҡала. Ул уға радиола яҙҙырыу өсөн яңы «Ночной костёр» йыр тәҡдим итә, йырсы радиоэфирға ғына түгел, шулай уҡ Вильнюстағы «Йыр-86» телетапшырыуына эләгә^[22]

Шул уҡ саҡта, 1986 йылдың көҙөндә эстрада йондоҙҙарының совет-итальян концертында «Вернисаж» йырын (Паулс, Резник), шулай уҡ совет-итальян авторҙарының «Посланцы мира» йырын башҡара. Концерттың телеверсияһында «Вернисаж» йырын башҡармай (уның урынына «Ночной костёр» йырын йырлай) сөнки йырҙың премьераһы «Ещё не вечер» (Паулс, Резник) йыры менән бергә «Яңы йыл зәңгәр утында» телевидениела күрһәтеүгә ҡарар ителә. Лайма Вайкуле «Ещё не вечер» йырының үҙенсәлекле тексын тәҡдим итә һәм 1987 йылда Латвия радиоһында тауыш яҙҙырыу студияһында яҙҙыра ^[23]

1987 йылдың февралендә йырсы «Рәсәй» дәүләт концерт залында уҙған Паулстың авторлыҡ кисәһендә ҡатнаша, концерттың бөтә союз телевизион трансляцияһынан һуң ул билдәлелек ала. Чехословакияла шул уҡ йылдың майында халыҡ-ара фестивалдә «Вернисаж» йыры өсөн «Алтын лира» («Братислава лира») призы йырсының уңышын нығыта. 1987 йылдың ноябрендә Болгарияла халыҡ-ара «Нимә? Ҡайҙа? Ҡасан?» уйынында сығыш яһай (сығышы 13 ноябрҙә үтә)^[24].

ГИТИС эстрадаһы режиссеры факультетында уҡыуы менән бер үк ваҡытта ҙур яңғыҙ программа әҙерләй башлай, уның премьераһы 1988 йылдың февралендә «Рәсәй» дәүләт концерт залында уҙа һәм ул актрисаның лирик, характерлы, мәҙәк, гротесклы образдарҙы тыуҙыра алыуын раҫлай^[25]

1988 йылдың мартында Раймонд Паулс һәм Яак Йоала менән бергә Хельсинкиға бара, унда «Я ищу музыку для вас. Раймонд Паулс в Хельсинки» (фин. Etsin musiikkia sinulle. Raimond Pauls Helsingissä) концертында ҡатнаша. Унда «Юлейсрадио» биг-бэнды оҙатыуында үҙенең яңғыҙ альбомынан йырҙар башҡара һәм программа финалында ҡатнашыусылар менән бергә «Миллион алых роз» йырын башҡара^[26]

1989 йылдарҙа уҡ популяр булараҡ Сочиҙа сығыш яһай. Уға «Мелодия» тауыш яҙҙырыу компанияһынан шылтыраталар һәм Мәскәүгә АҠШ башҡарыусыһы менән йыр яҙыуға саҡыралар. Бер нисә айҙан һуң ул АҠШ-ҡа күсенергә саҡырыу ала. Күскәндән һуң тиҙҙән уға онкологик диагноз ҡуйыла, уны йырсы күсенеүе арҡаһында еңеп сыға^[27].

«Юрмала» эстрада йырының йәш башҡарыусылар конкурсын ойоштороусыларының береһе булып тора.

Рәсәйҙә һәм Латвияла бер нисә уңышлы альбом сығара, Рәсәйҙә, Европала һәм АҠШ-та 20 миллиондан ашыу диск һата.

Элекке СССР илдәрендә, Европа, Япония һәм АҠШ ҡалаларында сығыш яһай.

1991 йылдан Японияла «Ҡыҙылдарҙың һәм Аҡтарҙың йыр турниры» программаһында сығыш яһай, унда латыш «Вернисаж» йыры версияһының «Elizabet» йырын башҡара. 1993 йылда Монте-Карлола «World Music Awards» премияһын ала һәм «Breakin' away» йыры менән сығыш яһай^[28][29]

Латвияла үткәрелгән «Яңы тулҡын» музыка конкурсының, шулай уҡ радио һәм телевидениеның, байрам концерттарының даими ҡунағы була.

Даими «Голосящий КиВиН» КВН фестивале жюрийына саҡырыла, ул йыл һайын (2014 йыл тиклем) Юрмалала үткәрелә.

2015 йылдан Юрмалала йыл һайын «Laima Rendezvous Jūrmala» («Лайма Рандеву Юрмала») халыҡ-ара музыка фестивален ойоштора һәм үткәрә.

1986 йылдың апреленән һәм СССР тарҡалғанға тиклем ВИА «LAIMA» солисы сифатында «Азконцерт» солисы була һәм күпмелер ваҡыт Баҡыла йәшәй^[30]

2018 йылдың авгусында, Одессала гастролдәр ваҡытында Вайкуле Ҡырымда санкциялар арҡаһында сығыш яһау хоҡуғына эйә булмауы тураһында белдерә.^[31]. Әммә һуңыраҡ «Рәсәй-1» телеканалы эфирында йырсы санкциялар бөтөрөлгәндән һуң ярымутрауға барырға әҙер булыуын аңлата^[32]

Тышҡы медиафайлдар

Өйҙәш ире Андрей Латковский (1951 йылдың 30 авгусында тыуған )^[33] — йырсының продюсеры, уның ансамбленең элекке бас-гитарисы, совет дәүләт эшмәкәре Викентий Казимирович Латковскийҙың ейәне (1899—1983). Андрейҙың ағаһы Викентий Латковский «Юрас перле» ресторанында официант булып эшләй^[34][35]. Лайма Вайкуле менән 1970 йылда танышалар, 1978 йылдан фактик никахта йәшәйҙәр. Балалары юҡ^[36]. Игорь Крутой нисек Лайма Вайкуле менән «туғанлашыуы» тураһында һөйләй. 2010 йылда, 56 йәшендә Лайма яһалма рәүештә ауырға ҡала, әммә балаһы төшә.^[37][38]

Бер баланы уллыҡҡа алырға ниәтләй, ләкин духовнигы фатиха бирмәй.

— Үтенәм, ҡыҙҙар, аборт яһатмағыҙ! Әгәр балаға уҙғанһығыҙ һәм хәлегеҙҙән килмәй икән, иң яҡшыһы баланы бирегеҙ... миңә!^[39]

Раймонд Паулстың 1994 йылда тыуған ейәнсәре Моник-Ивондың тәре әсәһе, ә Игорь Крутой тәре атаһы була.Лайма Вайкуле хайуан хоҡуҡтарын кеүек әүҙем яҡлаусы^[40][41]. Ул — этик күҙлектән вегетариан.^[42] Лайманың дине — православие^[43].

• 1986 — Первый сезон. Восьмидесятые.
• 1992 — Я за тебя молюсь
• 1993 — Laima Tango
• 1994 — Милый, прощай!
• 1996 — Я вышла на Пикадилли
• 1996 — Viss nāk un aiziet…
• 1998 — Латинский квартал
• 1999 — Зеркало
• 2000 — Лучшие песни
• 2002 — Имена на все времена
• 2005 — О чём играет пианист?
• 2013 — Atkal Mājās
• 2019 — Leģendas

• 1979 — Инспектор Гулл — клубта йырсы һәм бейеүсе (эпизод, «Lo and Behold» йыры)
• 1980 — Братья Рико — йырсы (эпизод, песни «She’s not a disco lady» и «You’re my everything»)
• 1984 — Нужна солистка — вокал (кадрҙа  — Мирдза Мартинсоне, «Bez puišiem nevar» йырсы)
• 1985 — Танцы на крыше — йырсы (эпизод, «Ты найди меня» йыры)
• 1991 — В русском стиле — Анна, махсус мәктәптә химия уҡытыусыһы (төп роль)
• 1997 — Старые песни о главном 2 — пани Лайма (эпизод)
• 1998 — Военно-полевой романс — певица в военном лагере (эпизод)
• 1998 — Старые песни о главном 3 — камео
• 2001 — Женское счастье — камео
• 2001 — Старые песни о главном. Постскриптум — певица (эпизод)
• 2003 — Снежная королева — Снежная королева (төп роль)
• 2007 — Очень новогоднее кино, или Ночь в музее — певица (эпизод)
• 2009 — Красная шапочка — Ҡыҙыл Башлыҡтың әсәһе (төп роль)

• 1987 — «Братислава лира» эстрада йырҙары конкурсында (Чехословакия) гран-при («Алтын лира»)
• 1990 — «Латвия ССР-ының атҡаҙанған артисы»
• 1993 — «World Music Awards» премияһы (Монте-Карло)^[44]
• 1995 — «Латвия Республикаһының халыҡ артисы»
• 2011 — Дуҫлыҡ ордены (2011 йылдың 7 июлендә, Рәсәй) — Латвия Республикаһында заманса Рәсәй музыкаһы мәҙәниәтен популярлаштырыуға, Рәсәй-Латвия мәҙәни бәйләнештәрҙе нығытыуға һәм үҫтереүгә ҙур өлөш индергәне өсөн^[45].
• 2019 — Латвия президентының Почёт грамотаһы —дәүләт йәки Латвия йәмғиәте файҙаһына ҡаҙаныштары өсөн^[46].
• 2019 — «Алтын граммофон» — ватан шоу-бизнесы үҫешенә индергән өлөшө өсөн^[47].